trek ’n gesig wat boekdele spreek.
“Savta Mara kan nie loop nie,” Natan kyk na ’n skets wat Marc van sy ma gemaak het toe hulle op besoek in Jerusalem was voor sy geskiet is.
“Sy is ’n parapleeg,” sê Yhoshi belangrik.
“Daar’s Moshe en Dov.”
“Kyk, saba Chaim maak Shabbat …”
So verdiep is hulle in die tekeninge dat hulle al drie verbaas opkyk toe Rivkah die voordeur oopmaak.
“Imma!” sê Natan dadelik.
Sy het haar MADA-uniform aan en sy glimlag vermoeid met die kinders. Net ’n oomblik lank ontmoet haar oë Marc s’n. Maar toe hurk sy by Natan wat na haar toe gehardloop het.
Hoofstuk 3
Jerusalem
Vrydag 5 Februarie 2010
Die geluid van reën teen die ruit langs hulle bed maak Marc wakker. Hy luister na Rivkah se asemhaling. Sy lê doodstil, maar hy besef gou sy slaap nie. Op die verligte wekker langs die bed sien hy dis nog voor vyf.
“Rivkah …” sê hy na ’n paar oomblikke sag.
Sy roer effens.
“Is jy wakker?”
“Hmmm,” mompel sy.
Hy tel sy woorde versigtig. “Ons moet praat voor dit Shabbat word, Rivki …”
Sy reageer nie en hy hou sy stem so rustig as wat dit vir hom moontlik is toe hy verder praat. “Jy het byna soos ’n vreemdeling teruggekom van Haïti … Ek weet nie hoe om by jou uit te kom nie.”
Hy kan aan haar asemhaling hoor dat sy woorde haar rustiger laat word.
“Ek is jammer …”
“Jammer … waaroor?” Hy sukkel om sy stem egalig te hou.
“Dat jy voel asof ek ’n vreemdeling is.”
Hy draai om na haar toe en lig hom effens op sy elmboog. In die rooi skynsel van die radiowekker kan hy net-net die lyne van haar gesig uitmaak. Buite trommel die reën harder teen die venster. “Kan jy sê hoekom dit is dat jy so … anders is? Wat jy in Haïti oorgekom het …” vra hy versigtig om haar nie weer te laat opvlieg nie.
Sy draai haar gesig onrustig weg. “Ek het niks oorgekom nie, Marc.”
Hy voel sy binneste verstyf en probeer wanhopig sy asemhaling rustig hou, want hy weet een verkeerde woord kan die skraal kontak tussen hulle verongeluk.
“Praat met my, Rivki, asseblief. Vertel my wat dit is wat jou so ontstel het …”
Sy roer weer onrustig. “Daar het niks spesifieks gebéúr nie, Marc. Dis net …”
“Wat?” vra hy so sag as wat hy kan.
“Alles. Dit was so … onbeskryflik moeilik daar. So …”
“Ek verstaan dit, maar … jy kon nog altyd met my oor álles wat met jou gebeur het praat … Maak nie saak hoe erg dit was nie, ons kon dit nog altyd met mekaar deel … Jy hoef my net te vertel.”
Sy trek haar asem so vinnig in dat hy dadelik sê: “Auschwitz het my ook getraumatiseer. Ek sal verstaan. Daar is niks wat daar kon gebeur waaroor jy nie met my kan praat nie, hoe verskriklik dit ook al was …”
“Nee!”
Hy sak van sy elmboog af en nestel sy kop teen haar skouer soos hy altyd doen. “Chamud,” gebruik hy hulle lieflingsnaam vir mekaar, “dis goed, dit maak nie saak nie. Ek wil jou nie dwing om te praat nie. Laat my net toe om naby jou te kom en jou te help.”
“Daar is níks waarmee jy my kan help nie, Marc, ek is net moeg. Asseblief, ek is net moeg. Verstaan dit asseblief.”
