na jou huis en kinders kyk? Moet hulle maar vir wind en weer grootword?”
“Ek het nog nie besluit of ek kinders wil hê of nie,” het sy geantwoord. “En ’n mens kan altyd ’n huishoudster kry wat die huis en ander verantwoordelikhede net so goed, en nog beter, as baie huisvrouens kan behartig.”
Cora het geen antwoord daarop gehad nie. So ’n onnatuurlike lewensbeskouing het sy eenvoudig net nie begryp nie.
Aan die einde van die jaar het Elizabeth die matriekeksamen met ’n hele paar onderskeidings geslaag. Aan die begin van die eerste semester is sy Pretoria toe, waar sy haar mediese kursus begin het. Sy wou nie graag koshuis toe gaan nie – teen daardie tyd het sy al genoeg van koshuise en koshuisreëls gehad – maar meneer Barnard wou nie toelaat dat sy op haar eie bly nie. Maar eintlik was die lewe glad nie so onaangenaam nie en die wete dat sy uiteindelik op haar eie voete staan, het meer as vergoed vir die bietjie ongerief wat die koshuislewe meegebring het.
Sy en meneer Barnard het goed oor die weg gekom. Behalwe dat hy daarop aangedring het dat sy in die koshuis moet bly, het hy nie onnodig in haar lewe ingemeng nie. Haar universiteits- en koshuisgeld is stiptelik betaal en hy het haar ’n redelike bedrag vir klere en sakgeld toegelaat. Van haar aangenome pa wou sy niks neem nie, nie geld nie en ook nie klere nie. Sy is dankbaar vir alles wat hy reeds vir haar gedoen het, het sy gesê, maar, soos hy self gesê het, daar is nog drie jong kinders in die huis en hy het baie ander verpligtinge. Sy het lank genoeg op sy nek gelê. Haar houding het hom moontlik ’n bietjie gekrenk, maar ná al die ongelukkigheid en vernedering wat sy verduur het, was dit nogal aangenaam om hom so ’n bietjie in eie munt terug te betaal.
In die jare wat gevolg het, het sy al hoe minder van Leeufontein se mense gesien. Aan die einde van haar eerste jaar het sy in die lang Desembervakansie by ’n apteek in die stad gewerk en daarna het sy gereeld vakansietye gewerk en slegs af en toe vir ’n naweek of ’n kort vakansie huis toe gegaan. Haar briewe aan haar pa het minder en minder geword en mettertyd het hulle byna heeltemal voeling met mekaar verloor. Twee jaar gelede was sy Kersfees baie eensaam en het sy so heimwee gehad dat sy op ’n skielike ingewing besluit het om Leeufontein toe te gaan. Die kuiertjie was nie ’n sukses nie. Die huis was vol van tannie Cora se familie – Ria was ook daar – en haar kamer is intussen deur Maybelle betrek en na haar smaak verander. En hoewel haar pa probeer het om haar tuis te laat voel, was sy miserabel en kon sy nie gou genoeg van die plaas af wegkom nie.
Dit is nou byna sestien maande gelede en sy was daarna nog nooit weer daar nie.
Oor haar eie ouers het sy nog dikwels gedink, soms met verlange, dikwels met bitterheid en verwyt. Sy het hulle nie nodig nie, het sy herhaaldelik vir haarself gesê. Deur eie inisiatief, deur harde werk en volharding, sal sy ’n sukses van haar lewe maak. Maar soos die jare verbygegaan het, het daar ander probleme opgeduik. Sy het uitgevind dat daar een vraag is wat gedurig opgeduik het waar sy ook al gegaan het: Wie en wat is jou ouers? In haar studie oor genetika het sy geleer wat ’n belangrike rol oorerwing in die mens en dier se lewe speel en in haar sosiale lewe, in haar omgang met haar vriende, het sy dikwels agtergekom dat jy volgens jou familie getakseer word. As jou stamboek reg is, is die wêreld vir jou oop.
Sy het aan die begin maklik genoeg verbygekom deur te sê dat haar pa ’n boer in die Oudendal-distrik is. Maar sy het geweet, eendag is eendag, dan sal die waarheid die leuen inhaal. Eendag sal sy iemand ontmoet wat Jan Bornman en die verhaal van sy aangenome dogter ken en sal sy met skaamte moet erken dat sy nie weet wie haar pa of haar ma is nie. Eendag sal sy ’n man ontmoet, ’n man soos Ryk of Oswald, wat haar dieselfde vraag sal vra en vir wie sy graag die waarheid sal wil vertel. Wat gaan sy dan sê?
