’n ander oog na die gewone.
Gee aandag aan besonderhede.
Neem die volgende in ag:
Kry ’n treffende titel vir jou opstel.
Maak gebruik van die stappe van prosesskryf en beplan jou paragraafverdeling deur middel van ’n kopkaart.
Sorg dat jou paragrawe logies op mekaar volg.
Let daarop dat elke paragraaf se inleidende sin die kerngedagte bevat. Die ander sinne moet ondersteunende besonderhede verskaf.
Jou opstel moet 200 tot 250 woorde lank wees.
Maak gebruik van verbindingswoorde wanneer jy sinne en paragrawe by mekaar laat aansluit.
Wissel jou sinslengtes en ook jou sinsoorte af.
Hoe belangrik is ’n goeie selfbeeld? Waarom ly party mense aan depressie? Dink jy daar is ’n verband tussen depressie en die mens se selfbeeld?
Hierdie module spring weg met ’n sonnet waarin die spreker haar hande van nader beskou. Die sonnet as digvorm is rigied ten opsigte van inhoud en tipografie, en jy gaan uitvind hoe om dit sommer maklik te herken. Jy lees ook ’n volksverhaal in die Piekfyn Afrikaans Leesboek.
Beplan, redigeer en bied verskillende joernaalinskrywings oor al die aktiwiteite aan. Elke aktiwiteit het gerigte vrae wat jy kan gebruik om oor te dink en te skryf.
Leer hoe om hoofgedagtes te identifiseer en die opsomming vinnig baas te raak. Neem deel aan ’n forumbespreking en hou ’n onvoorbereide toespraak. Verder gaan jy koerantberigte ontleed en jou eie skryf.
Woordorde, die werkwoord, deelwoord, voegwoord en die los- en vasskryf van woorde geniet ook aandag.
Die tekste spreek verskillende onderwerpe aan: ’n mens se selfbeeld en hulp vir persone wat aan depressie ly. Onthou: Jy is wat jy van jouself dink!
In hierdie aktiwiteit gaan jy
na ’n sonnet luister
die sonnet as digvorm bestudeer
’n paragraaf oor die sonnet skryf
met die joernaalinskrywing kennis maak en die eerste van ses joernaalinskrywings skryf.
Lees die onderstaande In ’n neutedop baie aandagtig deur.
Die sonnet
Die woord “sonnet” beteken “klein liedjie”. Shakespeare het ’n groot liefde vir hierdie gewilde digvorm gehad en daarom word dikwels na die Engelse sonnet as die Shakespeariaanse sonnet verwys.
Engelse en Italiaanse sonnette het dieselfde hoeveelheid versreëls, maar verskil in uiterlike bou of vorm. ’n Sonnet bestaan altyd uit 14 versreëls.
Kenmerke van die Engelse sonnet
Die Engelse sonnet word verdeel in drie kwatryne en ’n rymende eindkoeplet.
In die drie kwatryne (met vier versreëls elk) word ’n waarneming of beskrywing/beeld van iets uiteengesit. Elke kwatryn kan ’n ander sienswyse oor die bepaalde saak/aspek/probleem waaroor die gedig handel, bekendstel. Daar vind progressie vanaf die eerste kwatryn tot die tweede kwatryn plaas. Vanaf die derde kwatryn vind verdieping plaas. Die kwatryne kan los van mekaar of aanmekaar geskryf word.
Die rymskema (abab cdcd efef – kruisrym) is kenmerkend van die kwatryne van die Engelse sonnet.
Die koeplet word ook ’n rymende eindkoeplet (gg – paarrym) genoem. Die eindkoeplet vat die hoogtepunt of keerpunt van die gedig saam.
Kenmerke van die Italiaanse sonnet
Die Italiaanse sonnet het die volgende strofebou:
Die oktaaf (8 versreëls) bestaan uit twee kwatryne (vier versreëls elk). In die oktaaf kom gewoonlik ’n natuurbeeld of ’n verskynsel uit die alledaagse lewe voor, of dit bevat ’n uiteensetting wat tot ’n hoogtepunt in die agste versreël oploop en afsluit. Die wending volg daarna.
Die oktaaf van die Italiaanse sonnet het kenmerkend omarmende rym in die kwatryne.
Tussen die oktaaf en die sestet kom ’n definitiewe skeiding voor. Die sestet (ses versreëls) bestaan uit twee tersines (drie versreëls elk). Die beeld van die oktaaf word in die sestet op die lewe toegepas.
Die sestet se rympatroon kan verskil. In die sestet word die beeld op die lewe toegepas.
Die Italiaanse sonnet se rymskema is: abba; abba; cdc; cdc. Daar mag afwykings wees.
Beeldspraak: Metafoor
Die metafoor stel een saak direk in die plek van ’n ander. Dit is dan ’n nuwe, oorspronklike woordskepping, byvoorbeeld: Sy woorde is ’n pleister vir my siel.
Prelees gedig saam met ’n maat.
Lees die titel en kyk na die illustrasie.
Watter soort gedig is dit hierdie? Hoe weet jy dit?
Waaroor dink jy handel hierdie gedig?
Is jy links- of regshandig?
Hoe “slim” is jou “dom” hand?
Wat alles kan jy vir mense van jou hande vertel?
Sonnet
Elisabeth Eybers
My hande was van altyd af onpaar:
skraal, vroulik en beskeie is die linker,
haar maat is ferm, grofgekneukeld, flinker,
maar net so links met greep, groet of gebaar.
Verwonderdheid, besinning, wanhoop, angs,
die dinge wat die bloedstroom plotseling strem,
dryf hul soms saam in asemlose klem,
maar dan los elk, verleë, gou sy vangs.
Selfs in die voorgeboortelike vog
het hulle onafhanklik rondgeroei
en was nooit waarlik
