sy musiek nie geringgeskat word nie. Die Symphonie fantastique, met sy idée fixe, is ’n belangrike vernuwende werk. ’n Sekere oordadigheid kenmerk egter baie van sy werke.
ORKES
Ouverture Le Carnaval Romain op 9 (Die Romeinse karnaval) (9 min) Die werk is gebaseer op temas uit die opera Benvenuto Cellini. Dit begin met ’n lewendige tema in die strykers, gevolg deur ’n tere melodie op die Engelse horing (’n liefdesmotief in die opera), oorgeneem deur strykers. ’n Derde karnavalstem verskyn en die drie temas word vervleg.
Symphonie fantastique op 14 (50 min) Hierdie outobiografiese “Fantastiese simfonie” is geïnspireer deur Berlioz se liefde vir Harriet Smithson en die komponis het ’n *program daarvoor geskryf waarin hy die dramatiese verloop wat nie in besonderhede deur die musiek uitgebeeld kan word nie, verduidelik. I. Réveries – Passions (Drome – Hartstogte) Largo – Allegro agitato e appassionato assai. ’n Jong kunstenaar is smartlik verlief en die vrou word voorgestel deur ’n tema, die sg. idée fixe, wat kort ná die begin van die werk verskyn in die fluit en strykers, en in elke beweging sy opwagting maak. Die tema oorheers hierdie beweging. II. Un bal (’n Bal) Allegro non troppo Die kunstenaar verbeel hom in sy drome dat hy in ’n balsaal is waar hy sy geliefde sien, maar nie kan bereik nie. III. Scène aux champs (Toneel op die platteland) Adagio Die kunstenaar hoor twee herders (Engelse horing en hobo) maar die vredige sfeer word versteur deur die idée fixe: ’n skim van sy geliefde. Eindelik keer die pastorale tema terug. IV. Marche au supplice (Gang na die skavot) Allegretto non troppo In ’n angsdroom is die kunstenaar ter dood veroordeel weens moord op sy geliefde. Hy dink aan haar, maar die skavot onderbreek ru die idée fixe. V. Songe d’une nuit de Sabbat (Droom van ’n heksesabbat) Larghetto – Allegro Die heksesabbat word gehou vir die kunstenaar se begrafnis. Die idée fixe is nou verwring, want die geliefde neem deel aan die orgie. ’n Dies irae klink op en word ten slotte saam met die heksedans gehoor.
BERNSTEIN, LEONARD (25 Aug 1918–14 Okt 1990) Amerikaanse komponis. Hy het gestudeer aan Harvard en die Curtis Institute in Philadelphia. Bernstein het o.m. drie simfonieë, ’n koorwerk Chichester Psalms en ’n Mis gekomponeer, maar is veral beroemd om West Side Story, ’n verbluffende kombinasie van sang en dans, gebaseer op die Romeo en Juliet-verhaal, en ongetwyfeld die belangrikste Amerikaanse musical sedert Gershwin met liedjies soos Tonight, Maria, I feel pretty en Somewhere. Hy was ook ’n beroemde dirigent.
Besyferde bas Sien Continuo.
Bitonaliteit Die gelyktydige aanwesigheid van twee toonaarde.
BIZET, GEORGES (25 Okt 1838–3 Jun 1875) Franse komponis. Hy het uit ’n hoogs musikale familie gestam en vroeg reeds sy talent geopenbaar. Hy het les ontvang by uitstekende leermeesters soos *Halévy, met wie se dogter hy getroud is. As tiener het hy ’n eerste prys gedeel in ’n operette-kompetisie wat Offenbach uitgeskryf het. In 1857 wen hy die *Prix de Rome en in die Italiaanse hoofstad skryf hy o.m. ’n “ode-simfonie”, Vasco da Gama. Na sy terugkeer in 1860 vestig hy hom in Parys as komponis. Hy het ’n gangbare loopbaan gehad, maar geen groot roem verwerf nie. Hy het meer as twintig operas en operettes (sommiges net in een bedryf) gekomponeer en selfs dié onder die vroeës wat vandag nog in geheel of in uittreksels gehoor word, soos Les pêcheurs de perles (Die pêrelvissers) en La jolie fille de Perth (Die mooi meisie van Perth), was geen dawerende suksesse nie.
Hy word gevra om bykomstige musiek te skryf vir Daudet se toneelstuk *L’Arlésienne, maar dit word ook nie goed ontvang nie. Sy laaste werk, die opera *Carmen, word vandag nog beskou as een van die hoogtepunte in die operaliteratuur (en een van die gewildstes), maar die eerste opvoering was ’n fiasko en kort daarna is Bizet oorlede – nog nie 40 nie. Van sy *Simfonie in C, wat hy as sewentienjarige gekomponeer het, het niemand eens geweet voor die manuskrip in 1935 in die biblioteek van die Paryse Konservatorium ontdek is nie.
