se wysvinger, wat Henok vraend na Marc laat kyk.
“Sy sal dit later aan haar ringvinger dra.”
Terwyl twee getuies na vore tree, siteer Bibi die ontroerende woorde: “Kyk, met hierdie ring word jy aan my geheilig volgens die wet van Moshe en Israel.”
Chaim lees die ketubah in Aramees, daarná in Engels en oorhandig dit dan aan die bruid.
“HaShem het met Israel by Sinai getrou toe Hy vir hulle die Tora gegee het en hulle bevestig het dat hulle dit sal hou. Dit was die ketubah,” sê Marc stil.
Ná die ketubah gelees is, begin ’n ander rabbi, ’n vriend van die bruid se familie, die sewe seënbede voorlees.
“Die sheva brachot,” verduidelik Marc gedemp, “sewe seëninge.”
Dan word dieselfde seënbede ook oor ’n vol bokaal wyn gelees. Omdat alles in Hebreeus geskied, vertaal Marc hier en daar meganies terwyl sy gedagtes nie werklik daarby is nie. “HaShem word geloof vir sy skepping, maar ook omdat Hy die mens as man en vrou geskape het, ’n ‘tweedelige kreatuur’. Daar word gehoop dat die nuwe paar altyd gelukkig en bly sal saamleef asof hulle die oorspronklike paar, Adam en Eva, in die Tuin van Eden is. En dan natuurlik ook die gebed dat Jerusalem ten volle herbou en die Tempel gerestoureer sal word in die midde van HaShem se volk.”
Daarna drink die rabbi eers en dan die bruidegom en bruid weer saam uit die bokaal.
Nou word die vers “If I forget thee, O Jerusalem …” gesiteer.
En dan kom die oomblik waarop die glas in ’n wit servet toegedraai vir Bibi aangegee word. Hy trap dit met sy regtervoet stukkend sodat almal juigend opstaan.
“Dis om die verwoesting van die tempel te gedenk, nè?” vra Henok skaars hoorbaar bo die rumoer.
Marc knik en byt hard op sy onderlip teen die hewige emosie wat in hom loskom en sy stem bewe effens toe hy antwoord. “Om ons daaraan te herinner sodat ons in ons gelukkigste oomblikke nooit die vernietiging van ons tempel sal vergeet nie. Maar daar word ook ander redes aangevoer.”
“Soos?”
“Dat dit almal wat teenwoordig is aan die gebrokenheid van die wêreld sal herinner en dat hulle moet help om dit te herstel. Tikkun Olam, onthou jy, waarvan Chaim altyd praat?”
“Om die gebroke wêreld te restoureer.”
“Dis reg. Die idee is veronderstel om elke ding wat ’n Jood doen, te motiveer. Nog ’n idee is dat dit ’n wens is dat die liefde tussen die bruid en die bruidegom sal hou tot die versplinterde glasstukke weer bymekaargebring kan word.”
“Interessant.”
“Laat mens maar hoop mense onthou waarvan dié dinge simbolies is.”
Henok knik. “Ja! Dis vir my ’n fantastiese ervaring, Marc. Laat my besef hoe heilig die huwelik is en hoe hard ek aan my eie sal moet werk. Dis nie asof ek ’n keuse het nie.”
Daarop reageer Marc nie, maar Henok is te opgewonde om dit te merk. “Hulle is nou wettig getroud?”
“Absoluut.” Marc doen sy bes om opgewek te klink.
In die saal onder hulle heers groot opgewondenheid. Oral het mense begin met tipiese Israelse kringdanse, terwyl ’n groepie al dansende die pasgetroude paar by ’n sydeur uit begelei.
“En nou?” vra Henok verbaas.
“Dit word cheder yichud genoem, mens sou dit min of meer kan vertaal met: kamer van privaatheid. Hulle is nou getroud en nou mag hulle alleen agter ’n toe deur bymekaar wees, die soort intimiteit wat net vir getroudes beskore is …”
“Wêreldvreemd vir ons geslag,” val Henok hom sinies in die rede.
“Vir seker. Maar dit ís ’n vereiste van die siviele wet, daarom moet die twee getuies van die huwelik toesien dat dit gebeur. Jy sal sien as hulle netnou terugkom in die saal gaan hulle die vas breek en begin eet saam met die gaste.”
