een wat hier in my klas beland,” fluister sy agter ’n bakhand, maar hard genoeg dat ek kan hoor. “Hoe ek die hele jaar in daardie onpaar oë gaan vaskyk, weet ek nie.”
Die das wurg my skielik en ek druk twee vingers by die kraag in terwyl ek my kop ook laat hang.
“Langs Ben, Frans,” beduie juffrou Mulder. “Julle is mos groot vriende.”
Toe die klok lui, maak sy die klaskamer se deur toe.
“In hierdie klas is ek die een wat praat,” sê sy. “Julle mag slegs met toestemming praat. Julle sit stil en doen julle werk, ek duld geen laksheid nie. En julle moet te alle tye netjies wees, op julleself én julle werk.” Haar stem is sag, sodat almal van ons effens vorentoe moet sit om haar te kan hoor.
“Nou toe, elkeen gaan nou opstaan en homself of haarself aan die res van die klas voorstel. Jy sê jou naam en jou pa se beroep. Ons begin hier voor.” Sy beduie na ’n groot seun met swart hare en klein oë.
Die seun sukkel om uit die bank te kom en die bank skuif so ’n entjie vorentoe. Ek druk my vuis in my mond om die lag te keer.
“Ben Brink, en my pa boer op Vechtkop.”
Hy gaan sit steunend en Mevrou Dominee se seun spring langs hom op.
“Frans du Toit, predikantseun.” Hy kyk ons almal in die oë voordat hy gaan sit.
“Gertjie Scheepers, boerseun van Goedgedacht.” Gertjie kyk na Frans toe hy gaan sit.
“Katryn Taljaard, en my pa boer op Goedeverwachting.”
Vir haar ken ek, net van sien. Dis haar ouer sussie se klere wat ek jaar ná jaar oorneem.
“Piet Fourie. My pa het die Handelshuis,” fluister die volgende seun vinnig en gaan sit.
Die meisiekind langs my staan op, haar ken steeds op haar bors. “… anna … tha.”
“Ag nee, man!” Juffrou Mulder se stem laat ons op ons stoele wip. “Praat hard en duidelik!”
Die meisiekind raak bloedrooi en bewe só dat ek die bank moet vasgryp, skoon bang sy bewe my daaruit.
“Susanna Botha,” sê sy, harder dié keer.
“Wat doen jou pa vir ’n lewe?”
“Shunter.”
“Sit. Nou jy,” wys juffrou Mulder se vinger na my.
Ek staan op en trek my rok mooi glad om my bene. “Erta Visser. My pa sink boorgatte.”
“Gate! Boorgáte! Nie gatte nie!”
Om my proes die ander van die lag.
“Stil!”
Toe draai juffrou Mulder om, haal klei uit ’n kas en deel dit uit.
Die klok lui vir pouse en ek bondel saam buitentoe, soek my broers tussen die ander. Ek kry hulle waar hulle met hul rûe teen ’n boom sit. Ek gaan sit langs Johannes. “Al wat ons doen, is speel met klei. Soos babas. Wanneer begin ek lees?”
“Nog ’n vuilgat-Visser.”
Ek kyk op. Die seun is lank, ’n kop langer as Johannes toe dié opstaan.
“Los haar uit,” sê Johannes.
“Of wat, Visser?”
Johannes stap nader aan hom. “Los haar uit, Willem. Soek met my moeilikheid, dis mos wat jy nog altyd doen. Jy los haar uit.”
“Dink jy jy gaan my keer? Ek bang jou nie, Visser.”
Ek maak my oë toe toe Stefaans ook opstaan. Sy vuiste klap sommer vir niks. Kyk hoe lyk my maermerrie, en dit net omdat ek ’n slukkie van sy koffie gevat het. Ek begin jammer voel vir dié Willem.
Ek hoor niks en maak my oë oop. Agter Willem het nog gesigte verskyn.
“Kyk haar rok,” giggel een van die meisies. “Shame, kon jou ma nie ’n rok kry wat pas nie?”
Ek kyk af na my rok, vee die pleats wat effens oopgeval het omdat ek kruisbeen sit plat. “My rok pas mos.” Ek staan op sodat hulle kan sien.
“Arme arm Vissers,” lag een van die groter seuns. “Jy moet kyk dat jou ma meer wydsbeen lê, dalk kan sy dan vir jou ’n rok koop wat pas.”
“En skoene,” snip nog een.
“Miskien moet jy ook maar wydsbeen begin …”
Hy kom nie verder nie. Stefaans se hou tref hom teen die kakebeen sodat sy kop agteroor ruk en hy in die stof neerslaan.
Ek knyp weer my oë toe. Toe ek deur my vingers loer, is dit ’n warboel van vuiste en bene en lywe. Die meisies staan grootoog eenkant, hand voor die mond. Ek sien hoe hulle pad maak en ’n oom, nee, ’n menéér, ruk die seuns hardhandig uitmekaar.
“Al weer julle Vissers! Kom kantoor toe!” Hy sleep vir Johannes en Stefaans aan hul krae daar weg.
“Vir wat huil jy?” Juffrou Mulder se stem is hard.
Ek skud my kop.
“Haar broers het baklei, juffrou.”
“Dankie, Frans, jy kan gaan sit.” Sy kyk na my. “Kom hier.”
Ek staan stadig uit die bank op, stap tot voor haar tafel.
“Huil maak niks reg nie. En as jy elke keer huil wanneer jou twee broers in ’n geveg betrokke is, gaan jy nog baie huil.”
“Dit was nie hulle skuld nie,” snuif ek.
Sy sug. “Dis altyd hulle skuld. Moeilikheidmakers, daardie twee. Kyk jy maar dat jy nie dieselfde paadjie loop nie. Gaan was jou gesig.” Sy kyk af na my voete. “En jou voete. Vir wat het jy nie skoene aan nie?”
“Die meel was op, die suiker ook. Dis belangriker as skoene, sê my ma.”
Die klas lag en juffrou Mulder sug weer. “Loop was jou voete, jy trap die klas vol stof.”
Met lang pouse sien ek ’n tafel buite teen die muur staan, met kinders wat daarom rondmaal. Ek stap verby, na die boom toe. Johannes en Stefaans is reeds daar. Hulle klere is stowwerig. Johannes het ’n sny onder sy oog en Stefaans se lip is dik. Hulle staan onder die boom. Selfs toe ek gaan sit, bly hulle staan.
“Hoekom sit julle nie?”
“Want ons gatte is aan die brand,” sê Stefaans.
“Hu?”
“Ses van die bestes,” sê Johannes. “Wanneer jy op die skoolgrond baklei, is ses houe van die prinsipaal jou voorland.”
“So julle het pak gekry?”
“Met die rottang,” knik Stefaans. “Ses houe op
