nie.”
“Quite perceptive, young fellow,” sê my kollega. “Dis definitief nie waaroor dit nou gaan nie. Ek dink jy sal dit gou in Londen uitvind. You’ll discover that nobody in Britain can afford to show any sympathy with the things your professor friend has been trying to tell us.”
Dan tuur Eddie Dunn in die verte en sê gewigtig: “It’s going to be hard, my young friend. We’re entering a period when it’s not going to be all fun to be a South African diplomat. I’m okay, I’m getting on. But it’s going to be a lot tougher for you, you know. You’re young, you’re ambitious, you’re an Afrikaner – but you don’t strike me as having all the credentials to succeed in the eyes of your masters in the Union Buildings, at least not yet. And at a personal level I’m not sure I want you to have them. Anyway, London’s going to be a rough ride, but an interesting one. Good luck!”
Van toe af het ek nog meer van ’n spesiale gevoel teenoor Eddie Dunn gehad, en volle vertroue dat hy my nie teenoor die base sou ontmasker as ’n “onbekeerde” nie. Maar ek moenie hier en nou te veel maak van my bedenkinge van destyds nie, want ek was werklik maar ’n snotkop. Daar was eerlikwaar nog lank nie juis intellektuele wroeging by my nie. Ek was te jonk, te naïef, te oppervlakkig, maar darem nie té vatbaar vir my gerespekteerde professor se prediking nie.
Ek sou nóg vir Eddie Dunn nóg vir professor Bruwer ooit weer sien. Ek het iewers ’n foto van my en Eddie met ons spaantjies in ons hande toe ons die prys vir die groot tafeltennistriomf op die wye oseaan ontvang. Ek het nóg ’n foto, een wat in my geheue ingeprent is. Dis ’n dowwe afbeelding van Eddie wat op die voorblaaie van koerante wêreldwyd was toe ’n linkse rebellegroep in El Salvador hom in November 1979 ontvoer. Ek kan die besonderhede nie meer mooi onthou nie, en ek soek ’n tyd lank al vergeefs na antwoorde op al die vrae wat my nou pla.
Hoekom het hulle juis die Suid-Afrikaanse ambassadeur ontvoer? Ons het tog nie eintlik iets met Latyns-Amerikaanse politiek te make nie? Hoekom juis so ’n sagmoedige, onskadelike, wyse, liewe mens? Wat wil hulle van ons hê, of is Eddie maar net die diplomaat wat die maklikste was om by te kom? Sou Eddie Dunn, goedige mens, vlot Spaansspreker, nou sondebok (wie se sonde?), sy nek uit die strik kon loswikkel? Wat gebeur agter die skerms tussen die betrokke regerings, sekerlik ook die skaduagtige Amerikaanse CIA? Vir wie se altaar word Eddie berei?
Die onvergeetlike foto: ’n verskrikte man kyk direk in die kamera deur ’n bril wat wit kolle lig onder sy oë gooi. Dis Eddie, al lyk dit nie soos hy nie. Daar is geen sweem van die urbaniteit, die humor, die wellewendheid nie. Net vrees.
Die rebelle het hom ’n ruk aangehou, en hom toe vermoor.
Professor Bruwer het laatmiddag op 13 Maart 1967 ’n vlug in Port Elizabeth gehaal Oos-Londen toe. Die vliegtuig – die Rietbok – het in stormweer in die see neergestort, en al die passasiers is dood.
Dié twee manne sou my in Londen, en in al die jare daarna, deurentyd bybly.
Die swaelstertmanel
Die dag nadat die sekretaris van buitelandse sake my ingelig het dat ek Londen toe verplaas word, is daar ’n ligte kloppie aan my kantoordeur, en – liewe hemel! – meneer Fourie se gesig verskyn in mý lewe! Hy’s dan een van die heel groot grootkoppe! Waarvoor sou hy by mý kom aanklop? Ek spring orent.
“Geluk,” sê meneer Fourie, “jy kan lekker voel dat jy die plum job in die Diens kry. Dis ’n veertjie in jou hoed!”
“Dankie, Meneer …” Dis al wat ek kan uitkry, want ek kan aan niks anders dink om vir dié belangrike man te sê nie. Boonop voel ek self nie Londen is eintlik die plum job nie. Ek sou baie liewer Parys of Rome wou gehad het. Maar ek dink nie nóú is die plek of tyd om dit te sê nie.
