sien dit so: Jy het vier elemente, reg? Die mens moes dit tem: een vuur, twee water, drie aarde, vier lug . . .
Dit het my mateloos geboei, want dit was ook die eerste vier hoofstukke van Musashi se boek: “Aarde”, “Water”, “Vuur” en “Wind”. (Die laaste hoofstuk bestaan uit net een bladsy: “Leegte”.)
– Vuur is die eerste element, het Joe gesê. Vuur het lig gebring in die donker van die prehistoriese tyd.
Hy het met sy hand agter sy rug gewapper asof die prehistoriese tyd agter die hardebordmuur lê waarop die vorms van die gereedskap wat eintlik daar moes hang met ’n viltpen geteken was, soos wat die slagoffers van motorongelukke en moord met kryt omlyn word. Die gereedskap self het nooit daar gehang nie; elke stuk het sy eie lewe gelei in die skuur agter Joe-hulle se huis.
– Daarmee het die beskawing dan begin, met vuur. En toe water, baie belangrik vir die boere, water. Besproeiing beteken verhoogde produksie en voorspoed vir vele. Dan die aarde: grond vir die boere, paaie vir die handelaar. Uit die paaie volg die wiel. Die handelaar en die soldaat vind die meeste baat by die wiel. Elke wiel is ’n klein ratjie op die oppervlak van die groot ratkas wat die aarde eintlik is. Figuurlik gesproke, nè. Dié twee vorm ’n meganisme. Uit die wiel volg die binnebrandenjin, wat by die wiel hoort. Die enjin bring die wiel in beweging, en deur middel van wiele begin dinge op die aarde rol. Dis dan drie.
Ek het gedink aan my eie voortbeweging, wat ook te danke is aan wiele, rubber en asfalt. Ek, half mens, half rolstoel, het myself gesien as ’n klein skakeltjie in Joe se uitkyk op die wêreldgeskiedenis; my wiele draai oor die aardoppervlak en dra by tot die beweging van die aardwiel.
– Oukei, sê Joe toe verder. Die lug was die laaste element wat oorwin moes word. Die vliegtuig was die breekyster. Die eerste mens wat regtig gevlieg het, was weereens ’n ingenieur, Otto Lilienthal, teen die einde van die negentiende eeu. Ná baie val en opstaan sou hy uiteindelik vlieg met ’n paar vlerke op sy rug, wat hy by die voëls afgekyk het. Elkeen wat wou vlieg, het die fout gemaak om voëls na te aap, wat natuurlik dom is. Die vliegspiere van voëls is so enorm groot in verhouding tot hul liggame dat jy dit nooit met jou arms kan nadoen nie, hoe sterk jy ook al is. Hierdie denkfout het die mens baie langer op die grond gehou as wat nodig was. Maar Otto het vyftien meter gevlieg, ongelooflik! ’n Paar jaar later het die eerste zeppelin deur die lug gesweef; stil en pragtig, maar ’n vlieënde bom. Vir ’n huwelik tussen die binnebrandenjin en ’n stel vlerke was daar meer hoop. In Amerika het dié twee die eerste keer gekys geraak toe een van die Wright-broers ses-en-dertig meter ver gevlieg het, meer as dubbeld so ver soos Lilienthal – ’n revolusie van een-en-twintig meter! Dinge was goed op dreef. Daar was ’n vlieënier om elke hoek en draai, en die een rekord ná die ander is oortref. ’n Vlug van een kilometer bokant Parys – wêreldnuus! Oor die kanaal in ’n eendekkervliegtuig – Engeland het mal geraak. Anthony Fokker bokant Haarlem – die einde van die wêreld!
As Joe so opgewonde raak, het hy my al hoe meer aan ’n verspotte towenaarsleerling laat dink.
– Nogal vreemd, het hy gesê, dat die vliegtuigies nog nie watwonders gelyk het nie; ’n paar stukkies bamboes, essenhout en seildoek, terwyl die atoommodel in dieselfde tyd uitgevind is.
– Dis nie snaaks nie, het Engel gesê terwyl hy een van daai sigarette met ’n goue ringetjie aansteek, die brein is die ontdekking altyd een voor. ’n Idee is gewigloos, dit sweef voor die materie uit. Ons kan allerhande goed uitdink, maar om dit uit te voer, daar lê die neukery.
– Ingenieurs het baie geduld, hoor, het Joe plegtig gesê.
– Het julle geweet dat PJ se ma kaal rondloop? het Christof die onderwerp verander.
– Pie-djy? het Joe gevra.
– Picolien Jane, het Engel gesê. Nuwe meisie, blond, kurktrekkerkrulle, van Suid-Afrika.
