oomblikke van hulle kort saamwees vanmiddag.
Sy hoor haar ma se voetstappe in die gang. Dis ’n redelike ruim huis; haar oorlede pa het voortdurend aangebou, hoewel nie alte verbeeldingryk nie.
Nogtans het die meeste huise geriewe wat hulle nie het nie, soos verkoeling. Daar is van die boere wat waterverkoeling prakseer, dit blaas vanaf die plafon dwarsdeur die huise. Daar is elektrisiteit nodig en wel beskikbaar, maar haar ma vind die aansluitingsfooi te hoog. “Ons wag tot dit afkom.” Asof pryse ooit daal.
Sy wens onwillekeurig dat die voetstappe verby wil gaan, maar dit kom by haar halfoop deur tot stilstand. Leen Thirion stoot dit verder oop.
“Slaap jy?” vra sy gedemp respekvol. Middagrus is middagrus. Daaroor is eenstemmigheid tussen almal wat hierdie somers ken en saam probeer oorleef.
“Ma weet ek slaap nie in die dag nie, ek rus net. Ek moet al weer op.”
“Jy moet laatmiddag tog vir my die mandjie perskes kom skil vir inlê.”
Dis ’n mismoedige gedagte, maar hoe kan sy weier? Dis ’n ballasmandjie vol verniet perskes, Dewald het gebring.
Nida is suinig op haar aande. Dis haar leestyd, ook haar buite-sit-en-peins-tyd langs die grootvoor, as die aandskemer die hittige landskap omskep in ’n skemerige koelheid van die rivier se kant af. Naweke help sy haar ma met ekstra huistake, dis ’n ander saak.
“Goed, Ma,” willig sy gelate in. “Maar ons is tog nie een lief vir ingelegde perskes nie,” kan sy nie help om by te voeg nie. Dit is inderdaad so. Vars is beter.
“Die perskes staan nou hier, dit het my niks gekos nie.”
“Noudat ek daaraan dink, hoekom dra ons eie bome nie? Hoe het dit so verwaarloos?”
“Vra vir jou oorlede pa. Dalk was hy te besig vir vrugte.”
“Of dalk het Ma dit na sy dood laat verdroog. Ook nie gesnoei nie.”
“Hoeveel hande sien jy aan my?” protesteer Leen kragteloos.
“Ek sal Ma sê wat dit is,” verstout Nida haar. “Dis vir Ma beter as dit nie dra nie. Ma hou nie van oorvloed nie.”
“In die volop tyd het dit onder die bome lê en vrot,” erken Leen seldsaam.
“En Ma sien nie kans om dit verniet weg te gee of te laat optel nie.”
“Ek weet nie wat vandag oor jou lewer geloop het nie. Mens sou sweer ek het jou te na gekom.”
“Aag, Ma, los dit tog. Ek sal vir oom Gert vra of ek vanmiddag vroeg kan uitval, dan skil ek gou die perskes. Ek wil nou gesig was en hare kam, Boel kom my nou-nou terug winkel toe vat. Spesiaal,” voeg sy aspris by.
Dis genoeg om Leen die aftog te laat blaas. Hoe minder sy van Boel hoor, hoe beter. Hy is te ongemanierd, is haar hoofklagte teen hom. En hy is nie te vertroue nie, presies soos sy ma.
“Wat het tant Bella ooit vir Ma gedoen?” het Nida een keer gevra.
En moes toe die waarheid hoor: dat Bella Meyer vir hulle, die Thirions, met ’n slagding verkul het. Dit kamtig gekoop, maar nooit betaal nie. “Jou pa moes die verlies maar dra. Nogal ’n skaap, nie ’n bok nie. Om te dink hy het dit nog laat slag ook. As hy maar die vel kon kry, maar nie eers dit nie.”
“En Ma wil dit die res van julle lewe teen haar hou?” wou Nida weet. “Julle al twee het intussen julle mans verloor, julle kan tog genade met mekaar hê.”
“Die onreg bly, en ek verdra nie onreg nie,” het Leen dunlip geantwoord. Sy het voortgemompel oor die stokou storie wat die ronde doen: dat Boel se pa uit diamante geld gemaak het.
“Niemand weet of dit waar is nie.”
“Hoe anders kry jy geld hierlangs? Grootrivier vat alles terug wat hy gee, en partykeer ook wat hy nie gee nie.”
