кебек. Аларның бу уены күмәк иҗат иде. Шулай, алар иҗат итүдән бер мәлгә дә тукталып калмадылар. Егетлекләре ирек куймады моңа!
Ә бит бу уенны уйнаганда, алар өчесе дә җитмештән узганнар иде инде. Сәйфи абый хөрмәтле дусларыннан шактый һәм шактый өлкәнрәк иде.
Алар әдәбиятыбызны саллы һәм күркәм хезмәтләре белән егетләрчә баета белделәр, кадерле хәзинәбезне хуҗаларча олайттылар. Сәйфи абый Кудашның «Хәтердә калган минутлар» исемле хезмәтен хәтерлик. Яисә «Язны каршылаганда» сы. Бу әсәре илленче еллар уртасында ук русча да китап булып чыкты. Әдәбият һәм сәнгать хакында, аның тарихына караган биниһая мәгълүмат бу китапта! Ялгышмасам, Сәйфи абый Кудаш Ватан сугышыннан соңгы чорда татар һәм башкорт әдәбиятларында мемуар жанрын торгызучылардан булды. Моның өчен исә егетләрчә кыюлык та кирәк иде.
Өч олпат әдипнең иҗатларын һәм тормыш сәхифәләрен күз алдыма китерәм дә, туксанны узып яшәү һәм иҗаттан аерылмау – егетлек дип сөенәм.
Тиз язу
Бер үк айда дип хәтерлим, Мөхәммәт Мәһдиевнең «Социалистик Татарстан» газетасында һәм Ринат Мөхәммәдиевнең «Казан утлары» журналында Җамал Вәлиди турында мәкаләләре басылды. Миңа ошады бу хезмәтләр, авторлар Җ. Вәлидинең әдәбиятыбызда, мәдәниятебездә тоткан урынын дәлилле билгеләгәннәр, әдәбият тарихы белән кызыксынучылар алдына саллы мәгълүматлар китереп салганнар. Күләмнәре кечкенә булуга карамастан, чын мәгънәсендә фәнни мәкаләләр, минемчә. Әйе, шулай булырга да тиеш: ике автор да фән кандидатлары бит, ягъни фән кешеләре. Һәм мин фикеремне ике авторга да әйттем.
Мөхәммәт белән Язучылар берлеге бинасы янында очраштык. Яшьтәшем мактавыма елмаеп ук (һәм бераз масаебрак та) шатланды һәм:
– Мин аны бик тиз яздым, – диде. Әмма сүзе моның белән бетмәве аермачык сизелә иде. – Бер атнада, – дип өстәде ул бераздан. Тагын уйланып торды – әйтәсе килгәне мәкаләсенең кәгазьгә төшү вакытын үлчәүдә генә түгел иде кебек, шуңа күрә мин фикерен тәмамлавын сүз катмыйча көттем. – Әлбәттә, әдәбият тарихын өйрәнә башлаганнан бирле.
Ә Мөхәммәт яшьтәшнең әдәбият тарихын, аеруча егерменче йөз татар әдәбияты тарихын җентекләп өйрәнә башлавына бу чакта дистә еллар узган иде инде. Күрәсез, машинкада алты бит чамасы мәкалә язу өчен чирек гасыр чамасы вакыт кирәк булган!
Ринат Мөхәммәдиев ул чакта «Казан утлары» журналының баш мөхәррире урынбасары иде, сәясәт юлына кереп китмәгән иде әле. Аңа да мәкаләсен ни өчен ошатуымны дәлилләргә тырышып әйттем. Сөйләшү аның эш бүлмәсендә булды.
– Синнән мактау сүзе дә ишетер көн бар икән, – дип, урыныннан торып, ярым шаяртып кулны кысты ул.
Сөенүе ихлас иде.
Һәм без әдәбият тарихына кагылышлы мәсьәләләр буенча озак кына әңгәмә кылдык. Мин аңа, Габдулла Тукай белән Галимҗан Ибраһимов арасындагы киеренке мөнәсәбәтнең сәбәпләрен ачып мәкалә язсаң иде, дигән теләгемне әйттем, минем бу хакта үз гөманым-версиям булуын искәрттем. Моның нәрсәдән гыйбарәт икәнлеген Ринат сорамады, хәер, кызыксынса да, мин әйтмәс идем.
