wou bly staan, maar die man het hom met sy arm nader gewink en weer geroep.
“Whoza lapa!”
Hy het stadig nader geloop en met sy een voet op die ander een naby hulle gaan staan.
“Sawubona, Mfana,” het die man gesê.
“Yebo,” het hy teruggegroet, sy hand oor sy kop.
“Usaphila na?” het die man gevra.
“Yebo, ngisaphila,” het hy geantwoord.
“Igama lakho?”
“Mthetu,” het hy sy naam vir die man gesê.
“Hlala phansi, Mthetu,” het die man vir hom gesê, en hy het op sy hurke langs die stoeltjie neergesak.
Die kind het onderlangs na die stok in die man se hande geloer en toe na die seun wat aan die anderkant van die man gesit het. Die seun het na hóm gekyk, en hy het vinnig sy oë laat sak. Niemand het verder gepraat nie. Hy het onrustig gewonder wanneer hy weer kon opstaan en loop.
Die volgende oomblik het die man se stok ’n skerp singgeluid gemaak, hy het opgespring, en aan sy stok gepluk. Mthetu, wat gedink het dat die man op hóm gaan spring, het van die skrik omgeval en agteroor in die gras bly lê.
Die seun het begin lag, en toe Mthetu sien dat die man met die stok besig is, het hy ook begin lag, sy skrik vergete.
Die seun het opgestaan, sy stok op die grond neergesit, en naby die man gaan staan. Mthetu het ook opgestaan en gekyk hoe die man by die water aan sy stok draai. En toe het die wonder gebeur.
Voor sy oë het Mthetu gesien hoe die man met die kromgebuigde stok ’n wriemelende, nat vis uit die water lig en wal toe bring. Die vis het met sy bek aan die punt van die lyn gehang. ’n Lewendige, spartelende vis. Die man het dit tot op die grond laat sak en die lyn uit die vis se bek gehaal. Aan die punt van die lyn was daar ’n skerp, blink haak. Die vis het op die grond gelê en flap, maar die seun het dit vinnig teen die grond vasgedruk voordat dit kon wegspring. Dit was nie ’n baie groot vis nie, maar die nat vel het met ’n klomp kleure in die son geblink.
“Hawu, Bakithi!” het Mthetu gesê, sy oogappels wit van verwondering.
Die vis het met ’n hernude geflap onder die seun se hand uitgespring. Mthetu het vinnig vorentoe gespring en na die vis gegryp. Die seun het langs hom kom kniel, en saam het hulle die vis teen die grond gehou totdat die spring en die ruk uit sy lyf was, en net die bek nog oop en toe gegaan het. Die vis se bek was in die een hoek stukkend waar die haak uitgeskeur is, maar daar was nie bloed nie.
Die man het vir die seun iets gesê en hy het die vis gelos, in ’n sak gaan rondsoek en met ’n mes teruggekom. Versigtig het die seun die vis by Mthetu gevat, en hom op sy rug omgekeer. Hy het die mes se skerp punt in die klein kolletjie agter die vis se maagvinne ingesteek en stadig, al met die maag langs op, tussen die vinne deur, tot onder die vis se kop oopgesny. Die mes was skerp, en die binnegoed het rooi in die vis gelê. Die seun het dit met die mes van die vis se borskas losgemaak en op die grond uitgekrap.
Mthetu het met verwondering gekyk. Die seun het die vis onder ’n sak in die koelte gaan neersit, en sy visstok gaan optel waar hy dit op die rivierbank neergesit het. Mthetu het op sy hurke langs die seun gaan sit en die stokke se punte dopgehou.
Hy wou vir die man vra hoe hy dit reggekry het om die vis so maklik uit die water te haal, maar hy was te bang om te praat. Hy het net gekyk.
