Alicia begin, praat sy soos ’n masjiengeweer, aanhoudend en intens. Maar Carina hoor alles vanuit Alicia Francke se oogpunt. Die meisie wat hom nooit gehad het nie.
18 NOVEMBER 2003, 12:30
Alicia het toe uiteindelik ingestem om Jacques by Daleahs Restaurant in Braamfontein te ontmoet, en nie in een van haar glansrestaurante waar almal haar ken en hand en voet bedien nie. Die besluit was uiteindelik hare: Dalk moet sy hom aanvanklik op sy eie terrein sien voordat sy hom na haar hand begin grootmaak. Sy hoop net dat mense haar nie hier sal opmerk nie, want dit is nie haar soort restaurant nie.
Jacques Rynhard se kortverhale toon belofte. Meer as belofte. Dit is opwindend en anders as wat sy nog ooit tevore gelees het. Vars, byderwets, met ’n nuwe invalshoek en sonder die selfvertroeteling en selfbewustheid wat nuwe kortverhaalskrywers soms kenmerk. Of die doelbewuste nabootsing van die Afrikaanse kortverhaalmeesters.
Rynhard se werk is bedrewe sonder om vertonerig te wees, met ’n tikkie sinisme en donker humor waarvan sy hou. Hy het ’n sin vir galgehumor wat haar hardop laat lag en soms haar hand voor haar mond laat plaas omdat dit so vars is. Waar sou hy aan soveel oorspronklikheid kom? En hy kan boonop romanties skryf sonder om in clichés te verval. Sy verhale is ver bo die standaard van die res in dieselfde tydskrifte.
Maar waarvan sy die meeste gehou het, is die “immigrasie na die self”-motief, soos ’n vriendin dit so raak gestel het. Asof Rynhard met elke nuwe kortverhaal toenemend bewus raak van die gebreke aan die eie ek, sodat hy hom tot immigrasie en soms selfs emigrasie moet wend om ’n storie te vertel wat buite vertroeteling val. Want een ding is seker: hy ken en verstaan mense asof hy van meet af aan verby vertonerigheid en valsheid kyk. En in sy werk merk sy iemand wat al ten volle gelewe het. En dalk baie meer ervaar het as wat sy stories tans verklap.
Hy het maar nog net aan die oppervlak van sy talent geskraap.
Met elke verhaal haak Rynhard donker temas oor vrees en selfbetwyfeling soos ’n trein se waens aanmekaar. Die een lei tot die ander, het die ander se krag nodig, en kan nie sonder die ander bestaan nie. En om die stories en temas almal teen die berg uit te sleep, is ’n kort novelle nodig wat al die temas sal saambind – nie ’n 1500-woord kortverhaal nie.
Tog sien Alicia ook, op haar eie selfsugtige manier, die moontlikhede vir finansiële gewin raak. Herdrukke, voorgeskrewe werke vir skole. Merk sy ’n ongedwonge skryfstyl wat sy maklik meer kommersieel kan rig en wat dan kan aanleiding gee tot populêre vermaak, maar tog met ’n literêre inslag.
Dit is wat haar eintlik na Jacques Rynhard se werk aantrek. Sy kan lekker geld maak uit hom.
Sy kyk deur die venster, merk die skeefgetrapte Braamfonteinse sypaadjies, smouse wat verstikkende enerse ware uitstal – soms vyf langs mekaar met dieselfde groteske figure uit klip en hout. Afrika-kitsch, vertroebelings van voorvaderstories en gesigte. Almal se pryse is dieselfde, almal se voorkoms is dieselfde. Hoe verwag die mense om iets te verkoop as alles eners lyk?
Dit is wat die Francke-Uitgewery tussen die ander laat uitstaan. Haar moed om kanse te waag en nuwe onderwerpe aan te vat waaraan ander uitgewers nie wil raak nie, maar dan met helder boekomslae waar die inhoud en die literêre styl mekaar komplementeer. Sy het ook romans gepubliseer wat die grootste gemene deler trek – die leser wat na gehalte soek, maar wat tog ook vermaak en iets meer diepsinnig verlang, anders as “boy meets girl, boy loses girl, boy wins girl back”.
So het sy al dikwels nuwe, belowende skrywers opgespoor en opgelei. En daarom het sy navorsing oor Jacques Rynhard probeer doen nadat sy sy kortverhale gelees het. Maar selfs op die internet is daar min oor hom, sonder foto’s, wat raar is, en hy is glad nie op Facebook nie. Dit is net sy ses kortverhale wat op ’n vreemde manier met haar praat.
