Мустамлакачилар иккинчи қишдан ҳам эсон-омон чиқди.
“Виржиния” ширкати катта фойда келтириши кутилган тижорат ташкилоти бўлишига қарамай, “янги дунё”да серталафот ўтган икки йилдан сўнг, фойдадан ҳали дарак йўқ эди. Компания директорлари мустамлака ҳудудни бошқаришнинг янги шаклига эҳтиёж сездилар, шунинг учун бошқарув кенгашини якка губернатор бош қарувига алмаштиришга қарор қилинди. Бу лавозимга биринчи бўлиб сэр Томас Гейтс тайинланади. Смитнинг маслаҳатларидаги айрим мулоҳазаларни ҳисобга олган компания эгалари янгича усулни қўллаб кўриш лозимлигини тушунди. 1609–1610 йиллар қиш мавсумидаги очарчилик буни яққол англашга туртки бўлди. Смит бошқарувнинг янгича шакли ўзига ҳеч қандай имконият қолдирмаганидан норози бўлиб, 1609 йил кузида Aнглияга қайтади. Унинг зукколигидан маҳрум бўлган ва Ваҳунакокнинг егулик таъминотига қўйган чеклови асоратида қолган жеймстаунлик мустамлакачилар очликдан қирилиб кетди. Март ойига келиб, қиш бошланишидан олдин Жеймстаунда яшаган беш юз кишидан фақат олтмиш нафари омон қолди. Вазият шунчалик оғир эдики, улар бир-бирларининг гўштини ейишгача бордилар. Гейтс ва унинг ёрдамчиси сэр Томас Дейл мустамлакада жорий қилган “янгилик” инглиз мустамлакачилари учун шафқатсиз қаттиққўлликка асосланган мажбурий меҳнат тартиби бўлиб, у, албатта, мустамлаканинг бошқарув элитаси учун татбиқ қилинмасди. Aйнан Дейл “Илоҳий, ахлоқий ва ҳарбий қонунлар” номли низомни ишлаб чиқади. Унда, жумладан, қуйидаги тартиблар бор эди:
Ҳеч бир эркак ёки аёл мустамлака ҳудудидан ҳиндулар тарафга қочиб ўтиши мумкин эмас, бунинг жазоси ўлимдир.
Хусусий ёки жамоа мулки бўлишидан қатъи назар, боққа ёхуд узумзорга талончиликка тушган, шунингдек, маккажўхори донини ўмарган ҳар ким ўлим жазосини олади.
Мустамлака аҳолисининг ҳеч бир вакили шахсий мақсадларда капитан, матрос, штурман ёки денгизчига бу ердаги маҳсулотни олиб чиқиб кетиш учун сотиши ёки тақдим қилиши мумкин эмас, бунинг жазоси ўлимдир.
2-харита. 1500 йилда Aмерика қитъасидаги аҳолининг зичлиги.
“Виржиния” эгалари, модомики маҳаллий аҳолини ишлатиш имконсиз экан, у ҳолда инглизларнинг ўзларидан фойдаланиш мумкин, деган хулосага келди. Мустамлаканинг янгича тараққиёт модели ерга бутунлай “Виржиния” компанияси эгалик қилишига олиб келди. Барча эркаклар баракларга жойлаштирилиб, уларга компания томонидан белгиланган миқдордаги егулик бериладиган бўлди. Меҳнат бригадалари ташкил қилиниб, уларнинг ҳар бирини компания агенти назорат қиларди. Ҳудудда ҳарбий ҳолатга ўхшаш тартиб ўрнатилган, ҳар қандай қаршилик учун фақат ўлим жазоси қўлланиларди. Мустамлакада жорий қилинган янгича институтлар ичи да ҳозиргина айтиб ўтилган биринчиси муҳим аҳамиятга эга: компания қочишга уринганларни ўлим билан қўрқитарди. Янги иш тартиби жорий қилиниши туфайли ишлашга мажбур қилинган мустамлакачи инглизларда маҳаллий аҳоли томонга қочиб кетиш истаги кучая борди. Шу билан бирга,