“Hoe lank —”, begin meneer Fourie, maar uit verbouereerdheid begin my mond praat voordat my ore klaar geluister het.
“Nou maar so ’n jaar en ’n half, Meneer, ek —”
“Nee, man, ek bedoel van kop tot voetsole. Voete en duime.”
Ek voel my gesig warm word. “O, ekskuus Meneer, so omtrent vyf voet agt … en amper ’n half. Vyf voet agt en ’n half.”
“Perfek!” glimlag meneer Fourie. “Kom sien my môreoggend halfagt. Jy weet mos waar my kantoor is. Net daar naby die minister s’n. Sien jou môre.”
Ek weet waar dit is, ja. Ek het dié kordate kokkedoor al dikwels daar sien uitstap na die minister se kant toe, of haastig by die minister uitkom met ’n papier in die hand.
Meneer Fourie is skaars weg toe steek my grootbaas Boy Viljoen sy kop by my deur in.
“My magtag, mannetjie, lyk my jy’t ge-arrive! Selfs die adjunksekretaris kom bring hulde aan jou! Wat wou hy hê?”
“Ek weet nie, meneer Viljoen, maar hy gaan my môre sê.”
“Wat dit ook al is, jy moet maar kyk of jy dit kan doen. Brand Fourie is ’n ou wat jy aan jou kant wil hê. Definitief nie téén jou nie!”
Die volgende oggend halfagt, terwyl die gange nog stil is, klop ek aan meneer Fourie se deur en stap huiwerend in. Hy staan op van agter sy lessenaar, kyk my vriendelik genoeg maar vorsend in die oë om my ongemaklik te laat voel, groet my met die hand, en sê: “Kom sit.” Op ’n rusbank staan ’n groot bruin reistas met die deksel oopgeslaan. Binne lyk dit swarterig en ek kan nie raai wat daarin is nie.
“Nou ja, weer eens geluk! Dis ’n pos waar jy jou merk kan maak. Ek was ook daar gestasioneer, ná Berlyn, en as jy goeie werk in Londen doen, maak dit baie deure vir jou oop.”
“Berlyn?! Was Meneer in Berlyn?” In Suidwes het ek by my ouers se Duitse vriende baie oor Berlyn gehoor, daardie wonderlike stad wat later in die oorlog so totaal vernietig is.
“Ja, ek was daar toe Hitler sy opgang gemaak het, en ek was daar toe die oorlog uitbreek. Ons moes letterlik vlug – ontruim word Holland toe, en daarvandaan af Engeland toe. Skaars kans gehad om ons goed in te pak. Soos daai koffer wat jy daar sien staan.”
Ek kyk na die groot swaar leertas met sy koperknippie in die middel en die twee leerbande wat aan die voorkant met gespes vasgebind word, behalwe dat die een gespe vermis is.
“Jy weet seker dat jy spesiale klere in Londen gaan nodig kry?”
“Meneer?”
“Die werk wat jy moet doen, het baie meer seremoniële pligte as meeste van die ander poste. Jy sal dikwels na die Commonwealth Relations Office toe moet gaan, en na Westminster Abbey en die paleis en sulke plekke. En jy sal formele geleenthede soos Ascot moet bywoon waar jy manel en pluiskeil en handskoene en sulke goed moet dra, en ook minder formele geleenthede waar jy net pin-stripe trousers en short black jacket moet dra, en dalk ’n bowler. Alles hels duur.”
En ek het juis net een pak klere wat ek elke dag dra, dink ek. Ek wou ’n tweede koop voordat ek Londen toe vertrek, maar met my maandelikse salaris van twee-en-dertig pond tien sjielings (voor belasting) is die kanse nul. En nou’t ek boonop by mnr Boy Viljoen gehoor: Londen is een van die poste waar die buitelandse dienstoelae te klein is – die manne daar kan nie die mas opkom nie.
Meneer Fourie wag nie op my nie. “Ek het vir jou ’n oplossing. In hierdie koffer is ’n volledige uitrusting van álles wat jy ooit gaan nodig kry. Dis ook van die beste materiaal en die beste snit; dis voor die oorlog in Berlyn gemaak deur
