“Ek wil ’n vis vang.”
Die man het gelag, sy kassie oopgemaak en ’n stuk lyn onder uit die kas tussen al die ander goed gehaal. Dit was so gekoek dat dit soos ’n biesiepol gelyk het. Hy het die lyn gegooi; Mthetu het dit raakgevang. Die man het nog rondgekrap, en toe ’n haak ook uitgehaal. Dit was ’n groot haak, groter as die wat hulle aan die lyne gehad het. Dit het nie geblink nie, dit was effens rooierig. Die man het nie die haak vir hom gegooi nie. Hy het dit versigtig aangegee.
“Sala kahle, Mfana,” het hy gegroet.
Die seun het reeds in die kar gesit. “Koebaai, outatjie,” het hy geroep en vir Mthetu gewaai.
Die kar het ’n entjie teruggery, toe skerp gedraai en teen die steilte uitgery.
Mthetu het op sy hurke neergesak met die bondel lyn en die haak in sy hande. Hy het lank na die groot haak gekyk, die skerpte van die omgekrulde punt op sy vinger getoets. En toe het hy begin om die lyn los te torring.
Mthetu het die bol lyn uitmekaar gehaal, elke dag ’n bietjie losser en losser gekarring, terwyl hy op die wal van die rivier by die rivier gesit het. Hy het die vis dopgehou terwyl sy hande gewerk het. Hy het gekyk wat die vis doen, of hy stil lê op die rivierbedding, en of hy tussen die palmiete ronddryf. Die vis was dáár.
Dit het lank gevat om die lyn los te kry, maar toe hy eers ’n los punt in die hoek kry, het dit makliker gegaan. Dit was ’n groot, deurmekaar bol, maar die losgeknoopte stuk lyn het elke dag langer geword. Toe hy uiteindelik die laaste knope losgetorring het, het hy die lyn in lusse om sy vuis gedraai, en dit saam met die haak in die koraalboom se mik gaan sit waar hy dit elke dag weggesteek het.
Dit was sy vis. Niemand moes weet van sy lyn en sy haak nie. Ook nie van sy vis nie.
Hy het een hele oggend gesukkel om die haak aan die lyn vas te kry. Die lyn was sterk, maar glad, en dit wou nie vasknoop soos ’n mens ’n riempie of ’n stuk winkeltou knoop nie. Waar die lyne oorkruis in die knoop bymekaar gekom het, het dit bly gly en lostrek. Hy het toe maar die punt knoop op knoop gegee totdat daar ’n groot knoets groen lyn aan die haak vas was, en hy seker was dat dit nie sal loskom in die water nie. Hy het net die een haak gehad. Dit kon nie wegraak nie.
Alles was reg om die vis te vang. Dit moes net weer oggend word sodat die ander kinders kon skool toe gaan.
Vroegoggend reeds het hy die brandselpap uit die pot gaan krap, en dit in sy hande loop en druk. Hy het op die pap gespoeg, nóg ’n bietjie water bygegooi, en weer gedruk en gedruk. Dit moes ’n pap wees wat aan die haak sal bly sit as dit in die water kom. Dit moes nie ’n pappery word en van die haak afkom nie.
Mthetu het gekyk of daar iemand naby was, en toe by die hut se deur ingeglip en in sy ma se goed gaan krap. Hy het die botteltjie Vaseline onder haar klere gekry en vinnig die blou dekseltjie afgedraai. Hy het met sy voorvinger deur die dik salf geskep, en toe die sloot met sy middelvinger platgesmeer. Hy het sy vinger in die bol pap gesteek en die salf ingewerk totdat dit ’n stywe, beweeglike klont in sy hande was. Toe het hy sy knopkierie gaan haal en al met die oorgroeide voetpad langs begin loop, eers na die boom waar sy lyn en haak in die mik weggesteek was, en toe rivier toe. Die brak het ook saamgedraf.
By die rivier het die brak ’n paar vinnige lekke aan die water gegee, en in die koelte gaan lê.
Mthetu het die los punt van die opgerolde lyn aan sy knopkierie vasgemaak, die res van die bondel losgemaak, en die meeste daarvan om die knopkierie se steel gedraai. Hy sou nie ’n lang stuk lyn nodig hê om die vis te vang nie, die water was te vlak. Hy het ’n stuk van die papklont afgebreek en dit styf om die haak vasgedruk. Hy het ’n stukkie van die pap in sy mond gesteek en daaraan gekou. Dit was korrelrig, met ’n branderige smaak. En hy kon die Vaseline proe.
