olmaq qərarına gəldim. Mən – Denniyəm, A.C.L.V. möhtərəm doktor. Nikolsun köməkçisi. Bu da (əgər bilmirsinizsə) "Aptekçilər cəmiyyətinin lisenziya verəni" deməkdir. Bu, allaha və insanlara məlum olan adların ən yüksəyidir.
Əndru ona bir qədər şübhə ilə baxdı. Filipp Denni cibindən çıxartdığı əzik kağız paçkadan papiros götürüb alışdırdı, kibriti yerə tulladı, saymazyana yaxına gəldi. Dərman dolu butulkanı əlinə aldı, resepti və dərmandan istifadə qaydasını oxudu, şüşənin ağzını açıb iylədi, təzədən tıxacla bağlayıb yerinə qoydu. Onun qaşqabaqlı qırmızı sifəti mülayimləşdi, razılıq ifadə etdi.
– Çox gözəl! Siz artıq işə başlamısınız! "Hər üç saatdan bir xörək qaşığı". Ey mərhəmətli allah, bütün həkimlərin səcdəgahı olan bu sevimli kəlamlara təzədən rast gəlmək necə də xoşdur! Bəs, doktor, nə üçün gündə üç dəfə yox, üç saatdan bir? Bəs sizə məlum deyilmi ki, ciddi ortodoksal qaydalara görə bir qaşıq dərman qida borusundan gündə üç dəfə keçməlidir? – O, sözlərinə ara verdi, süni ciddiliyində yüngül istehza daha çox hiss olunurdu… – Doktor, indi mənə deyin görüm bura nə daxildir? İyindən bilirəm ki, Spiritussaethevis nitrosi-dir. Qiyamət şeydir! Çox gözəl, əziz doktor, çox gözəl.
Bu, həm sidikqovan, həm yelqovan, həm də can bərkidən dərmandır. Onu lap çəlləklə də içmək olar. Qırmızı kitabçada yazılanlar yadınızdadırmı? Şübhəli vəziyyətlərdə xəstəyə Spiritus nitrosi yazın. Yoxsa bu yodlu kaliuma aiddir? Paho, deyəsən, mən bəzi çox vacib şeyləri yaddan çıxarmışam axı!
Taxta daxmaya təzədən sükut çökdü, onu ancaq dəmir damı döyəcləyən yağışın taqqıltısı pozurdu. Özünü itirmiş Əndrunun çaşqın vəziyyətindən ləzzət alan Denni birdən qəhqəhə çəkib gülərək, istehza ilə dedi:
– Yaxşı, elmi bir yana qoyaq, doktor. İndi siz gərək məni maraqlandıran bir suala cavab verəsiniz, bura niyə gəlmisiniz?
Hirs Əndrunu getdikcə daha çox boğurdu. O, qaşqabaqla cavab verdi:
– Mən Blenellini kurorta – mineral suları çağlayan kurortvarı bir şeyə çevirmək istəyirdim, başa düşürsünüzmü?
Denni təzədən qəhqəhə çəkdi. Bu gülüş Əndrunu təhqir edir, onda Denniyə şillə ilişdirmək arzusu oyadırdı.
– Ağıllı cavabdır, mənim əziz doktorum, ağıllı cavabdır. Buxar katoku kimi yüngül, əsl şotland yumoru! Təəssüf ki, buranın suyunu kurort üçün tamam yararlı su kimi sizə məsləhət görə bilmərəm. Tibb işçiləri məsələsinə gəldikdə isə, əziz doktor, deyə bilərəm ki, bizim vadidə bu şanlı və doğrudan da nəcib peşənin nümayəndələri tör-töküntüdən başqa bir şey deyil.
– Siz də o cümlədən?
Denni başını tərpətdi:
– Tamamilə doğrudur!
