dit ’n aangrypende melodie wat verbluffend verwerk word. VI. Finale Die “nuwe” finale het ’n opgewekte, landelike hooftema in rondovorm.
Kwartet in C-kruis min op 131 (40 min) Beethoven het self geglo dit is sy beste kwartet en vandag se luisteraar kan nie juis verskil nie. Hierdie verwikkelde meesterstuk bestaan uit sewe bewegings wat feitlik sonder onderbreking gespeel moet word. I. Adagio ma non troppo Die kwartet begin revolusionêr met ’n fuga en die aanwysings bevat ook ’n molto espressivo. Hierdie byna mistieke langsame deel van ongewone skoonheid en sereniteit gaan oor tot II. Allegro molto vivace, ’n opgewekte, volksliedagtige deel wat lei tot III. Allegro moderato, ’n resitatief van slegs elf mate wat met ’n abrupte cadenza deur vioolsolo oorgaan tot IV. Andante ma non troppo e molto cantabile Hierdie pragtige stel variasies is gebou op ’n tema wat Wagner “die geseënde inkarnasie van onskuld” genoem het. Na ’n uitgebreide coda word die tema herhaal omgewe deur lieflike figurasies deur die eerste viool. V. Presto Die enigste moontlike pouse in hierdie werk is tussen IV. en V. ’n Verbysterend energieke en buitelende scherzo. ’n Nuwigheid vir sy tyd was dat Beethoven teen die einde vereis dat al vier spelers sul *ponticello speel, wat ’n heel besonderse klankeffek gee. VI. Adagio quasi un poco andante Weer eens ’n kort beweging, eintlik ’n verademing en inleiding tot VII. Allegro Beethoven begin sy kwartet met ’n fuga en sluit dit af in sonatevorm! Boonop is dit gegrond op die fugatema, aanvanklik unisono deur al vier instrumente en later met allerhande transfigurasies aangebied. Met drie geweldige akkoorde in C-kruis min eindig hierdie werk wat in die grootsheid van sy konsepsie en uitvoering uitstyg bo elke poging tot kritiek.
Kwartet in A min op 132 (47 min) Dit is die derde Galitzin-kwartet, maar is voltooi voor op 130 en 131. I. Assai sostenuto – Allegro Daar word baie gespekuleer oor die tematiese ooreenkomste tussen hierdie beweging en talle ander laat werke van Beethoven, maar dit lei tot nie veel meer as gekompliseerde tegniese bespiegelinge en filosofiese teoretiserings nie. ’n Dig saamgepakte komposisie. II. Allegro ma non tanto Die hegtheid van die tema van hierdie scherzo-beweging word gekontrasteer met die landelike dansaard van die trio. III. Molto adagio Hierdie deel het die onderskrif (in Duits): “Heilige danklied aan die Godheid vir ’n genesing, in die Lidiese modus”. Beethoven was in 1825 ernstig siek en hierdie innige en intense werk in ’n toonaard (tydelik altans) wat afwyk van die klassieke beeld sy gevoelens uit. IV. Alla marcia ’n Kort deel, in skerp, byna onthutsende teenstelling tot III, wat lei tot V. Allegro appasionato In rondovorm (maar met Beethoveniaanse afwykings) kom die kwartet tot ’n slot met ’n wals as hooftema.
Grosse Fuge in B-mol op 133 (16 min) Hierdie indrukwekkende werk, oorspronklik gekonsipieer as die slot van die Kwartet op 130, maar op aandrang van sy uitgewer en vriende vervang en apart uitgegee, is ’n meesterstuk in die genre en die instrumentasie. ’n Kort “ouverture” lei tot wat in wese ’n dubbelfuga is, ’n werk waarin Beethoven die grootste vryheid en die mees vasomskrewe vorm met mekaar verbind.
Kwartet in F op 135 (24 min) Dit is Beethoven se heel laaste werk behalwe die later geskrewe slotbeweging vir die *Kwartet op 130. Dit is ook ’n terugkeer tot ouer gebruike, in sowel getal bewegings as lengte. I. Allegretto Die milde sfeer van hierdie kwartet blyk dadelik uit die begin. Dit is asof die komponis vrede gemaak het, met wie ook al. Dit is genotvolle musiek, in tradisionele sonatevorm. II. Lento assai, cantante e tranquillo Die beskrywing “sangerig en verstil” is presies raak. Die vioolspel teen die einde van die beweging is aangrypend. III. Vivace ’n Byna demoniese beweging, veral in die middeldeel. IV. Grave ma non troppo tanto – Allegro Soos in die Kwartet op 132, waarin ’n Duitse titel ’n hoogs persoonlike opset moet verduidelik, dra ook hierdie kwartet ’n Duitse aanwysing vir sy laaste beweging: Der schwer gefasste Entschluss (“Die moeilik bereikte besluit”) en die twee hooftemas word ook beskryf (en in musiek so weergegee): Muss es sein? (Moet dit wees?) en Es muss sein (Dit moet wees). ’n Opgewekte slot verduidelik dat wat ook al moes gebeur het, wel gebeur het, en dankie.