Dis al hierdie gedagtes wat haar laat besluit het om weer met Jan Bornman te gaan praat. As hy dan niks meer vir haar kan sê nie, kan hy minstens vir haar sê wie die dokter is wat haar aan hulle besorg het. Die dokter – dit is haar eerste en belangrikste leidraad; van daar af kan sy verder gaan. Sy wou ’n plan maak om Juliemaand of miskien vroeër vir haar pa te gaan kuier en die saak met hom te bespreek. Hy is die enigste een wat haar kan help. En toe, nadat sy klaar besluit het, is sy weer oorval deur ’n vlaag van onsekerheid. Moet sy nie liewer sake laat soos hulle is nie? Wat ’n mens nie weet nie, kan jou nie kwaad doen nie. Wie weet wat alles te voorskyn kom as sy nou in dinge begin krap? ’n Optelkind, het Ria gesê, en met wie weet watter onsmaaklike agtergrond. As ’n man nie kans sien om haar te vat soos sy is nie, waarom sal sy haar pa daaroor lastig val?
Die nuus van haar pa se hartaanval het haar groot laat skrik en haar tot ’n onmiddellike besluit gedwing. Haar pa het dié hartaanval oorleef, maar miskien sal hy ’n tweede keer nie so gelukkig wees nie. As sy met hom wil praat, moet sy dadelik gaan. Sy moet uitvind wie die dokter is. Moontlik laat sy die saak net daar, maar voor haar pa sterf, moet sy daardie inligting by hom kry.
Sy het dadelik vir haar pa geskryf om te sê dat sy kom, en gister die telegram gekry om te sê dat hy terug op die plaas is en dat hulle haar verwag. ’n Oomblik het sy gedink dat die telegram slegte nuus bevat, dat die noodlot haar weer eens ’n wrede poets gebak het, maar hierdie keer het sy dit gelukkiger getref.
Sy het nog nie juis vantevore gedink hoe haar pa se siekte sy eie lewe en dié van sy gesin sal raak nie. Sal hy in staat wees om ná ’n rukkie weer sy plaaswerk te hervat, of sal hy die res van sy lewe ’n semi-invalide wees? En as hy nie kan nie, wie gaan die plaas bestuur? Maybelle is teen hierdie tyd al byna sewentien, maar Kleinjan is maar ses en Lena twee jaar jonger. Dit sal nie so ’n maklike taak wees om die twee alleen groot te maak nie. Maar dié keer sal dit nie weer vir Cora nodig wees om te gaan skoolhou nie. Dié keer sal Cora Leeufontein hê, en al kla hulle gedurig oor die droogtes, swak oeste en swaar belastings, is Leeufontein seker vandag ’n mooi sommetjie werd. En Cora sal sorg dat sy en haar kinders alles kry wat daar te kry is. Nie dat sy, Elizabeth, iets van hulle wil hê nie. Sy kan vir haarself sorg; aan die einde van volgende jaar behaal sy haar graad. Sodra sy haar hospitaaljaar voltooi het, wil sy Engeland of Amerika toe gaan om daar te werk en verder te studeer. Eendag sal sy ’n beroemde vrouedokter wees na wie almal sal opsien. Dan sal die vraag “wie is jou pa” haar nie meer kan raak nie.
Trou? Sy het vroeër gedink dat sy nooit sal trou nie. Die liefde is ’n bedrogspul en ’n illusie en die een wat sy huis op daardie fondament bou, sal bedroë daarvan afkom. Maar so stadigaan kom sy tot ander insigte. ’n Alleenlopende vrou is ’n eensame wese. In die sosiale lewe het sy geen status nie; ander vrouens kyk met jammerte of agterdog na haar. Geen mens, ook nie ’n beroemde vrouearts nie, kan vier-en-twintig uur van die dag met werk vul nie. Al presteer sy ook ver bo verwagting in haar beroep, bly sy nog ’n vrou, met die verlangens en behoeftes wat eie aan elke vrou is. Sy glo nie aan liefde nie, maar daar is ander, stewiger fondamente as liefde waarop ’n vrou haar lewe kan bou. Eendag sal sy ’n man ontmoet na wie sy in alle opsigte kan opsien en met wie sy graag die jare wat nog voorlê, sal wil deel. Dit is om haar vir daardie dag voor te berei dat sy vandag Leeufontein toe gaan.
Hoofstuk 3
Leeufontein is ’n entjie van die grootpad af geleë, sowat vyftien myl noord van Oudendal. Die wit woonhuis met die groen luike lê bo teen ’n bult en op hierdie mooi herfsoggend lyk dit vriendelik en gesellig. Daar is skielik ’n knop in Elizabeth se keel toe sy dink aan die gelukkige jare wat sy hier op die ou plaas deurgebring het, en sy dink weer hoe anders haar lewe sou gewees het as Engela Bornman nie so onverwags te sterwe gekom het nie.
Die plaaspad is stowwerig en ongelyk en terwyl sy ’n bietjie stadiger aanry na die huis teen die bult, dink Elizabeth aan daardie jare toe sy en Engela en Jan Bornman alleen hier op Leeufontein gewoon het. Die Bornmans was lief en goed vir haar, hulle was gelukkig saam en Leeufontein was die wonderlikste plek op aarde. Engela kon natuurlik nie haar dood voorsien het nie, maar Elizabeth dink nou sy kon haar aangenome dogter beter vir die lewe en die harde, onvriendelike wêreld daar buite toegerus het as sy haar van die begin af die waarheid vertel het. Dan sou die skok en ontnugtering nie so groot