En daar is ’n sensuele ondertoon wat haar warm laat voel.
Terwyl Alicia vir haar tee wag, dwaal haar oë vinnig oor die tekste wat sy tans ontwikkel: ’n aksieroman deur Friedel Bredenkamp, ’n donker romanse deur Fanny Krynauw. (Alicia het haar gevra om haar naam te verander want dit kry altyd vulgêre kommentaar, maar die skryfster het geweier.) Ook ’n intellektuele digbundel deur Maria Ysel, en ’n opvolg op Pieter Crous se blitsverkoper-riller Vaderland. Maar sy het nuwe talent nodig. En dringend.
Skielik, buite die restaurant, ’n geraas. Sy kyk deur die venster en verwag karwassers of parkeerwagte wat slaags raak.
’n Jong man op ’n resiesfiets met ’n helm op kom teen ’n geweldige vaart aangery en stop vlak voor die deur, sodat die lui duiwe gesteurd opvlieg. Hy groet iemand oorkant die straat deur sy vuis in die lug te druk. Die man wys vir hom ’n vredesteken.
“Hey, your dudeness!” roep die swart man oorkant die straat.
Selfs die smouse groet hom, almal op ’n ry soos ’n stel domino’s wat effens wankel maar met genade nie omval nie.
Die fietsryer haal sy veiligheidshelm af, maar hou sy rug op die venster gekeer. Hy sluit sy fiets, druk sy vingers teen sy mond en plaas dit dan op die fiets asof hy dit soen. Net dit laat Alicia haarself oplig om hom beter te kan sien. Sy merk die vry, los bewegings, die gemaklike toesluit van die fiets, die oorbuk om ’n wiel te toets, die stewige boude onder die geskeurde jeans. Sy merk ’n rooi onderbroek wat wys en ’n rek wat sê: Urban.
Op daardie oomblik lui haar selfoon en word haar aandag vir ’n oomblik afgetrek. Dit is ’n bel-my-asseblief-boodskap en sy skakel haar selfoon af.
Dan kom die fietsryer ingestap.
Mense kyk om, want hy wil van geweet wees. Dit is asof die restaurant tot stilstand kom as hy instap en alle aandag op hom vestig sonder dat hy iets doen behalwe glimlag. Twee meisies lig hul wenkbroue vir mekaar en ’n ouer vrou lig haarself om effens beter te sien. Maar as hy bewus is van die aandag wat hy trek, wys hy dit hoegenaamd nie.
Magtag, maar die man is aantreklik.
Hy is mooi op ’n boertige maar gesofistikeerde manier. Daar is iets anders aan hom, iets selfversekerds en vriendeliks, maar terselfdertyd is hy terughoudend asof hy waarsku: jy kan kyk, ek sal vir jou glimlag, maar moenie vat nie.
Sy jeans sit goed aan hom, beklemtoon sy smal heupe, en die T-hemp wys dat sy maag plat is. En die broek bult op presies die regte plek.
Sy het nog altyd gehou van die gemaklike manier waarop ’n man loop. Maar hierdie man loop asof hy elke duim ruimte waardeer en dit met ’n moeitelose, los stappie syne maak.
’n Kelnerin stap nader en hy druk haar teen hom vas met albei arms. Hy is duidelik ’n gereelde en gewaardeerde kliënt. Hy praat in ’n swart taal met haar en sy antwoord opgewonde.
Hy vuisstamp die eienaar, wat hom op die skouer klop.
Tussen die gebabbel ontsyfer Alicia die naam Jacques. Hy gesels ’n rukkie met die meisie en gee dan ’n lag wat sy hele gesig laat ophelder. Nie die aangeplakte glimlagte van nuwe skrywers wat haar probeer beïndruk nie. ’n Lag wat woorde op sy gesig skryf.
Alicia neem haar selfoon, kies haar beste vriendin se naam en SMS na haar: Ek ontmoet ’n nuwe skrywer met die mooiste boude nog. Word vervolg.
Sy druk Send.
Jacques druk die kelnerin weer vinnig en soek dan tussen die etende kliënte na Alicia. Hy moet seker weet hoe sy lyk, want sy is immers bekend. Alle skrywers weet hoe sy lyk. Maar hy bly soek.
Uiteindelik lig Alicia haar hand gedwonge. Jacques knik, maar sien weer iemand
