is nie!”
’n Optelkind? Onbegrypend het sy na Ria gekyk. Sy het nie die vaagste benul gehad waarvan Ria praat nie.
“Wil jy vir my sê jy weet nie dat oom Jan nie jou eie pa is nie?” het Ria leedvermakerig gesê. “Dat jy maar net sy aangenome dogter is nie?”
“Sy aangenome dogter! Dis ’n leuen, en jy weet dit net so goed soos ek. Jy probeer maar net weer soos gewoonlik om kwaad te steek.”
“Vra hom as jy my nie glo nie,” het Ria uitdagend gesê en daar was iets in haar gesig, in die klein blinkbruin ogies, wat Elizabeth met ’n aaklige gevoel van onheil vervul het.
“Dis ’n leuen,” het sy herhaal en omgedraai en weggestap, maar ’n ontsettende onsekerheid is in haar hart gebore, ’n gevoel wat haar in die jare wat gevolg het, nooit weer heeltemal verlaat het nie.
Jan Bornman het later, toe sy hom gevra het, die storie bevestig. Elizabeth is nie sy en Engela se eie dogter nie, maar ’n aangenome kind.
“Waarom het julle my nooit gesê nie?” het sy ontsteld gevra. “Waarom het julle dit al die jare geheim gehou en my nou só laat uitvind?”
“Dit was jou ma se wens. Sy het gedink dis beter so. Jy was net so blond soos sy en almal het aanvaar dat jy ons eie kind is. Maar tannie Cora dink ons het verkeerd gedoen om nie vir jou te vertel nie. Sy dink dit is my Christelike plig om jou die waarheid te vertel.” Hy het die ongelukkigheid in haar oë gesien en lomp sy hand op haar skouer geplaas. “Ek wou jou self vertel, Elizabeth. Ek . . . ek is baie jammer dat Ria dit so uitgelap het.”
Sy het na Jan Bornman opgekyk en stil die groot vraag gevra: “As julle nie my pa en ma is nie, wie is dan my regte pa en ma?”
“Ek weet nie.”
“Was ek . . . is ek ’n buite-egtelike kind?”
“Ek weet nie, Elizabeth, op my woord van eer. Ek weet nie wie jou ouers is nie. Jy was maar net ’n paar dae oud toe die dokter jou vir ons gebring het. Ons was so bly om jou te kry dat ons nooit vrae gevra het nie. Ek . . . sover ek weet, is albei jou ouers dood, maar ek kan nie met sekerheid sê nie. Maar jy moet jou nou nie die besigheid aantrek of jou onnodig ongelukkig maak nie, Elizabeth. Die verlede is verby, dis net die toekoms wat tel. Jy is ’n mooi, slim dogter en as jy so aanhou, sal jy dit nog ver in die lewe bring. Niks het verander nie. Jy is nog altyd my dogter en jy sal dit bly tot ek die dag doodgaan.” Niks het verander nie, het hy gesê, maar sy het van beter geweet.
Later die middag het sy kerkhof toe gegaan en daar by Engela Bornman se graf het sy haar verdriet en verslaentheid uitgesnik. Maar dit was die laaste keer. Sy het nooit daarna weer ’n enkele traan gestort nie.
Die verhaal het natuurlik soos ’n veldbrand deur die skool gegaan. Daarvoor het Ria gesorg. Elizabeth was bewus van die agteraf fluisterings, maar sy het haar kop hoog gehou en gemaak of sy nie weet wat aangaan nie. Sy het nooit die saak met iemand bespreek nie, nie eens met haar beste vriendin nie. In daardie stadium was sy so rou en seer dat sy eenvoudig nie daaroor kon praat nie en later het sy nie die moed gehad om weer die onderwerp aan te roer nie. Maar die gebeure het haar nie onaangeraak gelaat nie. Die gelukkige, sorgelose skooldogter het verdwyn. Die ervaring het haar verbitter; dit het haar ouer, harder en meer onverdraagsaam teenoor haar medemens gemaak. Vroeg reeds het sy van haar mooiste ideale omtrent die liefde en die lewe prysgegee. Sy het ’n alleenloper geword, geleer om haar ongelukkigheid en vertwyfeling vir haarself te hou. Alleen het sy met die groot vraag geworstel: As Engela en Jan Bornman nie haar ouers is nie, wie en waar is haar eie ouers? Waarom het hulle haar weggegee? Omdat sy onwelkom was en vir hulle net ’n las en, wie weet, ’n skande kon wees? By tye het sy haar onbekende ouers gehaat en verag, by tye het sy smagtend na hulle verlang. In daardie eerste maande van ontnugtering was hulle nooit baie ver uit haar gedagtes nie.
