’n elektriese waaier, ’n stortbad of bad; hy is moeg en sou liewer vir ’n halfuur wil gaan lê as om langs hierdie troostelose en verlate stukkie pad tussen twee kilometertekens rond te kruie met geen beskerming teen die stowwerige barheid van die somermiddag nie. Werk die lugverkoeling dan nie meer nie?
In die verre deining van die veld, lig trillend soos lugspieëling, kolkend soos ’n dwarrelwind, gaan die groepie ruiters verby, maar daar is niemand wat van hulle bewus is nie, net hy wat deur die venster van die kar sit en uitkyk en hulle so helder sien asof die ruitglas nie gekleur was nie. Dit help nie eers om Eddie se aandag op hulle te probeer vestig nie, want daar is niks wat hy sou kan sien, niks wat die lens kan toelaat of selfs die gevoeligste film kan vaslê nie. Hy is vasgevang, besef hy loom op die hitte van die middag in die rommelige motor, in ’n opdrag wat in wese onuitvoerbaar is, hy is gedoem, hy sal nooit loskom nie, en of dit Fouriesfontein of Donkerpoort is wat hulle bereik, of dit hierdie besondere onderneming is of die nog onbekende projek wat daarop sal volg, maak nie saak nie, want uiteindelik het dit alles uitruilbaar geword. Eindeloos strek die reguit pad voor hom uit na die horison en deel die landskap in twee. Dit is sy lewe.
Eddie ry baie stadig, asof dit deel van sy lydelike verset uitmaak, sy hande feitlik roerloos op die stuurwiel, sy oë op die afstandsmeter. Stadiger en stadiger kruip hulle langs die kant van die pad, aan die rand van die teerblad, sodat gruis onder die motorbande knars en droë gras ritselend teen die deure skuur. Dan hou hy stil en skakel die motor af.
‘Ons is nou presies halfpad tussen die twee bordjies,’ kondig hy aan. ‘As ons nog drie en ’n halwe kilometer verder ry, kom ons weer by die bordjie uit wat sê dis 50 kilometer Donkerpoort toe. En dis waar jy vir die eerste keer wou gehad het ons moet omdraai, onthou jy?’ Hy praat bedaard, sy oë op die pad voor hulle, maar die blote bedaardheid is reeds irriterend.
‘Dit moet hier êrens wees,’ sê hy.
‘Waar?’ vra Eddie.
Hy werp ’n vlugtige blik op die pad, die drade weerskante, die kragpale, die leë horison, en soek opnuut die plek op die padkaart. ‘Hulle het ’n fout gemaak op die kaart,’ sê hy dan verstrooid.
‘Dit lyk vir my hulle’t in dié geval ’n nog groter fout gemaak met die padtekens,’ sê Eddie. ‘As jy foto’s wil hê, dan beter ons wegval en dit hier in die pad begin neem, want ek skat Fouriesfontein moet so naastenby hier wees waar ons nou staan.’
As hy antwoord, as hy verder hierop ingaan, as hy nou enigiets hoegenaamd probeer sê, sal hulle albei hul humeur verloor, besef hy, en sal daar ’n breuk plaasvind wat dit bykans onmoontlik sal maak om die laaste paar dae van die ekspedisie afgehandel te kry. Eddie is eenvoudig die beste fotograaf vir hierdie soort werk wat beskikbaar is, te waardevol om opgeoffer te word aan prikkelbaarheid en moegheid, op die hitte van die dag op die oop veld in die son. Het die motor dan geen lugverkoeling gehad nie, wonder hy dof; was die ruite nie getint nie? Dit bied geen skuiling meer nie.
’n Tyd lank sit hulle swygend saam in die motor, en dan knip hy sy veiligheidsgordel los, maak die deur oop en klim uit, aarsel vir ’n oomblik waar hy langs die motor staan, verblind deur die volle felheid van hitte en sonlig, en slaan die deur agter hom toe. Daar is geen boom of struik te sien nie, geen skadu teen die gloed nie behalwe die smal strook langs die motor. Nêrens om hom heen kan hy ’n teken van lewe gewaar nie, geen skuur, hut, kraal, muur, dam of windpomp nie, geen plaaspad of verre opstal, nog minder ’n afdraaipad wat op die aanwesigheid van ’n onvermoede dorp êrens in die vaal verlatenheid sou kan dui.
