Brandenburg-concerto’s BWV 1046-51 ’n Reeks van ses concerto’s in die styl van die *concerto grosso wat Bach in 1721 opgedra het aan die markgraaf Christian Ludwig van Brandenburg. Elke concerto is in die majeur-toonaard en in elkeen word aan enkele instrumente solorolle toegeken. Hierdie werke verteenwoordig die hoogtepunt van die concerto grosso-styl en het, na ’n lang tyd in die vergetelheid, die afgelope dekades gewild geword.
No 1 in F (21 min) is die omvangrykste van die ses, met die grootste aantal soliste: viool, drie hobo’s, twee horings, en fagot plus die continuo wat in al ses ’n belangrike rol speel. Die werk bestaan ook uit vier bewegings, teenoor die ander vyf se drie. Die vierde is ’n uitgebreide menuet met twee trio’s en ’n polacca.
No 2 in F (12 min) se soliste is trompet (wat ’n besondere prag aan die eerste en tweede bewegings verleen), fluit, hobo en viool. Die derde beweging is uiters moeilik vir die trompetspeler.
No 3 in G (11 min) is vir drie viole, drie altviole, drie tjello’s en basviool. Dit is die kortste van die ses, maar een van die bekendstes.
No 4 in G (17 min) is vir viool en twee fluite, met die viool as hoofsolis. Bach het dit verwerk as concerto vir klavesimbel en orkes in F.
No 5 in D (23 min) is vir viool, fluit en klavesimbel, hier duidelik as solis en nie net as continuo nie. Dit is trouens ’n hoogtepunt in Bach se klawerbord-komposisies.
No 6 in B-mol (19 min) is vir twee altviole, twee *viole de gamba, tjello en basviool. Die lae toon van die strykers gee ’n donker klank aan die werk.
Das musikalische Opfer BWV 1079 (50 min) Hoewel Bach nie by al die dele van hierdie werk instrumente aangedui het nie, kan dit gevoeglik deur ’n strykorkes gespeel word. Die titel beteken “Die musiekgeskenk” en is gegrond op ’n tema wat Frederik die Grote in 1747 aan Bach gegee het toe hy die koning besoek het. Die werk bestaan uit nege kanons, een kanon-fuga, ’n uitgebreide trio-sonate in vier dele en ’n vorstelike ricercare. Hierdie ingewikkelde meesterwerk is een van die toppunte van kontrapuntale komposisie.
Suites BWV 1066-9 Bach het vier suites (ook genoem ouvertures) vir orkes geskryf. Soos die Brandenburg-concerto’s het elkeen ook enkele soliste, maar hulle word suites genoem omdat elkeen bestaan uit ’n ouverture en ’n aantal danse. Oor die algemeen is die werke opgewek en dartel. Elkeen het die klavesimbel as continuo.
No 1 in C (23 min) is vir twee hobo’s en fagot, en die danse is courante, gavotte (2), forlane, menuet (2), bourrée (2) en passe-pied (2).
No 2 in B min (21 min) is vir fluit met as danse rondeau, sarabande, bourrée (2), polonaise, menuet en badinerie.
No 3 in D (19 min) het ’n air, gavotte (2), bourrée en gigue. Die air het algemeen gewild geword en word soms die Wysie op die G-snaar genoem.
No 4 in D (21 min) is vir drie trompette, drie hobo’s, fagot en pouke en die danse is bourrée (2), gavotte, menuet (2) en réjouissance.
SOLO EN ORKES
Klawerbordconcerto’s Bach het altesaam dertien concerto’s vir klawerbord en orkes gekomponeer: sewe vir solo, drie vir twee soliste, twee vir drie soliste en een vir vier. ’n Hele aantal hiervan is verwerkings van sy eie vroeëre komposisies of van dié van hoofsaaklik Vivaldi.
Concerto no 1 in D min BWV 1052 (24 min) Dit is waarskynlik die bekendste van die reeks, hoewel dit gegrond is op ’n vioolconcerto (wat verlore is). Bach het baie moeite gedoen en die klavierbewerking drie keer hersien. Soos die ander concerto’s is die begeleiding net strykers. Die werk bestaan uit drie bewegings, ’n pragtige Allegro wat Bach ook later vir twee kerkkantates gebruik het, gevolg deur ’n Andante en weer ’n Allegro.
Concerto no 5 in F min BWV 1056 (11 min) Ook ’n verwerking van ’n vioolconcerto met ’n aangrypende stadige middeldeel, Largo, ’n verwerking van die ouverture tot die kantate Ich steh’ mit einem Fuss im Grabe (Ek staan met een voet in die graf).