Daar het niks verder gebeur nie. Die seun het naderhand opgestaan en sy lyn ingedraai. Daar was niks aan die punt van die lyn nie, net ’n blink haak. Hy het weer in die sak gaan grawe en teruggekom met ’n stuk brood in sy hand. Hy het ’n stukkie afgebreek, dit om die blink haak van die lyn gesit, en dit toe vasgedraai met ’n stukkie wit tou wat lyk asof dit al langer en langer word. Hy het die lyn in die water gegooi, maar die punt van die lyn met die brood het teen die kant in die vlakwater geval. Hy het ingetrek, en weer probeer gooi. Met die gooi het die broodklont afgekom en op die water bly dryf. Die seun het moeg geword vir die gooiery, en sy stok op die grond by sy stoeltjie neergesit.
“Kom,” het hy vir Mthetu gewink, “kom ons loop.”
Mthetu kon nie die taal verstaan nie, maar hy het geweet die seun wil hê dat hy saam met hom moet gaan. Hy het opgestaan, maar bly kyk na die man se stok wat oor die water gestaan het. Hy wou weer sien hoe die man ’n vis uit die water haal, maar die seun het hom aan sy arm beetgekry en saamgetrek.
Hulle het in die platkroon se takke geklim. Die mik van die boom was hoog, maar hulle het mekaar opgestoot en opgetrek totdat albei wydsbeen oor die dik dwarstak gesit het. Onder hulle was die rivier glad en breed. Die seun het met hom gepraat. Die klank in sy stem het vrae geword, en daarom het Mthetu hom vertel van die vis, sy vis, boontoe op in die rivier in die vlak rietbog.
“Dit is ’n baie groter vis as wat jou pa gevang het,” het hy vir die seun gesê. “Jy sal nie weer so ’n groot vis sien nie, dit is die grootste vis in die hele Siyayirivier tot by die see.”
Die seun het vir hom gesê hy is al in standerd twee, en hulle het hier kom vakansie hou, op die plek waar sy pa grootgeword het. “Kan jy hoor dat my pa kan Zoeloe praat?” het die seun gevra.
“Niemand weet van my vis nie,” het Mthetu geantwoord, “net ek en jy. Maar ek gee nie om dat jy weet nie, jy moet net nie vir jou pa daarvan sê nie, want hy sal my vis kom vang as hy net weet hoe groot hy is. En ek wil hom self vang. Ek weet nou hoe ek dit sal regkry.”
Hulle het met hul bene aan die takke gehang, hulle arms regaf ondertoe totdat hulle koppe dronk en vol bloed was. Hulle het weer opgekom, en so ver as moontlik op die tak probeer kruip, tot daar waar dit oor die water hang.
“Ek het tog ’n BMX,” het die seun gesê. “’n Rooie. In ons dorp ry ek sewe blokke ver skool toe. As ons weer teruggaan skool toe, begin ons swem. Ek swem vir die Otters. Hoekom is jy nie in die skool nie? Julle het mos nog nie vakansie nie. Ons het vanoggend gesien hoe die skoolkinders langs die pad loop!”
“Waar het julle die stokke en die haak vir die visse gekry?” vra Mthetu en kyk na die seun se snaakse wit hare. “Ek wil baie graag een hê.”
Hulle het uit die boom geklim en verder met die paadjie afgeloop.
“Whoza, whoza!” het die seun se pa na hulle geroep. Hulle het in die paadjie gaan staan.
“Kom hier, Wikus, kom eet eers iets voordat julle klein bliksems heeltemal verdwyn.”
Hulle het teruggegaan, en Mthetu het gekyk of daar weer ’n vis gevang is terwyl hulle weg was, maar daar was niks. Hy het saam met hulle hul kos geëet. Brood en soet, wit tee. En ’n appel. Hulle het Mthetu se tee in die bottel se kop gegooi. Hy en die seun het onder die boom gaan sit om te eet; die man het teen die kar se wiel geleun.
Nie lank daarna nie het die man opgestaan en hulle goed bymekaar gemaak. Hy het begin om dit in die kar te laai. Hy het ook die stokke se lyne ingetrek en die vishake se skerp kante aan die stokke vasgemaak.
Mthetu se asem was in sy keel. Die mense was op pad.
“Ek wil ook so ’n stuk lyn hê,” het hy vir die man wat sy taal gepraat het, gesê.
“Uthini?” het die man gevra.
“Ek