Joe het sy skouers opgetrek. Christof het van die enjinblok opgespring.
– Het jy haar nog nie gesien nie? Onmoontlik!
– Miskien het ek, het Joe gesê om Christof tot bedaring te bring.
Hoe ons geweet het dat PJ se ma, Kathleen Eilander, ’n nudis is? Wel, die posbode lewer elke drie maande die Athena-tydskrif van die naturistevereniging daar af, geadresseer aan “Mev. K. Eilander-Swarth”, en boonop sê Lomark se binnevaartskipper hy het haar al kaal gesien op een van die strandjies tussen die keerwalle in die rivier. Miskien was dit net praatjies, skinderstories wat so aangedik het dat Kathleen Eilander eendag die onbedwingbare en nuutontdekte behoefte sou hê om rivier toe te gaan, haar klere uit te trek en kaal te swem. Maak nie saak hoe en wat nie, ons het geweet. Ons het nog nooit ’n nudis gesien nie. Dit het na propperse naaktheid geklink, iets waarvan ons net kon droom.
Engel het na my gekyk. Sy oë was dieselfde kleur as my gunsteling-vulpenink. Hy het geweet hoe ek dit geniet as Joe smiddae in die motorhuis sit en teorieë verkondig wat met hul voete in die werklikheid staan en met die kop in die wolke.
Volgens Christof het mevrou Eilander soggens vroeg rivier toe gedraf om te gaan lyf natmaak. En het sy in die tuin agter die Wit Huis ook kaal rondgeloop. Verder het Christof gesê sy het sulke snaakse lang bene, maar dit was nie haar bene wat die oorheersende rol gespeel het in my fantasieë oor die sogenaamde nudis nie. In my verbeelding het ek ander dinge gesien. Dinge wat my keel laat toetrek het. Sy was ’n ma en dus ’n ou vrou, maar ek het agtergekom dat sy ná die nuus van die kaallopery omgetoor is tot ’n seksuele wese, met ’n geheim wat ons toevallig deel; iets wat ons koppe met dringende vrae en ons binnegoed met suikerstroop gevul het.
Joe het teësinnig die onderwerp van mevrou Eilander se bene aangeroer.
– Kan mens haar sien? het hy gevra, maar Christof het sy kop geskud.
– Daar’s ’n muur om die tuin, het hy gesê, en dis nog donker as sy gaan swem.
Joe het ingedagte die skroewedraaier soos ’n trompoppie se stok tussen die vingers van sy gesonde hand gedraai. Woensdag, my handmak kraaitjie, het op my skouer ingedommel. Die rimpelrige vliesies het oor sy kraalogies geskuif. Hy het intussen uitgegroei tot ’n pragstuk van ’n voël, ’n parmantige, trotse dier wat geleer het om terug te kom as ek vir hom fluit. Joe het goed gekies; ek glo nie daar kon ’n mooier kraai gewees het nie. Die vere op sy nek en agter sy kop was silwergrys soos grafiet. Wanneer hy geloop het, het hy sy kop op ’n manier geknik wat hom belangrik laat lyk het. Dis anders met spreeus; jy kan sommer sien hulle is van ’n laer orde. Spreeus beweeg nou wel in fantastiese draaikolke en flikkerende spirale deur die lug, maar in sulke enorme getalle dat dit jou laat dink aan groot stede waar mense mekaar haat en vertrap, maar snaaks genoeg nie sonder mekaar kan klaarkom nie.
Woensdag het ’n soort innerlike adel gehad wat hom bo minderwaardige vullisvreters soos spreeus en meeue uitgelig het. Hy sou mevrou Eilander kon sien as sy kaal loop in die tuin, maar ’n kerkkraai stel nie belang in sulke dinge nie. Ek het my dikwels in Woensdag probeer indink as hy bokant Lomark rondvlieg om my te verbeel hoe die wêreld uit ’n voël se perspektief moes lyk. Dit was my droom om alsiende te wees – niks sou meer vir my verborge wees nie, ek sou die Geskiedenis van Alles kon skryf.
Ons het in afwagting na Joe gekyk om te hoor wat hy dink. Joe het na Woensdag gekyk terwyl hy die skroewedraaier ál dringender tussen sy vingers tol. Hy kon dit ontsettend vinnig doen. Toe die skroewedraaier uiteindelik val en ons al vier uit ons dagdrome wakker skok, en almal afkyk na die betonvloer waar dit met ’n helder geklingel beland het, het Joe sy wenkbroue gelig.
– Dis eintlik baie eenvoudig, het hy gesê. As ons haar kaal wil sien, moet ons ons eie vliegtuig hê.
Hoofstuk