As daar iemand was met wie sy die saak kon bespreek, sou dit haar seker baie gehelp het. Maar daar was niemand nie. Die gebeure het ’n diep kloof tussen haar en haar pa veroorsaak, wat hy tevergeefs probeer oorbrug het. Daar was niemand by wie sy hulp of troos kon soek nie, en self moes sy maar weer rigting vind uit die doolhof van onsekerheid waarin sy beland het.
Aan die einde van Junie het Cora geboorte gegee aan ’n seun. Jan Bornman se droom van ’n eie seun en erfgenaam vir Leeufontein is ná baie jare uiteindelik vervul. Daar het groot blydskap op Leeufontein geheers, maar Elizabeth het geen deel daarin gehad nie; sy het buite die warm kring van opwinding en geluk gestaan. Haar eie ouers wou haar nie gehad het nie en die enigste pa wat sy ooit geken het, het sy met die geboorte van sy seun ook finaal verloor.
Miskien was baie van haar ongelukkigheid haar eie skuld. Haar pa het dikwels probeer om weer haar vertroue terug te wen en haar deel van die gesin te maak. Op haar manier het Cora ook toenadering gesoek, maar Elizabeth was te trots en eergevoelig om in te dring waar sy nie welkom was nie.
Ek het hulle nie nodig nie, het sy vir haarself gesê, nie my eie ouers nie en ook nie my aangenome pa nie. Ek sal op my eie voete staan; ek sal self veg vir wat ek in die lewe wil hê. Dit was in daardie veelbewoë dae dat sy finaal besluit het om medies te studeer. Dit was van jongs af haar ideaal om eendag ’n dokter te word, maar haar pa het altyd glimlaggend gesê dat sy te jonk is om te weet wat sy wil doen. Later as sy ryper en verstandiger is, kan hulle weer gesels.
Sy het hard gewerk op skool en haar rapporte was skitterend. Ria daarenteen het steeds swakker en swakker gevaar totdat sy aan die einde van standerd nege besluit het om die skool te verlaat om te gaan werk. Uiteindelik was Elizabeth van haar gehate teenwoordigheid op skool ontslae, maar die kwaad wat Ria gedoen het, deels seker ook maar om haar gevoel van minderwaardigheid weg te steek, kon nie weer ongedaan gemaak word nie. Die gebeure van die laaste vier jaar – haar ma se dood, haar pa se huwelik met Cora van Breda, die geboorte van sy seun en erfgenaam en, ’n jaar later, ’n dogter, die agterbakse Ria se kleinlikheid en gemeenheid en, die bitterste slag van almal, die wrede ontdekking dat sy ’n aangenome kind is met geen eie familie of agtergrond nie – het hulle merk gelaat op die trotse, fyngevoelige jong meisie. Sy het haar ongelukkigheid agter ’n hooghartige houding verberg, nie altyd die invloed wat sy weens haar intelligensie en sterk persoonlikheid op haar maats gehad het ten beste gebruik nie, en sy het nie, soos die algemene verwagting was, hoofmeisie geword nie. Sy het dit nooit laat blyk nie, maar dit was vir haar ’n groot teleurstelling waarvoor sy ook vir Ria met haar skinderpraatjies blameer het.
Ná daardie teleurstelling was sy meer vasbeslote as ooit vantevore om op haar eie voete te staan. Sy het weer met Jan Bornman gesels oor haar planne om dokter te word, maar hom nie baie simpatiek gevind nie. Hy het die saak met Cora bespreek – ná die geboorte van die seun en erfgenaam was Cora die ongekroonde koningin van Leeufontein, wat die septer met ’n ferm hand geswaai het – en toe gesê dat hy definitief nie kans sien vir so ’n lang en duur kursus nie. Met die droogte en ander teëspoed het hy ’n paar moeilike jare agter die rug en hy is nie meer jonk nie en het nog drie jong kinders aan wie se opvoeding en geleerdheid ook gedink moet word. Cora stel voor dat sy ’n verpleegster word, dis ’n baie beter beroep vir ’n meisie, of as sy baie graag verder wil studeer, kan sy ’n onderwyseres word. Sy kan maklik ’n beurs of ’n paar beurse kry en hy sal vir haar die geld voorskiet wat sy verder nodig het. Cora glo, en hy stem saam met haar, dat kinders hulle studiegeld met rente aan hulle ouers behoort terug te betaal. As sy dus medies gaan studeer, sal sy hom aan die einde van haar kursus ’n paar duisend pond skuld. Teen daardie tyd, indien nie eerder nie, het sy seker lankal trouplanne, en hy glo eerlik dat dit baie verstandiger sal wees as sy ’n ander, meer praktiese loopbaan kies.
Jan Bornman se besluit was vir Elizabeth ’n geweldige teleurstelling. Sy het haar trots laat vaar, sy het mooigepraat en gepleit en belowe dat sy eendag elke pennie met rente sou terugbetaal, maar haar pa kon of wou haar nie tegemoetkom
