elə də asan iş deyil…” – düşündü. Yadına düşdü ki, bu on il ərzində Almaniya müharibə və böyük xaosla üzləşmişdi.
Kafka yəhudi olduğu üçün əsərlərinin Almaniyada uzun müddət qadağan edildiyinisə növbəti günlərdə öyrənəndə lap təəccüblənəcəkdi.
“Der Prozess”i oxuyarkən dəftərçəsinə Vertheymdən aldığı yaşıl mürəkkəblə “cinayət, azadlıq, yadlaşma, məsuliyyət, hakimiyyətə qarşı çıxma” kimi məfhumları qeyd etdi. Hər birinin türkcə qarşılığını tapıb əlavə etdi.
DÖRD
Səbahəddin yanvarın on beşi sevinclə oyandı.
Nəhayət, bütün gecə düşünüb İstanbula göndərəcəyi məktubun son cümləsini tapmışdı.
Dağınıq otaqdakı qarışıq masanın arxasına keçdi, yaşıl mürəkkəbli qələmini götürüb o cümləni yazdı: “Bu hesabatı kimin oxuyacağı Pertev Naili Mollanın qərarından asılıdır…”
Məktubun başına qayıtdı və yazdıqlarını yoxladı. Bu məktubu on beş gün əvvəl qələmə almağa başlamış və o gündən bəri şirin bir sərxoşluğa qapılmışdı.
Yeni ili gözləmədiyi qonaqlıqda qeyd etmiş, təsirindən hələ çıxmamışdı.
* * *
1929-cu ilin 31 dekabrında Berlindəki səfirlikdən Potsamdakı məktəbə qayıdanda kafelərin, barların, restoranların tünlük olduğunu görmüş, hamının axşamkı bayram tədbirinə hazırlaşdığını öyrənmişdi.
Şəhərin bütün zəngləri eyni anda çalmağa başlamışdı. Sonralar bunu on üç səhifəlik “Müfəssəl Cərmən Səyahətnaməsi”ndə belə təsvir edəcəkdi: “Gurultuya bax!…
İzahı qələməgəlməzdir. ““Sahibinin səsi”31 qrammafonu lazımdır”.
Bu dəm evlərin, kafelərin, restoranların qapıları açılmış, sakinlər, az qala, yarıçılpaq və sərxoş halda yürüşə çıxmışdılar. Səbahəddin də marağına güc gələ bilməyib izdihama qoşulmuşdu.
Onun kimi macərapərəst insanın əsla qaçırmayacağı hadisə idi.
Məlumat toplamaq üçün ətrafdakılarla birlikdə sanki qiyamət yürüşünə çıxmışdı.
Hər şeyi, xüsusilə, qadınları diqqətlə müşahidə edirdi.
Həmin anları belə təsvir edəcəkdi: “Bu qiyamət mənzərəsində elə qızlar vardı ki, seyr etməkdən doymurdum. Havaya rəngbərəng fişənglər buraxılırdı…”
Davranışlarına və geyimlərinə əsasən zadəgan ailədən hesab etdiyi bir dəstə kefli qızın qəhqəhə çəkdiyini görüb mat qalmışdı: “Avam camaatı başa düşdük, bunların yüksək zümrəsi də qəribədir”.
Aram-aram yağan qar altında qızların çılpaq qollarını qaldıraraq gəzdiyini izləyib məst olmuşdu. Potsdam cavanlarının, qızları, harda gəldi, öpüb-qucaqlamağı da Səbahəddini büsbütün valeh etmişdi.
Birdən kimsə onu arxadan dürtmələyib almanca, “Yeni ilin mübarək” – demişdi. Səbahəddin geriyə qanrılanda qumralsaçlı, parlaq gözləri ətrafa işıq saçan huritək gözəl qızı görüb heyrətlənmişdi. Qız Səbahəddinin karıxdığını sezib təbrikini təkrarlamışdı.
Səbahəddin bir də ayılmışdı ki, bu gözəl qızla yanaşı addımlayır. Başını itirən Səbahəddin həyəcanla:
– Voz is it daz?32 – soruşdu.
Gözəl qız və yanındakılar gülüşdülər:
– Yeni ildir!
Anlayanda ki Səbahəddin əcnəbidir, xəbər aldılar:
– İtalyansınız?
Aralıdan onun türk olduğunu öyrənən biri qaçıb boynunu qucmuş, yanağından öpmüş:
– Biz birlikdə döyüşmüşük, – demişdi.
Tezliklə qızlar parkların birində Səbahəddinin dizinə oturmuş, hərəsi ondan üsulluca öpüş almışdı. Gənc də qeyri-ixtiyari kəlmeyi-şəhadət gətirmişdi. Özünü yığışdırıb:
– Çox içmisiniz, – pıçıldasa da, qızlar onun sözünü qulaqardına vurmuşdu. Səbahəddin, “Bütün keflilər kimi bunlar da elə bilirlər, sərxoş deyillər” – fikirləşmişdi.
İçkidən havalanan qızlara özünün “mükəmməl” alman dili ilə əbəs yerə başa salmağa çalışmışdı ki, spirtli içkilər zərərlidir. İşvəli qızlar isə yanaqları allanmış gənci öpərək qaqqıldaşmışdılar.
Ayrılıq vaxtı çatanda Səbahəddin qızlardan bir də harada görüşəcəklərini xəbər almış, qızlar bir-birinə baxıb katolik kilsəsini işarə etmişdilər.
Səbahəddin arvadbaz kişilərtək yeri öyrənməklə kifayətlənməmiş, saatı da soruşmuşdu. Qızlar yenə baxışıb hırıltıyla:
– Sabah axşam, – cavabını vermişdilər.
Gənc növbəti görüşü səbirsizliklə gözləsə də, qızlar gəlməmişdi.
* * *
Bir müddətdir, arxasınca düşdüyü Mariya Puder olmasaydı, bəlkə, bu məğlubiyyəti həzm edə bilməzdi.
O günlərdə “İyirmi səkkiz” ləqəbli qəşəng alman qızı Mariya ilə görüşürdü. Odur ki, kefini çox pozmadı.
Həmin gecə soyuq yatağına əliboş qayıdanda sevimli Mariyanı fikirləşib “Mahnı oxuyan səfeh”33 (“The Singing Fool”) adlı filmdən mahnını zümzümə edirdi:
When there are gray skies,
I don’t mind the gray skies.
You make them blue, Sonny Boy.34
Növbəti gün xanım Puderlə görüşdülər və yenə həmin film barədə söhbətləşdilər:
– Sonni Boyun anası nigarandır ki, küsdüyü əri uşağı qaçırıb aparacaq. Bu narahatlığını bacısıyla bölüşür. Bacılar vəziyyətə çarə axtaranda qorxduqları başa gəlir: uşaq yoxa çıxır. Axırda aydın olur ki, uşaq heç kimə demədən kinoteatra gedib.
* * *
Xeyir və şər, gözəllik və çirkinlik, güclülük və zəiflik, ümid
