verwys die oupa die hele tyd na die verlede.
Die verteller in ’n verhaal is belangrik omdat dit bepaal met watter perspektief na ’n verhaal gekyk word:
•’n Eerstepersoonsverteller (ek-verteller) is wanneer een van die karakters die verhaal vertel. Hy of sy beskryf die gebeure vanuit sy of haar oogpunt en die leser sien gebeure dus deur die bril van die verteller.
•Die derdpersoonsverteller (alomteenwoordige verteller) is nie emosioneel betrokke by gebeure nie. Hy of sy vertel het wat hy of sy sien.
Wanneer die verteller aan die woord is, word daar nooit aanhalingstekens gebruik nie. Aanhalingstekens word net gebruik wanneer een karakter iets vir ’n ander karakter sê (dialoog).
Preleesaktiwiteite
Voordat jy hierdie storie op jou eie deurlees, moet jy eers kyk watter afleidings jy uit die titel en die prente kan maak:
•Wie sê gewoonlik: Dit was die goeie ou dae … ?
•Wat bedoel mense gewoonlik wanneer hulle dit sê?
•Kyk na die advertensie wat saam met die storie gaan – wat kan jy aflei uit die vorm en die pryse van die motors?
Lees die storie aandagtig deur voordat jy die vrae beantwoord:
Die goeie ou dae ...
“Ja, ek onthou nog die dag toe ek my eerste taxi splinternuut gekoop het. Uit die boks!” vertel Oupa. “En hy het ba-a-aie gekos. ’n Hele R5 190,00!”
“Wat?” roep Thabo uit. “Dit kon nie so min gewees het nie. Ek is seker Oupa jok vir my.”
“Nee, liewe kind, dit wás soveel, maar onthou dat dit in 1978 was en my salaris was toe maar R200,00 p.m. Ek het lank gespaar om die deposito vir die bussie bymekaar te kry. En ek moes nog R82,00 p.m. afbetaal ook. Vier-en-twintig maande lank!”
“Kyk, hier is ’n advertensie uit ’n koerant van daai jaar,” sê Oupa en haal dit uit ’n kissie onder sy bed.
“Maar Oupa, hoekom kos ’n nuwe taxi dan vandag ’n hele R250 000,00?”
“Dit, my seun, is wat inflasie aan produkte doen. Jy sien, dit werk so: Soos almal, het ek ook gevoel my salaris was te min en wou ek meer hê. My werkgewer gee toe vir my ’n verhoging van 10% en ek verdien R220,00 p.m. Maar hulle moes dit tog vir al 100 hulle werkers gee. Dus sou dit hulle 100 mense vermenigvuldig met R20,00 gekos het om almal te kan betaal. Maar waar het hulle sommer net so ’n ekstra R2 000,00 gekry?”
“Ek weet!” sê Sipho. “Hulle het die prys van die brode wat hulle bak, met 10% opgeskuif.”
“Dis reg. Die bakkery het pryse verhoog om die ekstra geld van die verbruikers te kry.”
“Oupa, as almal hulle produkte se pryse gedurig verhoog, gaan dinge nie dan te duur word nie?”
“Nee, solank dit met ’n vasgestelde persentasie verhoog word en almal dit nie oorskry nie, sal salarisse bybly.”
Oupa verduidelik verder dat sy salaris van R2 400 p.j. net mooi 46.2% van die bussie se prys was en dat vandag se salaris van R9 500 p.m. oftewel R114 000,00 p.j. steeds omtrent 46% van die bussie se huidige R250 000 is.
“Ja, en verder het ons as familie ’n hele maaltyd gehad vir R5,45!” lag Oupa en wys vir Thabo nog ’n ou advertensie.
(Eugene Groenewaldt, ongepubliseer.)
Gee terugvoering oor die storie wat jy gelees het
1.Hoeveel karakters het hierdie verhaal? Noem hulle. (2)
2.Hoe lank het Oupa aan sy taxi afbetaal? (1)
3.Watter motorhandelaar se advertensie het Oupa vir Thabo gewys? (1)
4.Waar het die motorhandelaar in die advertensie orals takke gehad? Noem twee plekke. (2)
5.Wat is die hoofidee van hierdie verhaal? (1)
6.Lees die voorlaaste paragraaf. Wie is hier aan die woord: die verteller of die oupa? Hoekom sê jy so? (2)
7.Die tyd waarin hierdie verhaal afspeel, is die hede. Het die verlede enige rol hier te speel? Hoekom/hoekom nie? (1)
8.Wat dink jy sal gebeur as winkels hulle pryse baie hoër opskuif as die prysverhogings wat hulle vir die ware moes betaal? (1)
9.As jy kon kies, sou jy Oupa se tyd of vandag se tyd wou leef? Gee ’n rede vir jou keuse. (1)
10.Verstaan jy wat inflasie is nadat jy hierdie storie gelees het? Hoekom/hoekom nie? (1)
11.Lees die advertensie. As jy in Oupa se tyd geleef het, watter voertuig sou jy gekies het? Waarom? (2)
Totaal: 15 punte
Formele assessering
Jou onderwyser gaan jou antwoorde volgens ’n memorandum nasien.
Vergelyking
’n Vergelyking is wanneer ’n mens iets beter wil verduidelik deur ’n prentjie met woorde te vorm. Die skrywer plaas dan die prentjie wat hy/sy geteken het, direk langs die woord wat hy/sy wil verduidelik. ’n Mens verbind die twee gewoonlik met die woorde “soos” of “asof” of “net soos”, “nes”, “as”.
Ons sê byvoorbeeld: Die katjie is so sag soos my teddiebeer. Die poeding ruik soos lemoen. Die leser kan dan self ’n prentjie daarvan vorm en dit so beter verstaan.
Daar is baie vergelykings wat gereeld in die volksmond gebruik word, byvoorbeeld:
Hy is so lank soos ’n paal; so lelik soos die nag.
Ons kry dit egter ook dat skrywers en digters hulle eie oorspronklike vergelykings uitdink. Kyk na die volgende uittreksel uit die gedig “Hemel” van Lina Spies:
•My kat is geel soos ’n papawer
•met oë nes botterblommetjies
•en ’n voetstap ligter
•as ’n sonstreep oor die water.
Uitgebreide lees
Paarlees die verhaal “Woordeloos” deur Fanie Viljoen saam met jou maat. Julle moet ook die vrae beantwoord. Die verhaal verskyn in jou Piekfyn Afrikaans Leesboek.
12.Kies die korrekte woord uit kolom B om die vergelyking in kolom A te voltooi.
| Kolom A | Kolom B |
| a)Hy rook soos ’n …b)Hy is so slim soos …c)Die vraat eet alles; hy het ’n maag soos …d)Niemand kry haar wakker nie; sy slaap soos …e)Die bedelaar kom elke Vrydag, gereeld soos …f)Oupa het geduld soos …g)Sy sing so mooi soos … | ’n klip’n volstruis’n nagtegaalJobdie houtjie van die galgskoorsteenklokslag |
Lees
