was ’n seisoen later.
Deur Dwaalpoort se nuwe wildhek het die blink vier-by-viers ingery gekom – die eerste jagters het op die plaas opgedaag. Almal het asem opgehou. Die veewagters het hul swepe in hul hutte opgehang, die reuk van beesmis en dipstof vergeet en in spoorsnyers en gidse verander.
Dit was koel onder die stoep se sinkdak. Ek het langs Bullet gesit wat my gewys het hoe om die wildpermitte uit te skryf. Op die stippellyn het rooibok Aepyceros melampus geword, blesbok Damalicus dorcas phillipsi, gemsbok Oryx gazella . . . op die papier het vleis en bloed met die skryf van my pen in saketransaksies verander. Eland was nie meer sy Zulunaam mpofu nie, hy het Taurotragus oryx geword, swartwildebees Connochaetes gnou, springbok Antidorcas marsupialis, koedoe Tragelaphus strepsiceros . . . Ek het die permitte gesorteer en die pak papier met ’n speld vasgesteek.
Die bekende geluide op Dwaalpoort was weg – die geklap van swepe en trekkers wat soggens opwarm. Dit het plek gemaak vir die gedruis van die wildvanghelikopter wat heen en weer oor die bosse swiep. Dan verder, dan nader soos hy die bokke na die tregter toe aanjaag.
Ek en Bullet het agter die struike met ons rûe na die aankomende wild toe gehurk en asem opgehou. Eers het ek net die hoefslae gehoor. Toe kom die lywe by ons verbygeflits. Party vinniger, ander struikelend, moeg gejaag deur die helikopter.
Die voorste bokke het al klaar in die nette vasgehardloop toe die agterste bokke eers by die bek van die tregter inkom. Van die kante af het ons met seilgordyne na die middel van die opening gehardloop om hulle ontsnaproete af te sny. Mens en bok vir die eerste keer saam ingehok in die beperkte ruimte van die vang-boma.
In ’n oogwink het alles na gebreekte gras, stof en geknakte struike geruik. Die son het op die bokke se velle geflits. Iewers het ek die dowwe geluid gehoor van ’n bok wat in ’n boom vashardloop. Ek het omgekyk; die lyf het lusteloos op die grond gelê. Hy het nog effens geskop, ’n laaste natrek.
Maye! het die vangers meteens geroep.
Ek het teruggekyk; ek kon nie verstaan hoekom hulle roep nie.
Maye!
Ek het weer ’n slag omgekyk. Die roep was dringender hierdie keer. Maar hoekom het hulle na mý gekyk?
Druiwetrosse, dis waaraan ek gedink het. Oral in die vangnet het bokke gehang, geskop, probeer loskom. Soos trosse druiwe, het ek gedink. ’n Bewegende landskap van springende lywe – so onwerklik dat ek my oë moes knip.
Ek het steeds nie geweet hoekom die vangers roep nie. Toe sien ek hom met die omkyk. In die deurmekaar hardlopery het ek hom nie dadelik tussen die ander bokke opgemerk nie. Maar die vangers se stokke het heeltyd na hom beduie. Daar was ’n wit hartbees saam met ons in die vangkraal! Die bokke het deur die neus gesnork, bolle skuim en bloed het op hul oopgesperde bekke gestaan. Hier en daar het een dit reggekry om uit die net los te wikkel. Hulle het al in die rondte in die boma begin hardloop. Soos hulle vastrap, kon ek die steungeluide uit hul mae hoor.
Met die draai van sy lyf het die son op die wit hartbees se vel weerkaats en ek kon die rooi van sy oë sien. Hy het effens kruppel gelyk na die gejaag van die helikopter. Miskien het hy seergekry. Hy het oor ’n klip gestruikel, sy hoef gelig en reguit in die nette vasgehardloop. ’n Oomblik het dit gelyk of hy gaan deurbreek, toe sit sy horings in die toue vas.
Isagila! Hulle het vir ’n knopkierie geroep. Dit het deur die lug aangeslinger gekom en hard teen sy blad geklap. Die hartbees het begin terugrem, hy kon nie sy horings loskry nie. Nog ’n kierie het deur die lug teen sy vel geklap. Hy het op sy knieë geval, maar weer regop gekom. ’n Ronde ysterklip het hom teen die kant van die kop getref, ’n skerper een het die vel op sy rug gekerf, toe was hy los. Daar was bloed op sy neus en hy het skuins gehardloop asof hy van balans was.
