vurigheid.
BRITTEN, BENJAMIN (22 Nov 1913 –4 Des 1976) Engelse komponis. Hy is in Brighton gebore en het vroeg reeds blyke van sy talent gegee. Sy eerste gepubliseerde werk, Sinfonietta, is in 1932 geskryf, toe hy nog student was. Twee jaar later komponeer hy A simple symphony, wat nog steeds ’n gewilde item op die orkesprogram is. In 1937 trek hy internasionale aandag toe sy Variations on a theme of Frank Bridge in Salzburg uitgevoer word. In 1939 vertrek hy met sy lewenslange vriend en medewerker, die tenoor Peter Pears, na die VSA. Daar het die Bostonse dirigent en kampvegter vir eietydse musiek Serge Koussevitsky hom opdrag gegee om die opera *Peter Grimes te skryf. Dit is in 1945 opgevoer en was onmiddellik ’n internasionale sukses. Dit was sy eerste werk in die tradisie van die Britse volksopera.
Hierna het die een sukses op die ander gevolg. Hy was die grondlegger van die Aldeburgh Festival (die dorpie waar hy gewoon het), wat sedert 1948 gereeld gehou is en grotendeels om Britten gewentel het. Hy was gemoeid met amateurs, kinders (bv. Let’s make an opera) en opvoeding in die algemeen (*The young person’s guide to the orchestra). Hoewel sy instrumentale musiek nie onderskat moet word nie, is Britten veral om sy vokale musiek bekend: talle koorwerke, liedere, verwerkings van volksliedjies en bowenal dertien operas wat, naas Peter Grimes, bekende werke insluit soos The rape of Lucretia, Albert Herring, Billy Budd, The turn of the screw en Death in Venice. Hy was ook ’n uitstekende uitvoerende kunstenaar wat opgetree het as pianis, begeleier en dirigent. As pianis het hy groot naam gemaak as vertolker van veral Mozart en Schubert. Hy is tot die adelstand verhef en het die titel Lord Britten of Aldeburgh aangeneem.
Naas Purcell is Benjamin Britten seker die belangrikste Britse komponis. Sy werk is diepsinniger as Elgar s’n en bestryk ’n breër gebied as dié van Holst of Delius. Britten het feitlik in al die musiekvorme gekomponeer. Vir Suid-Afrikaners is dit interessant dat die teks van sy opera Gloriana geskryf is deur die in Pietersburg gebore digter William Plomer, terwyl die sopraan Betsy de la Porte opgetree het in die eerste opvoering van Albert Herring.
Britten het aktief oor ’n periode van meer as 40 jaar ’n uitgebreide reeks komposisies gelewer: orkesmusiek, concerto’s, liedere vir stem met orkes en klavier en, veral vroeër jare, baie bykomstige musiek vir films en hoorspele, klavierwerke (verbasend min vir ’n pianis), kerkmusiek, koorwerke, operas en ’n ballet.
ORKES
Sea interludes op 33a (16 min) en Passacaglia op 33b (7 min) Dit is tussenspele uit die opera *Peter Grimes wat as konsertstukke aangebied word. Die eerste drie tussenspele is in die volgorde soos in die opera, maar die vierde is uit sy normale posisie. I. Dawn Na die kort proloog volg hierdie tussenspel voor Bedryf I; dit roep seevoëls voor die gees. II. Sunday morning Die voorspel tot Bedryf II van die opera, met die gebeier van kerkklokke. III. Moonlight Voorspel tot bedryf III: ’n sombere werk wat die sfeer van die bedryf weergee waarin Grimes selfmoord pleeg. IV. Storm Die musiek kom in Bedryf I voor. Die stormagtige gedeelte bring die vier tussenspele tot ’n kragtige klimaks. Die Passacaglia, wat meestal saam met die tussenspele uitgevoer word, kom voor in Bedryf II. Britten het egter nie spesifiek bedoel dat dit saam met die ander uitgevoer word nie; die Passacaglia is ook op 33b, terwyl die Preludes op 33a is.
Sinfonia da requiem op 20 (20 min) Die Sinfonia is ter herinnering aan die komponis se ouers, maar in der waarheid is dit oorspronklik deur die Japanse regering aangevra ter ere van die tweeduisendste herdenking van die Mikado se dinastie. Die Japannese het dit egter verwerp vanweë die Roomse aard daarvan. I. Lacrymosa: Andante ’n Klaaglied in drie hoofmotiewe en met D as grondtoon. ’n Lang crescendo lei tot ’n magtige klimaks wat oorgaan tot II. Dies irae: Allegro con fuoco ’n Dodedans vol klimakse, afgewissel met rustiger gedeeltes. III. Requiem aeternam: Andante piacevole Inderdaad soos die “ewige rus” is hierdie vloeiende beweging na die voorafgaande heftiges. Rustige fluittone bo ’n harppatroon word onderbreek deur ’n liriese passasie deur die strykers; die eerste melodie word weer gehoor en die werk sluit af met ’n pragtige uitgerekte klarinettoon.