En nou? dink hy sonder gevoel van dringendheid by homself waar hy langs die motor bly staan. Die verstandigste sou ongetwyfeld wees om weer in te klim en verder te ry Donkerpoort toe na die volgende monument, museum of dorpshotel, en die geheim van Fouriesfontein en sy onverklaarde verdwyning onopgelos laat; die verstandigste, ja, maar as hy moes doen wat verstandig is, sou hy ooit hierdie dolle tog aangepak of selfs hierdie opdrag aanvaar het? Asof hy blindelings koers kies, asof hy sy oë toemaak en hom klaarmaak om te spring, breek hy soos ’n swemmer deur die trae golwing van die hitte en begin by die pad af stap, stadig langs die gruisbaan tussen die teerblad en ritselende droë gras van die berm asof hy kan verwag om hier iets te vind. Hy sal nie omdraai en terugkeer totdat hy dit gevind het nie, dink hy moedswillig by homself, en stap koppig verder met die skroeiende lug van die middag teen sy gesig en die gloed van die grond brandend onder sy skoensole. Wanneer hy uiteindelik terugkyk, is hy verbaas om te sien hoe ver hy ongemerk gestap het en hoe ver op die pad hy die motor agtergelaat het. Eddie sit nog roerloos agter die stuurwiel, maar die onversetlike lyn van sy nek en skouers het verslap: waarskynlik het hy aan die slaap geraak. Daar is dus geen haas nie, besef hy, en voel verlig, onthef van die verpligting om vanmiddag verdere besluite te neem of verdere vrae te stel, om verder te reis of nuwe ontdekkingstogte aan te pak.
Hy kyk na die lang, reguit pad voor hom waar die lugspieëling oor die verte dans. Waar het die ruiters heen verdwyn, vlugtig soos ’n skaduwee, ’n stofwolk, ’n tolbos? Hy kan hulle nie meer sien nie. Sonder om te dink aan wat hy doen, beweeg hy verder, aarselend langs die rand van die pad. Êrens hier voor hom wag die eerste padteken na Donkerpoort, êrens agter hom kondig ’n ander die afstand na Kromburg aan, en hier in die leegte tussenin, drywend soos die lugspieëling in die hitte, is die plek waar hy moet wees. Iéts moet daar dus te vinde wees, iéts moet hier sigbaar wees as mens slegs weet waar om te soek of hoe om te kyk, hoe om te luister.
Traag beur hy teen die hitte, uitgeput soos ’n swemmer deur die branding, en merk hoe die stilte van die middag hoorbaar begin word soos die verre gesketter van sonbesies. Hy moet omdraai, dink hy afgetrokke, en teruggaan, en beweeg nogtans doelgerig verder, gedra deur die breë deining, opgebeur en verder gevoer deur die magtige deining waaraan hy hom oorgelewer het sonder om te besef wat met hom gebeur, totdat hy soos ’n swemmer weer bewus word van vaste grond onder sy voete, en druppend deur die golwe van die hitte uitstrompel langs die trillende strand en op sy knieë daar neerval, oë verblind deur die skittering van die wit sand langs die kus.
Die gesketter van sonbesies klink in sy ore en die grond brand sy hande. Hy het geval, dink hy, loom asof hy bykom en die besef nog nie kan verwerk nie; maar hy het geen krag vir die inspanning wat nodig is om te probeer opstaan nie, en hy bly dus daar kniel en sien voor hom die wit pad verblindend onder die son en die donker lyn van die bome wat daaroor loop. Hy moet opstaan, of Eddie sal begin wonder wat verkeerd is. Stadig kom hy dus orent en staan op, moeisaam soos ’n drenkeling belas deur die gewig van sy deurweekte klere, wankelend waar hy staan in die stof van die pad, en draai om na die motor, maar die motor is nie meer daar in die verte agter hom nie; draai terug en sien voor hom die donker lyn bome wat die dorp aandui met die wit kerktoring daartussen.
Hy beweeg teen onsigbare weerstand, die geringste beweging wat hy probeer uitvoer, kan slegs deur volslae inspanning tot stand gebring word, en ook sy gedagtes werk traag. Eddie het aan die slaap geraak in die motor, onthou hy, en die herinnering kom oor ’n eindelose afstand, asof dit betrekking het op iets wat so lank gelede gebeur het dat dit geen relevansie meer besit nie en vervaag, verkrummel en verpulwer waar hy dit oorweeg. Hy moet vir Eddie laat weet, dink hy vir ’n oomblik by homself; Eddie het aan die slaap geraak, stel hy homself egter gerus, en sien hoe die herinnering soos ’n handvol stof opwaai van sy hand en in die helder lig van die middag vervlugtig. Stram begin hy dan verder stap oor die laaste stuk wit pad wat hom nog skei van die dorp waar hy uiteindelik uitgekom het, die donkerte van die bome en skadu voor hom ’n doel op sigself wat ruimte vir geen ander oorwegings oorlaat nie. Dit was dus altyd hier, dink hy by homself; hoe het dit gebeur dat hulle dit nie raak sien nie? Dit was slegs nodig om te kyk en hulle sou dit so voor hulle gevind het.
’n Donker lyn bome oor die pad: bloekombome sien hy voor hom met silwer stamme, en vrugtebome, dakke, die wit kerktoring op regterhand teen ’n lae rant, op ’n afstand anderkant die huise die afgewitte ringmuur en sipresse wat op ’n begraafplaas dui, en hoër op teen die effense helling wilgebome en die wal van ’n dam. Daar is egter geen teken van lewe nie, geen
