C’est la Vie
. . . oor lief en leed en kanse vat
Lanie van Reenen
TAFELBERG
Vir Mamma, Ma, Nina, Nicolaas en Michelle
It is important in life to conclude things properly. Only then can you let go. Otherwise you are left with words you should have said, but never did, and your heart is heavy with remorse.
Yann Martel, The Life of Pi
Vannag, weet ek, gaan ek nie slaap nie. En ek sien sowaar uit daarna. Dit sal ’n lekker wakkerlê wees dié, in teenstelling met so baie nagte dat ek uur ná uur bekommerd rondgerol het in my bed in my toringkamertjie van die Hôtel Château Sallandrouze. Maar nou wil ek alles wat vanaand gebeur het oor en oor onthou, dit soos ’n fliek voor my laat afspeel, elke oomblik so lank moontlik laat duur.
Dis byna soos daardie eerste nag nadat ek die verwaarloosde pienk kasteel in die middel van Frankryk gesien het; daardie aand nadat die fyn Franse madame die voordeur van die Maison Rose in die dorpie Aubusson oopgestoot het en ek gevoel het dis my toekoms self wat voor my oopgaan.
Die hotel is nou stil. Die dagbesoekers het ek by die voordeur afgesien en dié wat die nag oorbly, is almal na hul kamers. Ek het die musiek afgesit, die kerse doodgeblaas, die laaste glase kombuis toe geneem en op pad boontoe al die ligte afgeskakel. Maar my gemoed is nog vol van die aand se opwinding, van die flikkering van kerslig teen die vertrekke se mure en plafon.
Die restaurant was propvol; elkeen van die hotel se tien slaapkamers is beset. En as ek uitkyk by die venster, sal ek die maanlig op tientalle spogmotors sien blink – die parkeerplekke rondom die château staan vol Ferrari’s! Dis Frankryk se Ferrari-klub wat sorg dat die hotel vol is, dat die tafels gekreun het onder vragte kos en die hele gebou tot laatnag vol stemme en gelag was.
Vanmiddag het ek gaan rose gaps in die groot roostuin van die Château Castelnau net oorkant die straat. Ek is met die baie trappies af langs die gebou wat nou as ouetehuis gebruik word, ver ondertoe na waar die ou formele roostuin van die château steeds in stand gehou word. Ek is koes-koes van roosboom na roosboom met ’n snoeiskêr en inkopiesak in die hand, en wanneer ek seker was niemand sien my nie, het ek vinnig nog en nog ’n roos geknip en in die sak ingeglip. Wie sou dit in elk geval agterkom? Daar is so baie rose dat dit nie ’n duik sou maak nie, al sou ek ’n klein gerfie pluk. En dit is vir ’n goeie saak, het ek gedink. Boonop kan ek my voorstel hoe die châtelaines van die vier aangrensende châteaux op die dorp ’n eeu gelede ge-oor-en-weer het met rose uit die tuin en soetgebak uit die kombuis. Met my roosplukkery sit ek dus net ’n tradisie voort. Ek, Lanie van Kaapstad, in die toringkamer van ’n Franse château.
Ek gaan nou probeer insluimer vir die paar uur voor die son opkom. Dan sal ek op my fiets spring om by die bakker onder in die dorp ons bestelling vars croissants en pain au chocolat vir ontbyt te gaan oplaai.
Hoofstuk 1
My lewe as “selfbewuste” mens het eers ’n week ná my een-en-twintigste verjaardag begin. Dit het begin met ’n eksistensiële krisis wat my in ’n senuweekliniek laat beland het. Dit was asof ek eensklaps in my lewe beland het, en waar “ek” voorheen was, het vaag en wollerig gevoel. Ja, daar was ’n dogtertjie met blonde hare wat op haar pa se skoot gesit het wanneer hy stories lees, wat soms bang ná ’n nagmerrie tussen haar ma en pa in hulle bed gaan inkruip het, hoofmeisie in die laerskool, die stoute tiener wat meer in kêrels as in skool belanggestel het, die aspirant-joolprinses wat dit nooit gemaak het nie, maar dit was alles so outomaties, asof ’n “ek” ontbreek het.
Ek het die ineenstorting soos ’n groot storm in my binneste voel opbou. Al hoe nader het dit gekom. Ek ken geen eensamer plek nie. Angs fladder in jou borskas soos ’n voël wat in ’n toe kamer vasgekeer is. Jy voel van jou “self” vervreem. Kernloos, ongeanker en apart. Jy wil iemand aanraak en sê: Ek is in die moeilikheid, help my, neem dit weg.