O, kürəntəhər qaşları altından Əndruya baxaraq bir dəqiqəyədək susdu. Sonra kifir sifətindən istehzalı ifadə yox oldu, o, təzədən qaşqabağını tökdü. Bu dəfə səsinin ahəngi yanıqlı və ciddi idi:
– Bura baxın, Mənson! Mən belə bilirəm ki, Blenelli sizin üçün Harli-stritə gedən yolun ancaq bir mərhələsidir, lakin nə qədər ki, burdasınız, bu yer haqqında bəzi şeyləri bilsəniz pis olmaz. Siz görəcəksiniz ki, bura yaxşı romantik ənənələrə cavab vermir. Burada nə xəstəxana, nə təcili yardım kareti, nə rentgen şüaları var! Xəstə üzərində cərrahiyyə əməliyyatı aparmaq lazım gələndə bu işi mətbəx masası üstündə görür, sonra da əllərini qab-qacaq yuyulan tasda yuyurlar. Sanitariya şəraiti heç tənqidə də layiq deyil. Quru yay aylarında uşaqlar vəbadan milçək kimi qırılırlar. Patronunuz Peyc çox böyük təcrübəyə malik qoca həkimdi, lakin onun işi artıq bitib, onu Bloduen parçalayıb uddu, bundan belə doktor Peyc heç vaxt işləyə bilməyəcək. Mənim patronum Nikols həkim yox, adicə olaraq acgöz və xəsis mamaçadır. Bremvel, Gümüş kral bir neçə sentimental kəlamdan və Solomonun "Nəğmələr nəğməsi"indən başqa heç nə bilmir. Qaldı ki, mən… Mən yaxşı günlərin yetişməsini gözləyə-gözləyə möhkəm içirəm. Hə, bir də sizin fağır aptekçiniz Cenkins. O, qıyamət işlər görür, xəlvətcə qadın xəstəliyindən müalicə üçün qurğuşun həb alveri edir. Hə, deyəsən, hər şeyi dedim. Gedək Qoukins! – O, itini səsləyib ağır addımlarla qapıya sarı yönəldi. Kandarda dayanıb əvvəlcə piştaxta üstündəki dərman şüşəsinə, sonra Mənsona baxdı. İstər-istəməz, tamamilə laqeyd halda dedi:
– Yeri gəlmişkən, sizin yerinizə olsaydım yoxlardım görüm, Qlayder-pleysdəki xəstənizdə qarın yatalağı deyil ki. Tipik olmayan hallara da təsadüf edilir.
Qapının zəngi yenə "dzin" çalındı. Əndru bir söz deməyə macal tapmamış doktor Filipp Denni və Qoukins qaranlıqda yox oldular.
III
Əndrunu bu gecə yatmağa qoymayan içindəki yunu yaprıxmış bərk döşək yox, Qlayder-pleysdəki xəstə sarıdan getdikcə artan nigarançılığı idi. Görəsən bu yatalaqdımı? Denninin vidalaşarkən dediyi sözləri onun artıq həyəcanlanmış qəlbində, yeni şübhələr, bədbin fikirlər oyatdı, xəstəliyin mühüm bir əlamətini gözdən qaçırdığından qorxaraq o, elə sübhün bu erkən çağında durub təzədən xəstənin yanına yollanmaqdan özünü güclə saxlayırdı. Bütün gecəni yuxusuz keçirən, səhərədək narahat halda qurdalanan Əndru artıq o məqama çatdı ki, öz-özündən soruşdu: görəsən onun, ümumiyyətlə, tibb aləmindən cüzi də olsa başı çıxırmı?
Mənson hər şeyi ürəyinə salan, özünə dərd edən çılğın təbiətə malikdi. Görünür, bu xasiyyəti Şotlandiyanın dağ yerində dünyaya gəlmiş, uşaqkən vətəni Allapulda qütb parıltısından bəyaz səmada necə çapdığını görmüş anasından ona irsən keçmişdi. Əndrunun Fayfşirdə xırda fermer olmuş atası Con Mənson sağlam düşüncəli, təmkinli və zəhmətkeş adamdı. Lakin o, öz torpağına o qədər də yaxşı ağalıq edə bilmirdi, buna görə də dünya müharibəsinin sonunda cəbhədə həlak olanda işləri çox dolaşıq və acınacaqlı vəziyyətdə qaldı. Cessi Mənson tam bir il fermanı saxlamağa ciddi səy göstərdi, süd təsərrüfatı yaratdı, Əndru həddən çox kitablarla məşğul olduğundan onun əvəzinə furqona minib südü paylamağa aparırdı. Lakin çox çəkmədi ki, neçə ildən bəri heç bir məhəl qoymadığı öskürək ona daha çox əziyyət verməyə başladı və Cessi Mənson gözlənilmədən nazik dərili, qara saçlı dağ adamlarını daha çox məhv edən vərəm xəstəliyinə tutuldu.
Əndru on səkkiz yaşında tək-tənha qaldı. O vaxt. o, University of St Andrews birinci kursunda oxuyur, ildə qırx funt təqaüd alırdı, bundan savayı əlinə bircə qəpik də olsun pul gəlmirdi. Onu xilas edən "Qlen fondu" oldu. Bu tipik şotland müəssisəsi (onun banisi mərhum ser Əndru Qlenin sadəlövh təbirincə desək) "xaç suyuna çəkilərkən Əndru adı almış layiqli və ehtiyacı olan tələbələrə ildə əlli funt borc verirdi, amma bu şərtlə
