nog tyd vir oefen, om jou oog en visier in te skiet,” sê Vlatko toe hy laggend uitstap, geweer oor die skouer.
Toe hulle klaar was in Prijedor se Stari Grad en in die nedersettings van die Sana, het hulle opgepak vir die volgende plek. Dieselfde vyand, nuwe slagveld. En agter hulle was die lyke. In die weilande tussen die veldblomme, in die boorde en groentetuine, in die koeikampe en varkhokke, in die afgebrande murasies van Hambarine, Carakovo en Rizvanovići, in Biscani en Zecovi het die liggame van honderde mans, vroue en kinders dae lank gelê. Sommige in vlak massagrafte waar Vlatko en Zoran en hulle makkers probeer opruim het.
Dit was Mei, warm vroegsomer, en die stank van ontbinding het oor die Sana-vallei gehang toe Arkan se Tiere terugklim op die FAP-lorries en met die houwitsers en T54’s en vuurpyllanseerders vertrek. Agter in die lorries het hulle gelag oor die inwoners wat nou uit hulle skuilplekke kon kruip, uit die murasies van hulle huise, wat verskrik die lug sal beruik en die omgewing bespied voor hulle begin om die verrottende liggame van hulle familielede en vriende te begrawe. In agtertuine en groentetuine, in vrugteboorde en weidings, want die begraafplase was reeds vol.
In Banja Luka het Vlatko en Zoran gedros en hulle by die 1ste Krajina-korps aangesluit. Maar tien dae later het die munisipale polisie begin navraag doen oor die moord op ’n man, sy vrou en hulle tweelingdogters. Vlatko en Zoran het inderhaas in die nag plek gekry in ’n TAM-paneelwa van die Serwiese Romanija-korps op pad na Sarajewo. Hulle wou eintlik Mostar toe gaan. Maar hulle het in Sarajewo vasgehaak, en Vlatko is nie spyt daaroor nie. Hy hou van Sarajewo en van die werk wat hy en Zoran hier doen.
Die bottel was al kwart. Hy weet teen vyfuur, wanneer die bibliotekaris op die brug verskyn, sal die bottel leeg wees, en die kanse vir net ’n vleiswond skraal.
3. Johannesburg, Suid-Afrika, Hede
Luitenant Fred Lange is ’n veteraan van ses en twintig jaar van die ou skool. Toe dit nog moord-en-roof was, nie die eenheid vir ernstige en geweldsmisdade nie. En die gedemilitariseerde range het hom nie aangestaan nie. Luitenant, dis wat hy is. Nie inspekteur nie, nie vleisinspekteur of geboueinspekteur of veeinspekteur nie; nie ’n sprinkaanbeampte van Sluis nie.
Luitenant. Dit klink mos na iemand wat gesag afdwing. En as die meetsnoere vir hom reg val: kaptein Fred Lange. Hy hou van die geluide uit die kantoor van die kommissaris: oorlog is teen misdadigers verklaar. Skiet eers, vra daarna vrae. Dis die taal wat Fred verstaan; hy gee nie om dat die kommissaris Die Generaal genoem wil word nie.
Fred hou voor die hoekkafee in Brixton stil. Frank’s Deli sê die naam op die Coca-Cola-bord. Hy hou van die hoekkafee, van enige kafee wat nog nie uitgedruk is deur supermarkte waar jy nie meer op jou naam gegroet word nie. Hy is laat weg van die opgrawing in Doradopark, moet brood en melk koop op pad huis toe.
Al die donnerse gepiep om Ella Neser. Wat maak háár so spesiaal? As sy ’n moordspeurder wil wees, moet sy hare op die bors hê. Ook nie juis veel van ’n bors nie. Onder kolonel Sauls se groot kieliebak ingedruk, mosbolletjies de lot.
Sal nie verbaas wees as sy ná die Nagsluipersaak ’n aanbeveling kry vir promosie nie, asof sy die saak klaar opgelos het. En sy hét nie. Die man loop los, die moer weet waar, maar sy is skielik die nuwe pin-up. Asof Abel Lotz reeds in C-Max sit, sleutels weggegooi, die dossier gesluit, argiewe toe gepos. En daar is ’n vakature vir kapteinskap.
Die gekraak van die polisieradio toe hy terugklim. Konstbel Stallie Stalmeester se stem uit die radiokamer. Dis nou ’n goeie seun, dié Stallie; ken sy plek, het nog respekte vir ou hande. ’n Liggaam in Hillbrow, sê Stallie, sy stem besadig neutraal. ’n Patrollievoertuig is reeds daar, lyk nie na natuurlike oorsake nie.