Bizet was nie ’n diepsinnige komponis wat belangrike vernuwings gebring het nie. Nietemin het hy in sy eie tyd veel meer erkenning verdien. Carmen is waarskynlik die gewildste opera in die repertoire en het selfs aanleiding gegee tot ’n gemoderniseerde weergawe oorgeplaas in ’n swart Amerikaanse gemeenskap met nuwe woorde deur Oscar Hammerstein II en getitel Carmen Jones.
ORKES
L’Arlésienne (Die vrou van Arles) Daar is twee suites gebaseer op die musiek wat Bizet vir Daudet se toneelstuk geskryf het. Die eerste is van die komponis self; die tweede is na sy dood saamgestel en bevat ook dele uit La jolie fille de Perth. Die oorspronklike stuk speel af in die Provence en Bizet het verskeie Provensaalse melodieë daarin verwerk. Die Eerste suite (18 min) bestaan uit vier dele: ’n Prélude (waarin een van die vroeë saxofoonpartye voorkom), ’n Minuetto, ’n Adagietto, een van Bizet se gewildste korter werke, slegs vir die strykers, en ’n Carillon met ’n sterk aanwesige kloktema. Die Tweede suite (18 min) bestaan eweneens uit vier dele, waarvan die laaste, ’n Provensaalse volksdans, die Farandole, populêr is.
Simfonie in C (20 min) ’n Bekoorlike jeugwerk vol herinneringe veral aan Schubert. Dit bestaan uit vier bewegings, die eerste en laaste in die konvensionele sonatevorm, die tweede ’n Adagio en die derde ’n Scherzo en trio.
OPERA
Carmen (160 min) Opera in vier bedrywe, gebaseer op ’n novelle van Mérimée. Dit is oorspronklik as *opéra comique geskryf. Bedryf I. ’n Plein voor ’n sigaretfabriek in Sevilla. Die boeremeisie Micaela (sop) soek na haar kêrel don José (ten), ’n offisier in die wag. Hy is nog nie aan diens nie. Marsjerende kinders boots die omruiling van die wag na (Avec la garde montante – Met die afloswag). Die middaguur breek aan en die fabrieksmeisies kom uit, heel laaste Carmen (mezzo) wat haar flikkers gooi na José met ’n *habañera (L’amour est un oiseau rebelle – Die liefde is soos ’n opstandige voël). Sy gooi ’n roos na José wanneer hulle werk toe teruggaan. Micaela verskyn en José verberg die roos. Hulle sing ’n duo (Parle-moi de ma mère – Vertel my van my ma) en Micaela vertrek. Daar is rumoer in die fabriek: Carmen het iemand met ’n mes gesteek en José arresteer haar. Sy sing ’n *seguidilla met allerlei beloftes (Prés des remparts de Séville – Op die skanse van Sevilla) en José help haar om te ontsnap. Bedryf II. ’n Herberg. Carmen en haar vriendinne dans (Les tringles des sistres tintaient – Die tamboeryne het geklink) en dan verskyn die stiervegter Escamillo (bar). Bewonder deur almal besing hy homself (Votre toast – Jul heildronk). Na sy vertrek wag Carmen op José wat weens sy oortreding self gevange geneem is. Hy het nog steeds die verwelkte roos en betuig sy liefde (La fleur que tu m’avais jetée – Die blom wat jy na my gegooi het). José baklei met ’n luitenant wat die herberg binnekom en is nou deel van die smokkelaarsgroep wat die herberg as kwartier gebruik. Bedryf III. Die smokkelaars se bergkamp. Die smokkelaars verskyn met hul ware op die kranse (Écoute, compagnon – Luister, vriend). Carmen en haar vriendinne lees die toekoms uit kaarte, maar die dood word telkens voorspel (En vain pour éviter les réponses amères – Verniet probeer mens die antwoorde ontken). Micaela verskyn op soek na José (Je dis que rien ne m’épouvante – Ek sê niks maak my bang nie) en kruip weg wanneer Escamillo verskyn en met José slaags raak. Carmen beëindig die bakleiery en nadat Escamillo almal na sy volgende stiergeveg uitgenooi en vertrek het, word Micaela gevind. Sy oorreed José om met haar na sy sterwende moeder te gaan (Moi, je viens te chercher – Ek het jou kom soek), maar hy sê vir Carmen dat hy later sal terugkeer. Bedryf IV. Die arena in Sevilla. Escamillo en Carmen verskyn (Si tu m’aimes – As jy my liefhet). Die stiervegter gaan die arena binne en Carmen wag. José verskyn en pleit by Carmen. Sy weier egter om Escamillo ter wille van hom te verlaat en hy vermoor haar terwyl die toreador se lied triomfantelik in die arena opklink.
BLISS, ARTHUR (2 Aug 1891–27 Mrt 1975) Engelse komponis. Hy het les gekry by Stanford, Vaughan Williams en Holst. Afgesien van drie jaar in die VSA het hy in Engeland gewoon. Hy is veral bekend om sy Music for strings (’n werk vir strykorkes), ’n klavierconcerto, klarinetkwintet en ’n sonate vir altviool en klavier. Hy het ook ’n opera en verskeie ballette en bykomstige musiekwerke geskryf.
BLOCH,
