die lig van ’n lamp wat aan ’t doodgaan is. Die wind neem toe in krag en die see klim teen die rotsplaat agter die fabriek op. Stroom skuimend teen die skuinste af; slaan op teen die mure van sink en plank.
Dan is dit donker. ’n Duister sak eensklaps oor die baai toe. Alles is verlate; die meeste mense is huis toe. Selfs die seevoëls op Toringklip het ander skuiling gaan soek.
Ockert gaan nog een maal alles na voordat hy sluit. “Ons kon alles net so gelos het,” merk hy teenoor Smittie op. “Die water sal hom in alle geval nie laat keer nie.”
Smittie knik. Hy’t al gesien hoe ’n fratsgolf teen ’n duin uitklim, in die Agterbaai waar hy vandaan kom. Hoe dit die vroumense wat by die varswater langs die see gaan was het se bleikgoed soos worse oprol en intrek.
Toe ’n golf die jettie uit die dwarste tref, krimp hy ineen. Die volgende slag laat die raamwerk kraak. Die impak van die slag is soos donderweer, en die vloer vibreer asof ’n klein aardbewing die gebou skud. Voor dié onbeteuelde krag staan hulle magteloos.
“Ja, ou mieta,” beaam hy.
“As hy net vannag hou.”
Ockert skuif die deur by die ingang toe. Hulle word voortgestu deur die wind teen die hoogte uit, na die huise wat grys en bedremmeld in die reën staan. In die vensters skyn enkele kers- of lampligte.
Die winkel is toe. Daar is nie rondstaners in die koue of laatkommers wat hoop dat hulle nog weggehelp sal word nie.
Soms op pad huis toe is Ockert-hulle gelukkig om nog ’n warmmakertjie by Kerneels, die winkelman, te kry. Maar dis onwaarskynlik dat Kerneels op ’n aand soos vanaand sal rakke regpak. Alles is donker, en hulle stryk verby.
Hul byna identiese viervertrekhuise is in die kern van die Kamp geleë. Ockert se werf is met blouskulp hard gemaak, maar dis plek-plek deurgetrap, sodat daar nou waterplasse staan waardeur hy ploeter. Reën sjor van die dak af na die ondergrondse sementtenkie. ’n Vergete vadoek klap aan die wasgoedlyn.
Onder die afdak van goiing in die hok langs die pakkamer staan die paar hoenders koulik opmekaargebondel, die henne kaalrug soos die haan hulle getrap het. Die paar eiers is amper nie die kos werd wat hulle opvreet nie. As hulle ooit kos gekry het.
Hy gooi ’n handvol mielies, skop sy stewels uit en klim uit sy oorpak, skiet dit by die pakkamer se deur in. Haak die omslaggie op. Sug. As die kind, Gwendolien, nie kyk nie, gaan hier heeltemal niks aan nie. En sy is maar . . . Hy moet eers terugreken. Hoe oud was hy toe hy en Miemie getroud is?
Vyf jaar gevry, dit weet hy alte sekuur. Die gesin Hofman van die Kaap het kom seebad hou in die Voorbaai, om te kyk of die water nie iets vir die ma se bene sou doen nie. Die ou mens het toe al swaar geloop. Miemie en die suster het haar tot in die vlakwatertjies gehelp en dan weer terug in die stoel, waar sy die res van die dag sou sit.
Toe was Miemie nog Miemie, ’n bok vir sports. Lekker gedans, en game om te gaan seil en roei. Hoe het sy nie aan hom geneul om haar te leer roei nie! Toe een aand, nadat hulle by ’n lekker paartie aan die oorkant was, het hy op die klein jettie sy balans verloor en plat op sy rug in die bootjie beland, nie gebore in staat om weer op te kom nie.
“Woman, you always wanted to row, now row!” het hy gebulder.
Onder groot gelag het hulle op een of ander manier die wal gehaal. Snaaks dat water toe ook nat was, maar nie so blessit koud soos nou nie. Dis ’n ewigheid gelede.
Ewewel, die kind is nou . . .? Sy’s nog op laerskool.