Die pap was taai, dit het styf om die haak geklou. Versigtig het hy dit in die water laat sak, daar, in die sonkolle tussen die palmiete waar hy geweet het die vis sal wees. En toe het hy gewag.
Hy het gewag vir die swaar lyf van die vis wat aan die pap gaan hap, en dan met sy bek aan die haak gaan vassit. Hy het gegril vir die plat bek en die breë kop en die stekels en die kolle op die vis se lyf wat bo die oppervlak van die water gaan verskyn.
Sy arms het styf aan die stok geklou, gereed om te pluk as die vis byt.
Daar het niks gebeur nie. Hy het die knopkierie stadig opgelig, en die haak uit die water getrek. Die pap was alles af.
Teleurgesteld het hy die lyn uit die water getrek en weer ’n klont om die haak vasgedruk.
Twee gestreepte visvangers het in die droë takke van ’n boom naby hom kom sit en lawaai.
Hy het die lyn weer laat sak. En gewag.
Die haak het slap in die water bly hang, daar was nie eens ’n roering van ’n visbek of ’n vin in die water nie. Lank het hy so gesit, sy teleurstelling ál groter. Hy het gedink die vis sal dadelik byt. Toe hy die lyn uittrek was die pap weer af.
Die vis wou nie die pap aan die haak hê nie. Die pap met die Vaseline was nie die regte kos wat die vis aan die haak sou laat byt nie. Hy moes vir die vis lekkerder kos kry. Iets wat aan die haak sal bly vassit. Vleis.
En toe het Mthetu ’n plan gekry.
Hy het die knopkierie met die lyn en die haak versigtig op die wal neergesit en opgestaan om te kyk waar die brak is. Dié het nog steeds in die skaduwee oopbek lê en hyg. Hy het langs die brak gaan sit, en hom met sy lyf teen die grond vasgedruk. Hy kon die dier se ribbes onder hom voel. Die brak het gedweë op sy sy bly lê, sy oor plat teen die grond. Mthetu het met sy een hand tussen die dier se agterbene begin soek. Voel-voel, oor die stywe, reguit spier en die ronde balle, agter onder die stert in, totdat sy hand die sagte hobbels van ’n klomp vasgesuigde bosluise in die holte raakgevat het. Die brak het geruk en met sy bene in die grond gekrap om regop te kom, maar die kind het sy een been ook om die dier se nek gegooi en hom vasgelê.
Versigtig het hy die bosluise afgetrek, gekyk hoe die rooi bloedspikkels op die dun vel uitslaan die oomblik wanneer die bosluis se kop loskom. Hy het aangehou aftrek totdat daar ’n hele bondel rondgesuigde bloubosluise in sy hand was. Dit het gelyk soos ’n handvol blou krale. Hy het sy hand toegemaak, en van die brak afgeklim. Die brak het opgespring en sy lyf geskud.
Mthetu het teruggegaan na sy stok op die wal, en die wriemelende bosluise netjies op ’n hopie voor hom op die grond gegooi. Hulle het op klein pootjies begin roei om weg te kom, en dié wat op hul rugkant te lande gekom het, het hulpeloos op hul uitgeswelde vol lywe bly lê en spook. Hy het hulle versigtig, een vir een, aangekeer en almal op die rugkant omgekeer. En toe het hy die knopkierie nader getrek en begin om die bosluise een vir een aan die haak in te ryg. Die dik bloed het uitgepers oor die skerp punt van die haak, maar daar was nog genoeg bloed in hulle velle oor sodat die vis dit kon proe. Die bosluise sou bly sit. Toe hy klaar was, was sy hande vol van die donker bloed.
Hy het die haak met die bosluise en die swaar bloedreuk versigtig in die water laat sak.
Dit het gewerk.
Mthetu was nie voorbereid op die krag van die vis se pluk aan die lyn nie. Hy het die kierie net met een hand vasgehou, met die lyn nog tussen die vingers van sy ander hand. Die lyn het in sy hand geruk en skerp in sy vingers ingesny. Hy het vervaard met albei hande na die kierie gegryp en vasgeklou. Sy vingers het gepyn. Die vis het probeer wegswem, diepwater toe, maar die lyn was te kort. Mthetu het op sy boude gaan sit en bly klou aan die
