uit ses kantates wat Bach in 1734 vir die ses feesdae van Kerstyd geskryf het, nl. vir Kersdag en die twee dae daarna, Nuwejaar, die Sondag ná Nuwejaar en Epifanias, die fees van Christus se verskyning (6 Januarie). Dit is dus nie ’n eenheidswerk soos die ander kerklike werke nie en effens ongelyk van gehalte. Die bekendste uittreksel is die sg. Pastorale, die pragtige orkesinleiding tot die tweede kantate.
BACH, WILHELM FRIEDEMANN (22 Nov 1710–1 Jul 1784) Die tweede kind en oudste seun van J.S. en Maria Barbara Bach. Hy is die derde van die drie seuns wat onthou word, maar verreweg die mins belangrike. Wispelturig en ongedurig van geaardheid, het hy kort-kort van werk verander en in sy laaste twintig lewensjare eintlik geen vaste betrekking gehad nie. Hy het heelwat kerkmusiek asook ’n aansienlike hoeveelheid instrumentale musiek gekomponeer.
BADINGS, HENDRIK (17 Jan 1907–26 Jun 1987) Nederlandse komponis. Henk Badings is as myningenieur opgelei maar het komposisielesse ontvang van Willem *Pijper. Hy het kamermusiek, verskeie simfonieë en concerto’s geskryf en is in Suid-Afrika veral bekend as komponis van die radiofoniese opera Asterion op ’n teks van N.P. van Wyk Louw wat in 1957-58 in opdrag van die SAUK geskryf is.
Bagatelle Kort instrumentale werk in vrye vorm.
BALAKIREF, MILY (2 Jan 1837–29 Mei 1910) Russiese komponis wat veral deur sy invloed op andere ’n toonaangewende rol in die geskiedenis van Russiese musiek gespeel het. Hy was die leier van ’n groep komponiste wat Borodin, Moessorgski en Rimski-Korsakof ingesluit het, en hy het selfs op Tsjaikofski ’n sekere invloed gehad. Hy het orkeswerke, klavierwerke en ’n groot aantal liedere gekomponeer. Sy bekendste werk is die klavierstuk Islamey, wat ook soms in orkesverwerking gehoor word.
Balalaika Russiese tokkelinstrument met driehoekige romp.
Ballade In die Middeleeue en later was die ballade ’n dansliedjie. In die negentiende eeu is dit ’n sangstuk (lied of operaaria) met as teks ’n verhalende gedig. Schubert en Loewe het talle ballades gekomponeer. Terselfdertyd het instrumentale komponiste die woord gebruik vir ’n korterige werk met ’n sekere dramatiese en emosionele karakter (Chopin en Brahms).
Ballet ’n Verhoogwerk waarin, met musiekbegeleiding, ’n verhaal of bloot ’n bepaalde sfeer deur dansers voorgestel word. Slegs in uitsonderlike gevalle word daar gesing; die handeling bestaan uitsluitlik uit dans en mimiek. Die ballet dateer uit die sewentiende eeu. Russiese komponiste is sterk op die voorgrond soos Tsjaikofski en in die twintigste eeu Prokofiëf, Sjostakowitsj en bowenal Stravinsky wat saam met *Diaghilef en sy Ballets Russes die ballet ingrypend hervorm het. In New York het George Balanchine die abstrakte ballet vervolmaak en ballette geskryf op alle denkbare musiekwerke. Soms vorm ’n ballet ’n onderdeel van ’n opera, soos in Faust (*Gounod).
Banjo ’n Kitaaragtige snaarinstrument met ’n lang nek en ’n tamboerynagtige romp wat met vel oorgetrek is. Dit het veral deur gebruik deur swart Amerikaanse musikante bekend geraak.
BARBER, SAMUEL (9 Mrt 1910–23 Jan 1981) Amerikaanse komponis. Hy het sy opleiding in Philadelphia ontvang. Sy werke word deur ’n liriese toon gekenmerk en hy kan as ’n moderne romantiese komponis beskou word. Barber was een van die belangrikste Amerikaanse komponiste en het musiek in ’n groot aantal vorme en vir ’n hele spektrum van vertolkers geskryf. Hy is veral beroemd om sy Adagio vir strykorkes, die opera Vanessa en Knoxville: Summer of 1915, ’n lang, stemmingsvolle werk vir sopraan en orkes.
Barcarolle Bootlied; kort musiekwerk, instrumentaal of vokaal, wat die glyende gang van ’n roeiboot suggereer.
Bariton Lae manstem, tussen *tenoor en *bas.
Barok Musiek gekomponeer ruweg tussen 1600 en 1750. Die term is ontleen aan die argitektuur, waar dit ingewikkelde, versierde bouwerke, dikwels in bedenklike smaak, beskryf. In musiek verteenwoordig die barok die tyd toe kontrapuntale skryfwyse tot sy hoogtepunt gevoer is en die orkes meer gekompliseerd geword het. Hoogtepunte van die barok is Vivaldi, J.S. Bach en Handel.
