p>
Saartjie
Omnibus 1
Saartjie
Saartjie se vakansie
Saartjie se geheim
Bettie Naudé
Human & Rousseau
Voorwoord
Dokter Jan Baumann se groot dubbelverdiepinghuis teen die kant van die heuwel het ’n pragtige uitsig oor die vallei. Op ’n helder, sonnige dag kan ’n mens vanuit Saartjie se venster op die boonste verdieping Johannesburg se wolkekrabbers sien.
Lynnekom word as ’n voorstad van Johannesburg beskou, maar dit is ’n stil plekkie met ’n tipies plattelandse atmosfeer. Al die inwoners ken mekaar en kom goed oor die weg.
Op die oomblik is die hele vallei in ’n sagte, rooi skynsel gehul. Dit is skemer – ’n tyd van vrede.
Maar skielik word die stilte verbreek deur ’n klavier wat hard in dokter Baumann se huis gespeel word. ’n Opgewekte deuntjie weerklink deur die buurt.
Dan begin iemand sing. Dis ’n pragtige, suiwer stem.
Menige inwoners se voete begin op maat van die vrolike musiek tik. Hulle glimlag en sê met ’n teer kyk in die oë:
“Dié Saartjie . . . Ai, dié Saartjie . . .”
1
Die kinders van Lynnekom
Daar heers ’n ongewone atmosfeer in Laerskool Lynnekom se graadsewe-klaskamer. Dit is só stil dat ’n mens ’n speld sal kan hoor val en dit is iets ongewoons in ’n klas waar die Drie Muskiete hulle bevind.
Voor die klas by die lessenaar sit juffrou Minnaar en werk. Sy kry baie meer as gewoonlik uitgerig.
Die onderwyseres kyk op en maak glimlaggend ’n grappie: “Dis vanoggend so stil hier in die klas dat ek skoon ongemaklik voel!”
Die seuns en meisies kyk na haar. ’n Paar glimlag flou – ander kyk net. Dis maar ’n simpel grappie.
“Ek wens julle is altyd so soet,” sê juffrou Minnaar en gaan voort met haar werk.
Dit is twee weke voor die einde van die laaste kwartaal. Die eksamen is al agter die rug. Die kinders geniet die skoollewe nou terdeë. Dit is net ’n gebaljaar en gekskeerdery – feitlik die hele oggend.
Maar vanmôre het juffrou Minnaar dit reggekry om die klas doodstil te laat bly.
Sy het aangekondig dat die hoof haar verlof gegee het om vandag al vir die graadsewe-leerders te sê wat hul punte is, veral aangesien hulle volgende jaar hoërskool toe te gaan.
“Verder,” het sy slim bygevoeg, “sal ek vir julle sê watter klasposisies julle behaal het.”
Meer as een leerder se hart het opgewonde geklop. Almal het afwagtend na juffrou Minnaar – of Ou Bolla soos hulle haar as gevolg van haar haarstyl noem – gesit en kyk.
Tjoepstil het die klas gewag dat sy moes begin – maar toe speel sy haar troefkaart.
“Vandat die eksamens verby is, is julle onhebbelik. Ek het vandag baie werk en ek wil hê julle moet stil wees. Ek gaan eers in vandag se laaste periode vir julle sê hoe julle gedoen het! En slegs as julle die hele dag stil besig bly en nie so rumoer nie! Anders hoor julle nie vandag die eksamenuitslae nie!”
Die leerders het haar verslae aangekyk. Een ding is duidelik – hulle sal soet en stil moet wees en nie allerhande kattekwaad kan aanvang nie.
En omdat juffrou Minnaar weet sekere leerders – veral ’n klomp seuns agter in die hoek van die klaskamer – sal nogal nie omgee as hulle nie vandag (of enige ander dag) die uitslae hoor nie, het sy bygevoeg: “As daar net een is wat lawaai, gaan die hele klas daaronder ly, want dan maak ek nie vandag die uitslae bekend nie.”
Juffrou Minnaar ken kinders. Sy besef niemand sal dit nou waag om te praat nie, want die een wat dit doen, sal die hele klas kwaad maak.
Dit is waarom Laerskool Lynnekom se graadsewe-leerders vandag so besadig en gedwee in die klas sit.
Heel voor in die ry teen die muur sit ’n meisie en teken. Sy is nou al twee keer deur die stuk wat hulle moet lees. Daarna het sy onderlangs gebrom dat sy die ding nou al amper uit haar kop ken en toe op ’n vel papier begin teken.
Al haar aandag is nou op haar tekening toegespits. Met die agterkant van haar hand vee sy ’n paar weerbarstige krulle van haar voorkop af weg. ’n Glimlag speel om haar mondhoeke.
Wanneer sy klaar is, kyk die meisie lank na haar tekening. Dan skryf sy haar naam swierig onder in die hoek: Saartjie Baumann. Sy maak ’n paar sierlike krulle en boë om haar naam. Dan stamp sy met haar elmboog aan die kort, stewige meisie met die vrolike, ronde gesig langs haar en fluister: “Kyk, Anna.”
Anna kyk. Sy leun effens na Saartjie toe oor om beter te kan sien. Sy glimlag en mompel: “Oppas, Saartjie.”
“Net ons drie sal dit sien,” sê Saartjie. Sy vat die tekening en sit dit vinnig op die bank agter hulle neer.
Agter Saartjie Baumann en Anna Strydom sit Lina Rens, ’n meisie met twee lang, blonde vlegsels. Sy sit haar elmboë oor die tekening en kyk met ’n onskuldige gesig na die onderwyseres. Toe sy seker is Ou Bolla is heeltemal verdiep in haar werk, kyk Lina na die tekening.
Sy sukkel om haar lag te bedwing. Saartjie het ’n karikatuur van Ou Bolla geteken en dit is skitterend! Die bolla is hoog bo-op die kop en die ogies loer, nes juffrou Minnaar altyd doen, oor ’n knypbrilletjie. Die karikatuur wys met ’n benerige wysvinger na ’n stapel papiere op ’n tafel.
Saartjie het netjies in drukletters naby die onderwyseres se mond geskryf: Wê! Ek weet tog iets wat julle nie weet nie – wê! Ek weet wat julle klasposisies is en ek gaan julle nie sê nie – wê!
Die hele tekening skep die indruk dat juffrou Minnaar eintlik lekkerkry omdat sy hulle op hete kole kan hou deur eers in die laaste periode vir hulle die klasposisies te sê.
Saartjie en Anna kyk vlugtig oor hul skouers na Lina. Sy knipoog vir hulle en hulle knipoog terug.
Hierdie drie maats is Lynnekom se Drie Muskiete.
Saartjie Baumann is altyd die voorbok wanneer dit by hierdie meisies se kaskenades kom. Op die oomblik is haar gesig een groot glimlag. Haar wipneusie, versier met ’n paar sproete, wikkel soos sy sukkel om nie hardop te begin lag nie. Sy wonder wat die onderwyseres sal sê as sy weet waarmee Saartjie haar die afgelope halfuur gesit en besig hou het.
Sy en haar maats gaan volgende jaar na die hoërskool in die stad, maar dis die laaste ding waaraan Saartjie nou dink. Daar is nog te baie pret wat in hierdie laaste twee weke van laerskool vir hulle wag.
Saartjie se groot blou oë straal van lewenslus en vreugde. Dit is nogal ’n ongewone kombinasie – donker krulhare en helderblou oë.