Natuurlike oorsake in Hillbrow? In daardie hellegat, Stallie?
Fred sê hy is in Brixton, sal soontoe ry. Maar hy vat eers die melk en brood huis toe. Sy Ans is gewoond daaraan om saans alleen met ’n skinkbord op die skoot voor die TV te sit en eet, sal sy kos in die louoond los. Sy verstaan. Ook ’n goeie vrou, leef al te lank saam met hom en sy ongereelde werkure en buie, maar hou uit. Nou net hulle twee vandat die kinders uit die huis uit is. As hy kaptein word, sal hy haar meer gereeld uitvat vir ete in ’n fênsie restaurant, nie net op haar verjaardag of hulle troudag nie.
Kom met Smit-straat deur Braamfontein, links op in Klein, regs in Pretoria, tref Hillbrow in sy vodderige glorie. Draai die ruit toe, sluit die deure. Nie eens ’n polisieman, ’n luitenant, is hier veilig nie. Regs af in Catherine, en hy sien twee patrollievoertuie, blou ligte flitsend op die dak, samedromming op die hoek met Soper.
Die liggaam kan aangesien word as deel van die rommel op die sypaadjie. Ou matras, flenterstoel sonder sitplek en met twee pote, kartonbokse, stuk van ’n tweeplaatstoof, rooi KFC-houers met hoenderbene vol miere, plastieksakke, bierbottels; uitskot van Hillbrow se rioolstrate.
Fred sien die wond aan die voorkop, druk hurkend sy hande in die rubberhandskoene in, probeer die kop weglig, soek vir bloed. Daar is áltyd ’n plas. Groot bloedverlies met so ’n koeël uit ’n Smith & Wesson, of ’n Colt.
Fred, van die ou skool, dra nog ’n knipmes saam. Hy vroetel in sy sak, haal dit uit. ’n Rodgers, die lem net vier sentimeter lank maar vlymskerp, en al dun weggeslyp op die fyn oliesteen van karborundum in sy motorhuis. Hy gebruik die mes om sy biltong te kerf, en om met die dun lem onder sy naels te krap. Nou druk Fred die lem onder die kadawer se hempsmou in, lig dit weg om die goue armketting te beskou. Die oorledene het ook twee vingerringe en ’n goue ketting om sy nek. In die lel van ’n oor ’n fyn goue ring. Die versierings aan die liggaam sê hy was nie die slagoffer van ’n roof nie.
Fred is honger; in die oond tuis wag tjops en gebraaide aartappels en soetpampoen. En Ans voor die TV. Sy weier om bed toe te gaan as hy laat werk. Sê sy klim nie alleen in die kooi nie, dis slegte karma vir ’n huwelik.
Karma, bid jou aan!
Kyk te veel TV, sy Ans. En waarna kýk sy as sy saans so alleen daar sit? Wat meen sy, karma? Miskien sal Jimmy Julies weet. Forensiese manne weet álles. Ella Neser sal ook weet. Nog jonk en fiks. Hy kan háár met karma voorstel, sy en haar Bam … voor die haker ’n slegding oorgekom het. Gat-oor-kop-karma met daardie dun latlyf. O ja, Miss Prim ’n Proper, stille water, diepe grond. Drink nie saam bier vir spanbou ná die oplossing van ’n moeilike saak nie. Wat reg is. Ella Neser het nog nie rede vir bier nie. Haar saak is onopgelos, die verdagte uitgeken, maar op vrye voet.
Ella Neser, het Fred nou die aand voor die TV vir Ans gesê, het nog ’n paar lesse om te leer. Ella Neser kan nog nie met net ’n blik na ’n liggaam op ’n Hillbrowse sypaadjie die oorsaak en motief sien soos ’n ou hand nie.
Maar sy word in doeke toegevou, op verpligte siekteverlof, traumaberading. Die ou hande loop die harde pad, kan ’n pak vat, smeer Mercurochrome aan hulle wonde, gaan vang die volgende boef. Alles met voetwerk, goeie ou speurvernuf, g’n intuïsie of sesde sintuig of sulke hokus-pokus van die kopkwakke nie. Ou hande het nie traumaberading nodig nie.
* * *
Sy het dit verwag, álmal het dit verwag. Dit is nogtans ’n skok. Wanneer jy ’n doodskis opgrawe en die deksel oopmaak, verwag jy die oorskot van ’n mens. Dit is natuurlik. Dis die doel van ’n doodskis wat in ’n graf neergelê is: om die afgestorwene ter ruste te bring, van stof tot stof.
“Hier het julle dit nou, voor julle eie oë,” sê dokter Koster.
Ella gee