Terwyl ek vir hom gekyk het, het ’n bok van agter af in my vasgespring en ek het op my knieë geval. My heupe het lam gevoel van die slag. Ek het my op my elmboë regop gedruk. Oral om my was horings en hoewe. Die stof het in my gesig opgeslaan en ek het die skerp sandkorrels onder my hande gevoel.
Die wit hartbees het na die skeefhardlopery weer sy rigting in die boma gekry. Hy het nog een of twee maal in ’n struik vasgehardloop, maar sy balans was terug. Die kruppelloop was skielik weg en hy het nou stywebeen rondgedraf, sy stert ’n sekel. Sy kop was afwaarts gebuig, sy horings reguit vorentoe. Die vangers het uit sy pad gespring. Party het nette toe gehardloop, ander op hul mae onder die seilgordyn deur, uit buitentoe.
Die wind was sag en koel teen my vel. Ek het die onderkant van die bokke se hoewe gesien. Oopgerekte oë, flitsende horings en slym wat by die bekke uitspat. Het die harde slag my benewel?
In die duiseligheid het dit gevoel of ek uit die gemaal begin opstyg. Asof ek hoog van bo af op die gestamp en die gespring afkyk.
Asof dit ’n bevel was, het die bokke meteens in die middel van die boma bymekaargekom. ’n Oomblik het dit gelyk of die trop botstil staan. Die stof het stadig om hulle neergedaal.
Maar toe begin hulle maal. Al vinniger en vinniger. My oë kon die lywe nie meer volg nie. Meteens het hulle weggebreek uit die sirkel, koers gevat en die seilgordyn platgetrap. Stofstrepe het oor die vlakte gehang. Die wit hartbees was nêrens te sien nie. Hy het saam met die trop bokke oor die rant verdwyn. Die vangers se gesigte was asvaal. Net die dooie bok het tussen die graspolle agtergebly.
Ek het om my rondgekyk. Was die slag teen my rug dan so hard? Dit was of die bokke nooit in die boma was nie. Miskien was die son te warm op my kop. Voor my oë het ek gesien hoe die geknakte grasspriete weer regop kom; die struike se blare het stadig oopgevou.
Om my het ek die geklap van tonge gehoor. Die nette het net so opgefrommel op die grond bly lê. Ek het na my arms gekyk. Nee, ek het my nie verbeel nie, daar wás ’n rooi horingstreep oor my vel.
Die vangs het net die een dooie bok opgelewer. In my rug het die steekpyn weggeraak, maar die lamheid het nog lank agtergebly. Ek het nie vir Bullet en Julius gewag nie; ek het stadig op my eie teruggestap huis toe.
In my kamer het ek op die bed gaan sit, die bedkassie se laai oopgetrek en die vel papier onderin raak gevat . . .
Tydens die meeste groot wildvangoperasies sluip daar iewers ’n fokop in. ’n Fokop en vloek gaan gewoonlik hand aan hand en die taal wat hom by uitstek hiertoe leen, is blykbaar Afrikaans. Die fokop kan hom op verskillende maniere aanbied. Die gordyn word te vinnig getrek en die bokke is nog nie verby nie. Daar was dus ’n probleem met die kommunikasie. Het die pilot te vroeg die sirene getrek? Onthou, die vangers kan nie die bokke sien aankom nie. Of het een van hulle net nie plat genoeg gelê nie?
Die wild wat in die bek van die tregter omgedraai het, práát nou met die ander wild op die plaas. So versprei die geheim van die plasing van die tregter se bek. Om die boma nou weer na ’n nuwe plek toe te skuif, is groot werk. Daarom is dit ’n groot fokop as die aap so uit die mou gelaat word!
Maar daar is ook ander fokops. Bulle in plaas van koeie, blesbokke en nie hartbeeste nie. Die pilot het die bokke te vinnig gejaag. Of die vangers raak deurmekaar met die merkery en niemand is skielik seker watter bokke is gekalmeer nie. Twee bakleierige bulle beland in dieselfde hok . . . die bokke ontsnap agter uit die vragmotor terug in die boma in.
Die Afrikaanse woordeskat bied hier ’n wye spektrum om van te kies. Fok, kont en doos blyk nietemin gewilde keuses te wees.
6. HENNING
Daai wintervakansie was die eerste keer dat oom Ludwig my alleen op Dwaalpoort gelos het. Ek het nie geweet wat
