ята: берсе – ниһаясе булмаган өмет, икенчесе – шул өметнең бертуктаусыз җимерелә, юкка чыга баруы.
Мин хәзер, яшь йөрәкнең өметкә ни дәрәҗәдә бай булганлыгын күреп, шашып калам.
Бигрәк шунысы гаҗәп: шул өметләр атлаган саен кырыла бара, ләкин бетми; яшь рух беткән һәрбер өмет урынына яңадан-яңа һәм һәрберсе ниһаясез матурлык вә нур белән тулган өметләр тудыра тора. Хәзер ачык беләм: аның иң зур хозуры, пәйгамбәре дә шул булган икән. Шул өметләр һәммәсе җилгә корылган. Шуңа күрә үзләре хәят юлында бик күп ялгышлыклар тудырганнар. Гомернең өстеннән кичеп чыккач, артыңа әйләнеп карасаң, барын аңлыйсың: «Ай… ул гомер кабат кайтса, мин шул төшлегемә яңадан менсәм, нинди итеп яшәр идем!» – дисең. Ләкин үкенүдән ни файда?!
Ул киткән, беткән. Кайгыру йөрәк маеңны гына ашый. Алдыңда үлем тора. Син, табигать канунының куәтенә буйсынып, шуның акрын гына килүен вә, бервакыт килеп җитеп, тын вә караңгы үлемгә алып китүен көтеп торырга мәҗбүрсең.
Мин – яшьтән үк ямь вә матурлык гашыйкы. Бу – минем бер кимчелегем. Менә әле, уем күз алдыма үлемне китереп бастырганда да, хисем белән үткән гомердә булган күренешләр арасында матурлык эзлим. Аларның каюсы бигрәк ямьле вә каюсы матурлыкка бай булса, хыялым шуңа кадала, шуны зурайта, эшләтә башлый. Үзем дә шуны сагынам.
Ярты ягы сары алтынга манылган зур күлнең артына батып барган кояшка карап уйга чумганым хәлдә, күңелем һәрнәрсәдән элек хәзерге тормышымда ямь вә матурлык азаюына кайгыра. Шул кайгы минем үткән көннәрем эчендә күмелгән матур чакларны, үчеккән кебек, күз алдыма китерә. Үзем дә, шуңа тәмам бирелеп, иске хатирә дәфтәрен актарган адәм кебек, артта калган күренешләрне актара башлыйм!
Шул озын гомердә ахырдан сагынырлык нәрсә эшләнгән? Үткән эшләрдән каюсы артык мәсгудиятле[22] булып күренә? Шул сөальгә җавап булып, хыялымда кичкән хәятның төрле кисәкләре, төрле минутлар килә. Һәммәсе, җанланып, каршыма килеп басалар. Аз-аз шатлыклар, бәхетләр бар. Үземне чын мәсгуд санап, ахырдан үкендергән эшләр дә күп.
Ләкин бер күренешкә һичберсе җитешә алмый. Бу шундый якты, шундый матур һәм мәсгудиятле ки, башка сәгадәтләр гомер күгендә ялтыраган берәр йолдыз булсалар, бусы үзенең зурлыгы, яктылыгы, күңел каршындагы куәте белән олуг кояшка охшый. Бу да – минем беренче мәхәббәтем.
Сөйләячәк сүзем унҗиде яшь тулып, яңа унсигезгә чыккан заманыма гаид[23].
Адәм кайбер вакыт үзенең кулларында һәм тәнендә шундый бер куәт сизә ки, бар нәрсәне ватасы, җимерәсе, әллә нинди авыр әйберләр күтәрәсе яки куәтле бер батыр белән биртенгәнче сугышасы килә – ничек тә булса үзеңдәге куәтнең тилергән бер чагы була.
Ул елларым гомеремнең шул халәткә охшаш бер дәвере иде.
Бу көнге кебек ачык хәтерлим: ул вакыт җаным тәнемә сыеша алмый, үземдәге куәтне канәгатьләндерерлек һичбер эш вә иштигаль[24] таба алмый идем. Нинди генә эшкә тотынсам да, ул минем куәтемнән түбән күренә, аңа караганда бик вак тоела
Мәсгудият – бәхет.
Гаид – бәйләнешле.
Иштигаль – шөгыль, эш.