Concerto vir twee klavesimbels in C BWV 1061 (19 min) Dit is ’n oorspronklike werk, maar die stryker-ensemble is so yl dat dit na ’n nagedagte klink. Die slotdeel is ’n fuga.
Vioolconcerto’s Vir die viool het Bach drie meesterwerke geskryf: twee vir solo en een vir twee viole. Die viool was een van sy “eie” instrumente: sy eerste aanstelling was as violis. Hy was ’n groot bewonderaar van Vivaldi en in sy Weimar-periode (1708-17) het hy ’n grondige studie van dié Italiaanse meester gemaak en tien van sy vioolconcerto’s vir die klawerbord verwerk. In sy eie drie concerto’s vir viool (al drie uit 1720) het hy die Italiaanse tegniese vorm vervolmaak, maar met ’n diepsinnigheid wat sy werk by dié van die Italiaanse meesters laat verbystreef.
Dit is opvallend van Bach se erns dat in albei concerto’s vir soloviool die stadige beweging besonder lank is. In die Concerto no 1 in A min BWV 1041 (17 min) is die Andante bykans so lank soos die ander twee saam; en in die Concerto no 2 in E BWV 1042 (17 min) is die Adagio iets korter as die eerste Allegro en bykans drie maal die lengte van die slotbeweging.
Concerto vir twee viole in D min BWV 1043 (17 min) Soos die twee hierbo genoemde concerto’s is ook die dubbel-concerto net met strykorkes. Dit is ’n meesterstuk van asembenemende skoonheid. Hoewel geen outentieke tempo-aanwysing vir die eerste beweging bestaan nie, word dit altyd lewendig uitgevoer. Die stadige beweging, ’n elegiese Andante, is pragtig en meevoerend en is bykans so lank soos die eerste en laaste (Allegro) bewegings saam.
KLAWERBORDSOLO
Met sy werke vir solo-instrumente, meer nog as met sy orkeswerke, het Bach gesorg vir ontsagwekkende innovasies, venuwings en vervolmakings.
Chromatiese fantasie en fuga in D min BWV 903 (12 min) ’n Werk van unieke oorspronklikheid wat sy tyd ver vooruit is in die gewaagdheid van sy vrye vorm en die absolute beheersing van die fugavorm. Die fantasie veral, in sy vrye vlug van chromatiek en fantasering, is al in die sfeer van latere meesters, van Mozart tot Liszt en Wagner. Dit is ’n mylpaal in die ontwikkeling van klawerbordmusiek.
Engelse suites BWV 806-811 Hierdie ses suites is nie deur Bach self “Engels” genoem nie. Hulle volg al ses ’n betreklik streng bou met slegs geringe onderlinge afwykings van die verskillende danse en is oor die algemeen ernstig, selfs somber van aard.
Franse suites BWV 812-7 Die ses Franse suites is ook nie deur Bach so genoem nie. Hulle is korter en eenvoudiger as die Engelse suites en het ’n sekere Franse lighartigheid; sommige kritici bespeur die invloed van Couperin. Ook hulle volg ’n taamlik presiese patroon met die opeenvolging van die danse.
Italiaanse concerto in F BWV 971 (12 min) In hierdie driedelige werk voer Bach die Vivaldi-styl tot sy hoogtepunt. Dit is ’n solowerk waarin die manipulasie van die instrument sowel orkes as solis suggereer. Hy bring ’n nuwe rykdom tot ’n konvensionele vorm.
Partitas BWV 825-30 Bach het die terme partita en suite sonder onderskeiding gebruik. Hierdie ses partitas vir klawerbord is eintlik ook suites. Elk bestaan uit ’n reeks danse, telkens voorafgegaan deur ’n inleidende deel. Die ses partitas oorskadu Bach se ander klawerbord-suites totaal. Dit is sy “laaste woord” oor die onderwerp vir klawerbord. Die inleidende deel tot elk van die ses partitas is telkens ’n meesterwerk in ’n ander vrye vorm. Dit is een van die slegs sewe werke wat in Bach se eie leeftyd gepubliseer is: in 1731, op die komponis se eie koste. Ironies genoeg is hulle as oefeninge vir sy leerlinge bedoel en vorm die eerste deel van die Clavierübung. Dat Bach dit laat uitgee het, toon wel watter waarde hy self daaraan geheg het.
Die Kunst der Fuge BWV 1080 (92 min) Dit is Bach se laaste groot werk en is