“Vergeet die storie, Ma. Dis nie ons saak nie. En dis ons bure, liewe land.” Tant Bella het altyd iets lekkers gehad vir ’n kind wat ’n boodskap bring. Dis voor die later jare toe Boel vir Nida begin flikkers gooi het. Daarna het alles erger geword.
Leen trek die kamerdeur toe agter haar, en oomblikke later wil Nida haar verbeel dat haar ma uit die kombuis bel. Wie nou? Beslis ’n plaaslike nommer, sy bel nie maklik deur die dorpsentrale nie, want dis te betale.
Dis ’n rare verwelkoming wat Nelis Hoffman in sy nuwe verblyfplek ervaar: ’n swart stoof op krom pote staan in die karige kombuis oorgehaal om hom tegemoet te waggel.
Origens is daar min; gelukkig ook nie tekens van vlermuise, soos Boel gespot het nie. Darem die nodigste kombuisgoedjies en huisraad, oud maar skoon genoeg. Hy het nie geweet of hy, benewens ’n groet, met die skugter Komien durf gesels, haar uitvra nie. Sy was omtrent klaar toe Boel en Nida hom aflaai, en sy het nie getalm soos een wat betaling moet ontvang nie. Sy het wel ’n grappie gemaak dat die vorige juffrou gekla het dat dit in die skoolhuis spook. Met ’n “Tot siens dan eers, meneer” en ’n dankie van sy kant af, het sy teen die helling af geloop, links gedraai by die vurk in die pad. Dan woon sy ondertoe af teen die grootvoor.
Hy ondervind die drang om hardop te praat en sy stem te hoor weerklink, maar weet nie wat om te sê nie. Dit voel op hierdie oomblik vir hom of sy lewe leeggeloop het, leeg soos die lug daar buite en soos die rant rondom hom. Met belaglike kieskeurigheid soek hy ’n plekkie uit waar hy sy tas op die kaal sementvloer kan neersit. Sy hande voel sweterig en vuil, soos trouens sy hele lyf. Hy het nie skoon klere by hom nie, maar darem ’n handdoek en seep. Dit sal reeds veel beter voel as hy ’n stortbad kan neem.
In die badkamer merk hy tekens van gerief: ’n gevlekte dog skoon wit bad, wasbak met gepoetste krane; ongelukkig nie ’n storthokkie nie, maar daarsonder sal hy wel leer klaarkom. Onseker of daar water in die krane sal wees, stap hy nader om ondersoek in te stel. ’n Oomblik lank luister hy eers onwillekeurig weer of hy die rivier kan hoor, maar hierbinne is dit gedoof tot die ruising van stilte in sy eie ore.
Toe draai hy die kraan oop, te veel te vinnig (nie kraan-etiket nie, sê sy suster Freja, en dat veral mans en kinders dit doen); die bruinerige water spuit gewillig uit, gorrel en kring in die bodem van die wasbak. Hy kyk oorbluf daarna. Lyk alle water hier so? Hy het koel, skoon water verwag.
Hy draai die kraan toe, leun oor die wasbak, sy hande aan weerskante gestut. Hy voel hoe sweet teen sy voorkop uitbreek. Hierdie keer nie van die hitte nie, maar van ontnugtering. Hy het tevergeefs die groot verandering gemaak. Tot dusver trek die rivier en sy water hom met ’n troebel drif. Waarom dan, in hemelsnaam, het hy daardie noodlottige dag in opperste angs verval en weggevlug? Net om ure later te hoor dat Banie in die spruit gevind is, dood verdrink?
BH Hougaard se gesig die dae en weke daarna, die dowwe rooi seer in sy oë, die hang van die swaar kop, die stilte onder die personeel. Nelis het uitgehou tot na die lentevakansie, wat hy by Freja en haar gesin deurgebring het. Maar toe hy terugkeer, het niks in sy gemoed verbeter nie, eerder vererger. Banie was steeds dood en begrawe, en die huis van BH Hougaard in swaar rou gedompel. Dit het die skool bereik, die gange en personeelkamer en klaskamers gevul. Alles en almal was in rou. Toe het hy, die indirek aandadige, aanstaltes begin maak om end van die jaar weg te kom. Getuigskrif gevra. Vir BH gesê hy wil na ’n kleiner skool gaan, sonder buitemuurse aktiwiteite, sy ontbrekende graadvak klaarkry.
“Wil jy vir goed van ons af weggaan?”
