al wat sin aan my lewe gee, Ma. Maar sy sê dit nie hardop nie. Oplaas was daar weinig wilskrag oor om teen die prikkels te skop. Soms wonder sy of sy billik teenoor haarself gehandel het deur aan haar ma se besitlikheid toe te gee. Nou is sy reeds in ’n dodelike groef en sal dit meer as moed kos om daarvan weg te breek. En die drang is veral die afgelope jaar of twee nie meer baie sterk en lewend nie. Sy begin dink dat haar geluk tog hier lê, in besondere sin by Boel Meyer.
Met ’n vertroude beweging neem sy die vasgespykerde garetol wat as vatplek dien in haar los hand. Die gaasdeur skuur oop oor die holgetrapte drumpel. Die huis is so gebou dat die agterdeur pad se kant toe wys. Almal hier rond gebruik tog maar hulle agter- eerder as voordeure.
Sy kyk om en waai vir Boel voordat die vragmotor met sy afstootlike rooi kleur aanry. Enigiets behalwe rooi, het sy gesê toe Boel haar raadpleeg oor ’n paar moontlike tweedehandse vragmotors. Sy moes hom beter as dit geken het, want hy kies toe juis die rooie.
Die volgende oomblik is sy in die kombuis met die dampswaar, broeiende hitte. Reuk van kookkos en houtvuur en verslane vlieëgif. Sy sit die kardoes op die tafel neer. Uit die skemer eetkamer hoor sy reeds die klank van mes en vurk. Slegs in wintertyd of saans as die stoof afgekoel het, eet hulle by die kombuistafel. Met ’n mate van selfverwyt dink sy daaraan: sy moes Hoffman huis toe genooi het. Dit is etenstyd. En bowendien het hy so verlore gelyk toe hulle ry. Dit was meer as dit; sy kan dit nie plaas nie, ontnugtering of verlatenheid of wat ook al. Sy sprekende blik agtervolg haar, hoewel hy min gepraat het. Wat kom hy, ’n jong alleenman, hier in die afgeleënheid soek? Of kom hy net verkenning doen, voorbrand maak, dalk oorreding uitoefen, voor mevrou Hoffman agterna kom? Hy dra geen trouring nie, maar dit sê niks. Is hy ooit gesond … so bleek?
Sy moes hom genooi het, sy moes. Dit was trouens openlik onbeskof van haar om dit nie te doen nie. As haar ma meer buigsaam was, sou sy dit nog kon waag. Maar die kringetjie van hulle huishouding is so eng: ’n stukkie vleis vir elk, een stukkie ekstra as Arno dit dalk sou vra. Anders kry hy dit met aandete. Nagereg op Woensdag, Sondag, Krismis en verjaarsdae, so seker as wat daar drie rotskolke bo in die kloof is.
Elke dag is ’n koorsagtige klein stryd om den brode, ’n gewoel en geskarrel wat oploop na die klimaks van middagete. Om ’n tafelgas te hê, is ’n gebeurtenis wat voorafgegaan word deur eindelose berekening en beplanning. Sy ken die drukte wat ’n onverwagte gas kan meebring, wat te sê nog die onderwyser.
Half skuldig dink Nida daaraan dat sy, wat haar verhouding met haar ma betref, die weg van die minste weerstand leer volg het. Soms grens dit aan onreg, soos in die geval van die vreemdeling wat nou sonder kos daar bo teen die rant sit.
Sy wens dat sy dit vir Boel in die oor kon fluister om hom uit te nooi. Tant Bella is tog anders, meer beweeglik in haar leefwyse.
Om haar woord gestand te doen en haar gewete te paai, bel sy heel eerste vir Dewald Venter. Die foon is in die kombuis. Sy draai die slingertjie vir twee kort luie en een lange. Hy is gelukkig tuis vir die gebruiklike paar uur se rus oor die ergste hitte. “Julle onderwyser het gekom,” deel sy hom mee. “Ek en Boel het hom afgelaai, hy sit hoog en droog daar bo teen die rant.”
“Dis vir jou ’n ding. Vir wat kom hy nou al? Ek het gelukkig juis van gister af binne laat skoonmaak, daardie wegloopjuffrou was ’n slodderkous. Ons het gemeen om nog die buitemure af te wit. Maar dit kan ons doen as hy reeds daar bly.”
“Hy lyk nie vir my bekwaam om homself te versorg nie.”