The young person’s guide to the orchestra op 34 (16 min) Hierdie verduideliking van die samestelling van ’n simfonie-orkes is in 1956 vir ’n film geskryf in opdrag van die Britse Departement van Onderwys. Dit neem die vorm aan van ’n stel variasies en fuga op ’n tema van Purcell. Die werk begin met die tema, eers gespeel deur die volle orkes en dan deur die vier instrumentfamilies: houtblasers, koperblasers, strykers en slagwerk. Nadat die volle orkes weer die tema gespeel het, volg dertien variasies waarin die individuele instrumente elk apart optree en die kenmerkende eienskappe van elk duidelik gedemonstreer word. Dan volg ’n fuga waarin die orkes weer in die omgekeerde orde “aanmekaargesit” word. Soms gaan die uitvoering vergesel van gesproke kommentaar.
VOKAAL
War requiem op 66 (85 min) Hierdie werk, in 1961 gekomponeer, is ’n kombinasie van die liturgiese Latynse *Requiem en ’n aantal gedigte van Wilfred Owen, ’n Engelse digter wat in die Eerste Wêreldoorlog gesneuwel en merkwaardige oorlogsgedigte nagelaat het. Die War requiem is vir sopraan, tenoor en bariton met ’n seunskoor, ’n gemengde koor en simfonie-orkes. Soms word by die interpolerende gedigte van Owen ’n aparte kamerorkes met sy eie dirigent gebruik. Daar bestaan teenstrydige oordele oor hierdie werk.
OPERA
Peter Grimes Opera met proloog en drie bedrywe (145 min). Proloog. Ná ’n ondersoek na die dood van ’n leerjonge van Peter Grimes (ten), ’n nors en eensame visser, word Grimes vrygespreek. Bedryf I. Grimes het ’n helper op sy boot nodig. Keene (bar) vertel dat ’n weeskind beskikbaar is; die weduwee Ellen (sop) gaan haal die seun en verskyn met hom na die tussenspel. Bedryf II. Toneel 1. Sondagoggend. Ellen kom op die strand en sing een van die weinige arias (Glitter of waves). Sy sien dat die leerjonge beseer is en na ’n rusie met Grimes klap hy haar. Die kerkgangers gaan na Grimes se huis om die saak te ondersoek. II. 2. Grimes se huis bo-op ’n krans. Hy stuur sy leerjonge uit en waarsku hom teen die krans, maar ’n kreet beteken dat die seun hom doodgeval het. Nou daag die kerkgangers op en vind niks; hulle vertrek weer, maar kapt. Balstrode (bar) volg die visser. Bedryf III. Toneel 1. Kommer oor die veiligheid van die leerjonge ontketen ’n jag onder die dorpenaars. III. 2. Op die strand loop Grimes rond in die mis, kennelik van sy sinne. Balstrode neem hom na sy boot en sê hy moet na die diepsee vaar. Iemand sien ’n bootjie in die verte, maar niemand doen enigiets nie.
BRUCH, MAX (6 Jan 1838–2 Okt 1920) Duitse komponis. Hy is in Keulen gebore en het vroeg reeds musiekles gekry. Aanvanklik (1862-92) dirigeer hy in verskeie stede in Duitsland asook in Liverpool, en daarna word hy professor in komposisie in Berlyn. Hy het eregrade van die Universiteite van Cambridge, Breslau en Berlyn ontvang. In 1910 tree hy af en bly woon in Berlyn tot sy dood.
In sy tyd was Bruch veral beroemd om sy werke vir koor en orkes, vandag vergete. Hy het drie simfonieë, drie vioolconcerto’s en talle ander werke vir solo en orkes, kamermusiek, klavierwerke, sestien groots opgesette koorwerke, liedere en drie operas gekomponeer. Hy is eintlik nog net om twee werke bekend, die *Vioolconcerto no 1 en die *Kol nidrei vir tjello en orkes.
SOLO EN ORKES
Kol nidrei op 47 (Alle geloftes) (10 min) Bruch het besonder belang gestel in volksmusiek en het hom ook aangetrokke gevoel tot Joodse melodieë. Hierdie variasies vir tjello en orkes is op ’n weemoedige tema wat hy in Berlyn by ’n Joodse familie gehoor en hom as Protestant geweldig aangegryp het. Hierdie ou lied word op die vooraand van die Versoendag gesing. Die orkes hef die melodie aan, gevolg deur ’n stel pragtige variasies deur die solis, hoegenaamd nie in Hebreeuse styl nie.
Vioolconcerto no 1 in G min op 26 (24 min) Die enigste van Bruch se drie vioolconcerto’s wat nog gehoor word. Hy het tien jaar hieraan gewerk, en dit na die eerste uitvoering weer drasties hersien op aanbeveling van Joachim, wat ook die eerste uitvoering van die hersiene werk gespeel het. I. Allegro moderato Die eerste beweging word ’n Vorspiel (voorspel) genoem, een van die weinige simfoniese werke in die literatuur waarvan die eerste beweging net ’n inleiding is. Dit voer sonder