Met Bibi en Avital se terugkeer neem die vreugde ’n nuwe dimensie aan. Die gaste vorm groot kringe om die bruidspaar en daar word uitgelate gedans. Van die gaste lig hulle selfs op hul skouers en dans met hulle rond. Die kos smaak uitstekend en wyn vloei oorvloedig.
“Jode weet om fees te vier, al dreig die wêreld rondom om hulle te vernietig,” merk Henok sober op toe hy en Marc ondertoe gaan. Re’uven kom dadelik in hulle rigting. Soos gewoonlik loop hy ietwat moeisaam met ’n ligte kierie ná die ernstige verwonding wat hy aan sy voet opgedoen het in die Defensive Shield-oorlog van Pesach 2002. Toe hy en Henok aan die gesels raak, gaan Marc na Rivkah en die seuns soek. Maar eers gaan hy Bibi en Avital gelukwens. Hy neem hulle elkeen afsonderlik in sy arms en hou hulle lank vas. Ná David se dood het Bibi nog meer soos ’n eie broer vir hom geword. Die bruidegom het nou kleur in sy wange en sy oë is donker van geluk agter sy brilglase. Avital gloei daarvan. Omdat die ouerpare vriende is, ken die twee mekaar baie jare al, maar toe hulle in 2008/2009 saam in Operation Cast Lead geveg het, het die vriendskap tussen hulle respek en groot liefde geword.
Yhoshi wat sy pa gewaar het, kom hom jillend tegemoetgehardloop, gryp sy hand en trek hom tot by Rivkah wat tussen ’n groepie van hulle vriende sit. Soos vroeër die dag ontmoet hul oë vlugtig voor sy vinnig wegkyk. Daar word vir hom plek gemaak langs haar en sy glimlag senuagtig in sy rigting sonder om hom werklik aan te kyk. Natan kom op sy skoot klim en leun soos sy gewoonte is met sy donker krulkoppie teen sy pa se bors. Yhoshi hardloop gillend met ’n paar van sy vriendjies tussen die dansende mense deur. Marc trek versigtig sy kleinste se duimpie uit sy mond en vryf sy vingertjies tussen sy eie.
“Hy is baie moeg,” sê Rivkah langs hom.
Hy kyk na haar. “Wil jy huis toe gaan?” vra hy sag.
Sy knik en voor sy haar kop wegdraai, sien hy ontsteld hoe haar oë stadig met trane vul.
Hy staan onmiddellik op. “Ouens,” sê hy vir die groepie vriende by hulle, “hierdie seuntjie is moeg verby, ek dink ons neem hom maar bed toe.”
’n Koor van misnoeë gaan dadelik op, maar hy hou voet by stuk. “Ons werk ook albei môre.”
“Maar die fees het net begin …!” roep een.
Rivkah het ook opgestaan. “Nee, dis die beste dat ons liewer gaan. Ek is seker julle sal die fees aan die gang kan hou sonder ons.”
Dit ontgaan Marc nie dat ’n paar hulle ietwat wantrouig aankyk nie. Hy begryp dit. Rivkah is gewoonlik die gees van so ’n geleentheid en vanaand het sy nog skaars haar mond oopgemaak. Maar hy gee nie om nie, al wat hy wil doen, is om op ’n plek van stilte te kom met sy vrou. Hy móét weet wat aan die gang is.
Dis ’n ander saak om Yhoshi daar toe oor te haal om saam te kom. Hy is hoogs verontwaardig dat hy midde in hierdie heerlikheid saam met al sy maatjies moet huis toe gaan om te gaan slaap. Asof hy ’n baba is! Hy sit so ’n keel op dat sy oom wat daar naby met Henok staan en praat vinnig tot sy redding kom. Re’uven wat sy suster soos die binnekant van sy hand ken, het lankal skrif aan die muur gesien. Wat die skrif betéken, weet hy nog nie, maar hy weet hy moet ingryp.
“Los hom by my en Shlomit,” sê hy, “ons gaan nog bly, dan vat ons hom sommer saam huis toe. Laat hom maar vanaand by sy nefie