Ná skool is ek Tukkies toe. My ma en pa, Fransie en Franz Quass, het my by Nicolhuis afgelaai waar studente tuisgegaan het wat in ’n para-mediese rigting studeer het. Arbeidsterapie was ’n halfhartige keuse. Ek het myself in die regte gesien, maar die voorligtingsielkundige wat ons skool in my standerd 9-jaar besoek het, het nie. Die jong juffrou Quass se punte, het hy gemeen, was heeltemal te vrot vir dié hoge professie. Toe is dit maar arbeidsterapie agter my ouer vriendin aan wat toe reeds in haar tweede jaar was en dit entoesiasties aanbeveel het.
In my derde jaar moes ons ses weke lank psigiatrie-prakties doen in die Tara-hospitaal in Johannesburg. Daar was terapeute – “ons” – en pasiënte – “hulle”. Dit het vir my gevoel asof my binnekant begin oorsleep het na die oorkant toe, na “hulle” toe.
Een middag stap ek ná werk in ’n nabygeleë winkelsentrum rond en sien my weerkaatsing in ’n winkelvenster. Ek word lam van die angs. Wie is daardie mens? Sy loop al een-en-twintig jaar hier rond en haal asem en studeer . . . maar vanuit die venster staar ’n vreemdeling na my. Die geluid van my voetval maak my bang; ek wil nie na my hande kyk nie. Wie se hande is dit?
’n Paar dae later, ná die bespreking van ’n kliniese gevallestudie in Tara, gaan ek na die psigiater wat die bespreking gelei het. “Dit voel asof jy oor my gepraat het,” sê ek vir hom. “Ek is verskriklik bang . . .”
Om bloot hardop te praat oor die onheil wat al hoe nader kom, is reeds ’n verligting, maar die psigiater gee my ook ’n paar pilletjies en sê ek moet saans voor ek gaan slaap twee drink.
Die pille help my slaap, maar laat my kop bedags dof voel. Boonop voel ek skaam omdat ek, ’n arbeidsterapiestudent, so in duie stort, en vermy voortaan die psigiater.
My bestaansangs raak uiteindelik so verlammend dat ek in die Denmar-kliniek in Pretoria opgeneem word. My vriendin Robin het ons psigiatrie-dosent laat weet dat ek angstig en huilerig voorkom. My ouers was oorsee en sy was bekommerd oor my. Die dosent het deurgery Johannesburg toe, besef dat ek hulp moes kry en met my teruggery na die Denmar-kliniek in Pretoria. Die psigiater wat my daar ondersoek, het my met slaapmedikasie “uitgesit” nadat hy skaars my naam gevra het of gesê het wie hy is.
Slaapterapie. Genadeterapie, amper soos genadedood.
Arme, arme Michael, wat my pas weer teruggevat het nadat hy ons verlowing verbreek het en vir oulaas ses maande van vryheid beproef het, staan verslae daar elke keer wanneer my oë oopfladder. In die jare hierna, wanneer ons in ons huwelik ongelukkige tye beleef het, en so verbete probeer sin maak het daarvan, sou hy soms moedeloos en ten einde raad na dié oomblik verwys, woordeloos, met net die gebaar van sy twee polse in boeie. Dit was die oomblik dat hy eintlik weer die hasepad sou wou gekies het, maar sy eerbaarheid en medemenslikheid het dit nie toegelaat nie.
Tiekeloks. Met die malletjie sit jy nou!
As ’n mens een maal so vir jouself geskrik het, is dit soos ’n mankheid wat jy binne jou saamdra. Êrens, weet jy, is daar ’n los draadjie wat die hele spul weer kan laat lostorring.
Hoofstuk 2
Om met ’n van soos Quass in ’n Afrikaanse voorstad in Pretoria groot te word was so effens eksoties, het ek gedink. Lanelle Quass. Nie van hier rond nie!
My pa se pa, Charles Ferdinand Fortunato Quass, het in die vroeë 1900’s met dié vreemde Oostenrykse van in Suid-Afrika aangekom. ’n Avonturier wat hom in Middelburg in die ou Transvaal gaan vestig het en ’n winkelier geword het. Oor ons Quass-voorsate is daar egter min bekend, want my oupa was ’n weeskind.