Hy hoor die huil in haar stem kom en hy trek haar teen hom aan. “Dis goed,” sê hy, al is dit nie. Hy voel dat sy koud is.
“Kom,” sê hy, sy mond teen haar gesig, “kom, jy is koud. Kom, dat jy kan warm word, dit reën al weer buite. En ek kan voel dit gaan sneeu. Kom, jy is so koud.”
Sy laat toe dat hy sy arm onder haar deur steek en haar styf teen hom vashou. Mettertyd hoor hy aan haar asemhaling dat sy slaap.
Rivkah werk net op Dinsdae en Donderdae, dus is sy op Maandae, Woensdae en Vrydae tuis by die kinders. Op Vrydae staak Marc se klasse ook om eenuur. Hy koop vir Rivkah ’n ekstra groot bos rose vir Shabbat, geel, waarvoor sy so lief is. As hy tuiskom, is hy eindeloos verlig om haar in ’n redelik normale toestand aan te tref. Sy was met die kinders stad toe om Shabbat-inkopies te doen en herinner hom daaraan dat hulle dié week die Shabbat by Re’uven en Shlomit se huis in Talpiot saam met hulle ouers verwelkom. Hy is dankbaar daaroor omdat hy voel dat dit moontlike spanning tussen hom en Rivkah sal voorkom. Na die Erev Shabbat-byeenkoms in sy shul kom Chaim en Hadassah hulle in die Ou Stad oplaai en dit lyk of die Shabbat die normale rustige gang sal gaan.
Van Re’uven en Shlomit se planne van 2008 om na ’n moshav in die Negev te verhuis het niks gekom nie. Ná Operation Cast Lead in Gasa is Re’uven ’n hoë posisie in die weermag aangebied as gevolg van sy uitstekende strategiese beplanning gedurende die oorlog. Hy het sy loopbaan by ’n argiteksfirma voorlopig laat vaar en hy en Shlomit het vir eers hulle moshav-droom op die lange baan geskuif.
By die Cohens aangekom, tref hulle nog ’n gas daar aan. ’n Jong rabbi. Re’uven en Gur Hillel, ’n IDF-rabbi, het mekaar in Re’uven se nuwe betrekking goed leer ken.
Na die Shabbat-ete skarrel die twee jong vroue om die vier kinders gebad en in hul nagklere te kry, terwyl Hadassah haar bes doen om aan elkeen van haar vier kleinkinders ewe veel aandag te gee. Die mans trek oor koffie saam en al gou neig die gesprek in die rigting van die Auschwitz-Birkenau-bevrydingsherdenking. Dis duidelik dat Marc nie oor sy eie ervaring wil praat nie. Die ander drie wat al almal daar was, verstaan en respekteer dit. Daar is egter heelwat belangstelling in Binyamin Netanyahu se toespraak.
“Ek sien Bibi het uit Yechzk’el se profesie aangehaal,” sê Gur. Hy kyk na Chaim. “Rabbi Cohen, ek is seker u kan vir ons die gedeelte wat hy gebruik het, sonder die Tanach in u hand net so aanhaal.”
Chaim glimlag effens en haal sy bril af. “As dit nie was dat ek dit gisteraand in die Jerusalem Post gesien het nie, sou ek ook nie geweet het waarvan jy praat nie, Rav Gur.” Toe haal hy die skrifgedeelte inderdaad foutloos aan:
“Toe sê Hy, Adonai, vir my: Mensekind, hierdie bene is die hele huis van Isra’el. Kyk, hulle sê: Ons bene is verdord en ons verwagting verlore; dit is klaar met ons!
Daarom profeteer en sê vir hulle: So spreek Adonai Tzav’ot: Kyk, Ek sal julle grafte oopmaak en julle uit julle grafte laat opkom, o my volk! En ek sal julle bring in die land van Israel.” ’n Paar oomblikke lank hang die woorde in die stilte tussen hulle voor Marc sê: “Dit was werklik ontroerend om dit te hoor.”
“Vertel