BARTÓK, BÉLA (25 Mrt 1881–26 Sept 1945) Hongaarse komponis. Bartók het aan die Koninklike Musiekakademie van Boedapest gestudeer en vroeg besef dat daar ’n skat aan Hongaarse volksmusiek bestaan. Saam met *Kodály het hy hierdie musiek begin versamel en ’n groot deel van sy lewe aan die taak gewy. In 1907 het hy professor geword. In 1927 is sy opera Hertog Bloubaard se kasteel opgevoer en is sy naam as komponis in sy geboorteland gevestig. Hy het ook gaandeweg internasionale bekendheid verkry en verskillende konsertreise deur Europa en Amerika onderneem.
Die opkoms van Nazi-Duitsland het Bartók met onrus vervul, en reeds in 1938 het hy begin om sy manuskripte uit Hongarye te verwyder. In 1940 het sy weersin in die nazifikasie van Hongarye hom genoop om sy vaderland te verlaat en in die VSA te gaan woon. Hy is goed ontvang en is, naas ’n eregraad, ook ’n tydelike pos in volksmusieknavorsing aan die Columbia-universiteit gegee. Dit het egter net tot 1942 geduur. Daarna het Bartók se posisie agteruitgegaan. Hy het geen ander aanstelling gekry nie, sy gesondheid het verswak sodat hy nie klavieruitvoerings kon gee nie en sy inkomste uit outeursregte was karig. Sy laaste jare is in armoede en vereensaming geslyt.
Bartók is een van die belangrikste twintigste-eeuse komponiste, maar sy musiek is, soos Schoenberg en Hindemith, minder toeganklik vir ’n breë publiek as bv. Stravinsky of Prokofiëf. Dit word daarom ook minder gehoor en daar bestaan minder opnames van.
ORKES
Concerto vir orkes (36 min) Hierdie werk, sonder opusnommer, is in 1944 die eerste keer uitgevoer. Bartók het dit ’n concerto vir orkes genoem omdat hy probeer het om groepe instrumente solisties te gebruik. Die werk bestaan uit vyf dele, ’n Inleiding, ’n Allegro scherzando, ’n Elegie (Andante non troppo), ’n Intermezzo (Allegretto) en ten slotte ’n Presto. Die laaste deel is sterk Hongaars gekleur.
Danssuite (16 min) ’n Vyfdelige orkessuite waarvan die dele nie dansname het nie, maar tempo-aanwysings: Allegro vivace, Poco adagio, Presto moderato en Molto vivace. Die suite, ook sonder opusnommer, is in 1923 gekomponeer vir die vyftigste herdenking van die vereniging van die stede Boeda en Pest. Dit is een van Bartók se gewildste werke.
SOLO EN ORKES
Klavierconcerto’s Bartók het drie klavierconcerto’s geskryf, onderskeidelik in 1926, 1931 en 1945. Die Concerto no 3 (24 min) is waarskynlik die bekendste en is trouens Bartók se laaste werk. Sy leerling Serly moes die laaste sewentien mate aan die hand van sketse voltooi. Dit sou oorspronklik vir twee klaviere gekomponeer wees, maar Bartók het van plan verander. Die werk bestaan uit drie dele: ’n opgewekte eerste deel in sonatevorm, ’n Adagio religioso, gebou op ’n koraalmelodie, en ’n rondo, Allegro vivace, met ’n besonderse metrum.
KAMERMUSIEK
Strykkwartette Bartók het ses strykkwartette gekomponeer, die eerste in 1908 en die laaste in 1939. Net die eerste twee het opusnommers (7 en 17). Hierdie ses kwartette weerspieël Bartók se ontwikkelingsgang as komponis en is van die belangrikste kamermusiek wat in die twintigste eeu gekomponeer is.
KLAVIER
Mikrokosmos Bartók se omvangrykste klavierwerk. Soos Bach met soveel klawerbordmusiek, bied Bartók ook hier basiese oefenstukke vir die klavierleerling. Hulle word geleidelik ingewikkelder. Die Mikrokosmos bestaan uit 153 afsonderlike stukke, verdeel in ses bande.
OPERA
Hertog Bloubaard se kasteel (A kékszakállú herceg vára) (60 min) Opera in een bedryf. Daar is slegs twee karakters: Bloubaard, die legendariese vroue-moordenaar (bas of bar), en Judith, sy jongste bruid (mezzo). Bloubaard lei Judith deur verskillende deure wat haar uiteindelike lot suggereer en ten spyte van sy sinspelings stap sy tog deur die sewende en laaste deur, wat agter haar toegaan.
Bas