“Wel, as hy kans gesien het om hierheen te kom. En hoe anders? Sal jou ma hom loseer? Julle is die naaste. Loopafstand.”
Hulle lag albei so effens. Leen Thirion se eienaardigheidjies word erken en aanvaar, hoewel sy altyd nog ’n effense randfiguur was. Nida moet versigtig wees met wat sy sê, want sy weet haar ma luister uit die eetkamer. “Gaan sien hom dan net, Dewald. Sy bagasie is nog op die stasie. Hy sit in die verlate huis. Tussen die vlermuise, soos Boel sê.”
“Het Boel hom gebring?”
“Ja.” Uit lojaliteit teenoor die vreemdeling vertel sy nie op welke wyse hy by Boel beland het nie. Dat hy die pad deels te voet wou aflê, klink na onsin.
“Goed. Ek sal hom maar vir ete gaan haal, en die saak bespreek.”
“Ag, ek weet Jane dra swaar, Dewald.” Jane Venter het ’n handvol kinders en pas boonop haar moeilike skoonpa, Oom Ou-Deew, op.
“Sy moet tog kook. En hy bied vir ons ’n oplossing deur sy koms. Anders was koshuis ons kinders se voorland.”
“Gaaf dan.” Sy is meer as verlig. “Ek wou hom genooi het, maar …”
“Ek verstaan.” Hy lag weer effens, maar sonder venyn. “Ons kan vir hom ’n gasprimus leen. En Jane kan vir hom ’n bietjie suiker en koffie en ’n paar snye brood of beskuite saamgee. Dit kan hom tot môre aan die lewe hou.”
“Ag dankie, Dewald. Ek het gevoel hy behoort sulke goedjies by oom Gert te koop, maar ek wou die man ook nie voorsê nie. Hy lyk ontwortel.”
Nida spoel haar hande sommer in die kombuis af. Die kraan loop net effentjies. Arno moet weer die sementdammetjie vol pomp sodat die druk kan styg. Maar Arno dink net aan lusern.
Toe sy die eetkamer binnegaan, is die prentjie presies soos elke dag. Deur ’n skreef in die toegetrekte gordyne val die lig onseker op Arno se ietwat te kort hare. Leen sny dit self, en só dat dit lank kan hou.
Slegs een helfte van die tafel is gedek, omdat hulle net drie is. Reg oorkant Arno sit haar ma, altyd op dieselfde plek, sodat sy haarfyn kan sien wat haar seun se behoeftes is.
Nida groet en trek die leë stoel by die kop van die tafel uit. Vlugtig dink sy daaraan dat, sedert haar pa se dood, haar ma of Arno immers by die kop van die tafel moes gesit het. Maar haar ma het dit anders bepaal.
“Ons het maar begin. Dit het geklink of jy vir Dewald bel.”
“Ja, Ma.”
“Dit klink of dit oor die nuwe meneer is.”
“Ja. Hy het gekom.” Sy voel meteens steeks om te vertel, voel hoe die sweet haar vel prikkel in die skemer, bedompige vertrek.
“Die kos het nou afgekoel, en hier is ’n los vlieg ook wat my al my dae gee. Ons het maar aangesit toe dit kwart oor raak. Arno wil bietjie skuins lê en dan gaan hark.”
“Dis ook so warm vir kookkos. Ma kan gerus partykeer net koue vleis en slaai maak.”
“My hande is baie vol, en jy weet groente is skaars.”
“Dis nie ekstra moeite of koste nie, Ma. In plaas van die kool en wortels en tamaties te kook, kan Ma maar net slaai daarvan maak.” Nida voel verbaas oor haar eie prikkelbaarheid. Gewoonlik is sy gelykmatig en neem sy genoeë met alles ter wille van die vrede. Miskien probeer sy vanmiddag deur die bril van ’n vreemdeling kyk, en sien sy die versteendheid raak.
“Ek is nou maar gewoond aan stowekos,” sê Leen Thirion. “Mens kom ook verder daarmee.” So praat die vrou wat nie werklik suinig is nie, maar wel ekonomies tot op ’n speld se kop. Wat haar trouring eerder in sy fluweelbedjie gebêre het as om dit te laat verslyt met die harde alledaagse werk. Meermale kleintyd het Nida gevra of sy daarna kan kyk, en moes dan hoor: “Net kyk, en weer bêre.”
“As ek nou vandag klaar gehark kry, kan ek môre pres,”