Kaalvoet en blouboud sluit Gwendolien vir hom die deur oop, gee hom ’n sopperige soen. Na wie sy lyk, kan hy nie sê nie. Miemie was tog ’n skaflike nooi, wel ’n bietjie bont, maar mooi bruin oë, en nie sulke triestige haartjies nie. So onvanpas soos die naam: Gwendolien.
Sy babbel sonder dat hy weet wat sy sê, totdat sy vra: “Pa, het Pa al gehoor of ant Johanna Stoker al haar bybietjie het?”
“Nee, my kind,” steun hy met sy nat trui halfpad oor sy kop. Vir sulke stories het hy tog nie nou lus nie.
“Pa, die ou tante is op die Panne gaan haal. Met die waterlorrie! Vemôre al. Sal dit lewe, hè, Pa?”
“Wat?” vra hy.
“Die bybie, Pa.”
Gwendolien se ribbetjies is sigbaar deur die flennie van haar naghemp. Amper ook nie gewees nie, dit was so hittete. Wil liewer nie daaraan dink nie. Miemie het dit byna nie gemaak nie, en was daarna nog nooit weer méns nie.
Hy maak die twee dun armpies van sy nek los. “Wag, ek is nat, jy sal koue vat. Waar’s Ma? Bok!” roep hy kamer se kant toe.
“Ma lê al.”
Met die koue lol die niere. Oostewind jaag weer die bloeddruk op.
Miemie lê met ’n warmsak op haar blaas en dit ruik na getrekte boegoe. Sy hou haar wang vir hom. “Jou kos is op die primus.”
Boeliebief met ’n lagie fyn aartappel bo-oor, ’n patroon met ’n vurk getrek om soos cottage pie te lyk. Warm gehou op ’n pot lou water. Daar is koffie in die kan wat hy kan opwarm.
“Kan ek vir jou ook bring, Bok?”
“Nee, dit gee my sooibrand.”
Vir hom ook.
Hy eet en was en gaan val in die kooi. Die ou springe is ook al deurgelê; hy is ’n swaar man.
By die Smitties is dit sopaand. Smittie ruik die sooltjie van die voervark wat elke winter geslag word – grootgemaak op vleiswatertjies en afval-broodkrummels, aartappelskille en groenteblare en semels. Kittie en ou Kokkie Dorn het om die helfte saam gemaak: wors en vet en kaiings en haksel. ’n Ham en soutribbetjie is kos in die huis.
Hy vee sy voete aan die dubbelgevoude streepsak voor die agterdeur af. Ita en Fia, sy dogters, sit soos twee graatjiemeerkatte voor die stoof, elkeen met wol en penne. Kittie laat hulle brei. Om hulle nie op die werf te laat verwilder nie, hou sy hulle immer besig met ’n handwerkie. Maar kry dit nie altyd reg nie. Die wêreld is wyd en sonder grense. Hulle vat die veld en die seestrand aan.
Van die growwe Argentynse wol, al wat in die oorlogtyd te kry is, brei hulle sokkies en pixie-keppe vir die klimmeide wanneer hulle oplet die rokslyfies begin voor lig. Ouderwets.
Hulle sit hul breiwerk eenkant neer en Ita lig die doekie van die vet en konfyt en gesnyde brood op tafel. Sy begin maak braaibrood op die voorste stoofplaat. Fia giet ’n skepbeker warm water in die wasbadjie, gee die koekie Lifebuoy aan.
Smittie was sy hande en gesig en proes in die handdoekie wat agter die deur hang. “Julle ma?” vra hy onnodig.
Hy weet by voorbaat: waar daar nood is, sal jy vir Kittie kry. In dié geval is dit die Stokers, waar daar weer ’n kleintjie aan die kom is.
“Ma het gesê ons moet maar eet en gaan slaap, sy weet nie hoe laat sy terugkom nie,” sê Ita.
Die vorige keer was dit so ’n gesloer. Stoker moes ook nou al sy les geleer en vroegtydig ’n dokter gekry het. Maar die mense glo die ou tante van die Panne is goed, al is daar nou al twee kindertjies dood. Die fout lê by die dogtertjies, want die seuns is yslike knewels.
Sulke