Trio’s Beethoven het agt trio’s gekomponeer waarvan twee (een met net een beweging) sonder opusnommers is. Sy eerste gepubliseerde werk was die drie klaviertrio’s op 1. Beethoven het hulle self as belangrike werke beskou. Die trio’s is privaat uitgevoer en Haydn het die eerste openbare uitvoerings bygewoon. Hy het Beethoven aangeraai om nie die een wat as Op 1 no 3 in C min bekend sou word, te publiseer nie want die publiek was nog nie ryp daarvoor nie. Reeds in hierdie eerste gepubliseerde werk, toe Beethoven nog 25 was, kan mens kenmerkende elemente waarneem. Die stadige beweging van op 1 no 2, en byna die hele op 1 no 3 openbaar reeds iets van die man wat gaan kom.
Eers dertien jaar later komponeer Beethoven weer trio’s, die twee op 70, waarvan no 2 om onduidelike redes bekend staan as die Geister-trio (Spook). Sy belangrikste trio, en een van die heel grootste werke in die genre, is egter die Trio op 97, die Aartshertog-trio (45 min). Gekomponeer in dieselfde periode as die Strykkwartet op 95 is dit ’n positiewe werk met ’n byna triomfantelike toon. Dit is al ’n simfonie vir die klaviertrio genoem. I. Allegro moderato ’n Majestueuse liriese tema wat die titel van die Trio waardig is, lei die werk in en word op ’n byna ontspanne wyse uitgewerk. II. Scherzo Soos in soveel ander werke is die eenvoudige toonleer weer die basis van hierdie beweging, afgewissel met ’n lewendige trio, gedeeltelik soos ’n wals. III. Andante cantabile Beethoven sê die sangerige Andante moet ook “lewendig” gespeel word en hierdie reeks variasies dui vooruit na sy groot variasie-werke vir die klavier aan die einde van sy lewe. Die beweging gaan oor tot IV. Allegro moderato, ’n rondo waarin die klavier die botoon voer en tot ’n briljante slot lei.
Tjellosonates Beethoven het vyf tjellosonates geskryf, in elk van sy drie periodes. Die eerste twee is op 5 en is jeugwerke, ook in vergelyking met die trio’s op 1. Uit sy middelperiode kom die Sonate in A op 69 (28 min), ’n liriese, sangerige werk wat sterk ooreenstem met die Klavierconcerto no 4. Sy twee meesterwerke dateer egter uit sy laaste periode toe hy nie meer vir duo’s geskryf het nie. Hierdie twee “vrye sonates” is opgedra aan gravin Erdödy.
Sonate in C op 102 no 1 (17 min) bestaan net uit twee bewegings. I. Andante – Allegro vivace ’n Sangerige inleiding word gevolg deur ’n sterk ritmiese deel. II. Adagio – Andante – Allegro vivace Die aarselende Adagio lei tot ’n Andante waarin ons die tema van die begin van die werk hoor, weer, soos in die eerste beweging, gevolg deur ’n besonder snelle deel.
Sonate in D op 102 no 2 (22 min) I. Allegro con brio Die eerste beweging is lewendig, maar liries en die temas word deeglik uitgewerk. II. Adagio con molto sentimente ’n Tydgenoot het dit een van Beethoven se rykste en sensitiefste inspirasies genoem. Dit is reeds grotendeels in die styl van die rypste later werke en lei sonder pouse tot III. Allegro fugato Die oorgang tussen die bewegings is briljant en die fuga-komponering vir tjello en klavier ’n toonbeeld van Beethoven se genialiteit.
Vioolsonates Met sy tien vioolsonates het Beethoven weer vernuwing gebring in ’n vorm wat tevore gewoonlik beskryf is as sonates vir klavier met vioolbegeleiding.
Sonate no 5 in F op 24 (“Lente”) (34 min) Die bynaam van hierdie sonate kan stellig toegeskryf word aan die sonnige, vredige aard daarvan. Die werk bestaan uit vier bewegings. I. Allegro ’n Sag vloeiende melodie sing bo ’n stromende klavierparty. Geen wolkie in hierdie musiek nie. II. Adagio molto espressivo ’n Pragtige liriese beweging wat spreek van innerlike geluk. III. Scherzo, trio Hierdie kort beweging met sy staccato scherzo is vol humor. IV. Rondo: Allegro ma non troppo Ewe melodieryk as die eerste beweging stroom die tema in sy herhalings verby en sluit ’n geluksalige, probleemlose werk gepas af.
Sonate no 9 in A op 47 (“Kreutzer”) (35 min) Dit is seker Beethoven se beroemdste vioolsonate. Met hierdie werk het hy die vioolsonate uit die salon na die konsertsaal verskuif. I. Adagio sostenuto – Presto ’n Dramatiese beweging waaruit dadelik blyk wat die komponis bedoel het toe hy gesê het dat die sonate soos ’n concerto gespeel moet word. II. Andante con variazioni ’n Stel variasies, minder ernstig as gewoonlik in Beethoven se sonatevariasies. III. Finale: Presto Soos die eerste presto beweging word die sonate weer eens dramaties afgesluit. Deur sy sterk bou en virtuose aard is dit duidelik ’n werk wat tot
