тапкыр көлеп җибәрде: – Әмма аракыга буямыйбыз!
Белә белмәдек
Салих абыйның йөзе-бите чамасына кечкенәрәк күзләре, сиңа туры текәлмәсәләр дә, синең тышыңны гына түгел, күңелеңне дә күрәләр иде. Һәрхәлдә, шулай итеп тоя идем мин аның (нинди?) яшерен (!) карашын. Таныш-белешләре белән исәнләшкәндә, йөзендә елмаюның чаткылары гына сызылыр иде. Якын кешеләре белән күрешкәндә генә яки шатлыгыннан бер мәлгә онытылып алганда гына елмаю дигәнең аның авызын тавышсыз ердырды.
Салих абыйның үзен тотышында һәрчак сизгерлек саклавына сынаучы-очучы булуы өйрәткәндер кебек. Бәлки, сәбәбе бүтәндер – үзен кимсетергә яки иҗатын санга сукмаска тырышучыларны, тупасрак булса да, турыдан атыйк, орып та бирмәвеннән гыйбарәттер. Соңгысын кистереп әйтүем түгел, шулай да болай гөманларга нигез дә бар. Такташ заманыннан бирле «кыйналган» Салих Баттал күпләргә шик-шөбһә белән карарга хаклы иде. Моны ул, үзеннән сорасаң да, тәгаенләмәгән, горурлыгын җуймаган булыр иде. Ә бит мондый хәлләрдә түземе чыдамсызланмаучылар сирәк. Салих абый шундый сирәк шәхесләрдән иде, аларның да алгы рәтеннән иде.
Үзе белмәгән кешеләр сәлам бирсә, ул исәнләшер-исәнләшмәс узар – вакланмас иде. Әлеге сыйфатын, калку булганга, күзгә бәрелеп торганга күрә, аны беренче күрүемнән үк күзәткәнмен икән.
…Матбугат йортының тигез түшәмле аркасы аралыгы астына бишекле кара мотоцикл еш кына килеп туктый иде. Хуҗасы урыныннан ашыкмыйча гына төшә дә, терсәкләренә хәтле диярлек җиткән перчаткаларын һәм очучы башлыгын салып, аларны бишекнең башы астына куя. Озын гәүдәсен турайтып, киемнәрен рәтли, тирә-юненә күз дә салмыйча, Матбугат йортының төп керү ишегенә юнәлә ул. Салих абый Баттал бу. Татарның илленче еллар башында үз транспорты (бишекле мотоциклы!) булган бердәнбер язучысы! Пинжәгенең түш кесәләре кабарынкы мәһабәт гәүдәле агайның. Димәк, редакцияләргә тапшырасы кулъязма шигырьләре мулдан аның. Тик бастырып чыгарырлармы әсәрләрен? Хәер, кире борсалар да бөгелеп төшмәс автор. Бүгенгеләре янына элек китергәннәрен өстәр дә мотоциклы бишегенә салыр – анда исә урын киң. Кем әйтмешли, кайткан малда өмет бар, кайчан да булса барыбер басылырлар!
Берчакны (җитмешенче ел иде кебек) Салих абый «Чаян» журналы редакциясенә күләме белән поэма хәтле озын шигырь китерде. Әдәби бүлек мөдире шагыйрь Зөлфәт һәм мин, җаваплы секретарь ягъни, укыдык. Әсәр журнал таләбенә тулысынча туры килә, бәйләнерлек урыны гүпчи дә юк. Ул вакыттагы баш редактор, хикәяче Альберт Яхин да ошатты шигырьне. Тик күзләрен гадәтенчә челт-челт йомгалап:
– Яхин әйткән иде, диярсез, – дип елмайды ул, – барыбер бер-бер әкәмәт бар монда. Салих абыйдан этлексез була алмый. Күрерсез менә! – дип, гадәтенчә кызуланып сөйләде баш редактор һәм катгый нәтиҗәсен ясады: – Әлбәттә, бастырабыз! Әйбәт ич әсәр!
Шигырьне бастырып чыгардык, хәтерем ялгышмаса, журналның бер сәхифәсен (ул чакта журналның форматы зур иде) ала язды кебек әсәр. Язучылар даирәсендә дә уңай бәяләнде шигырь, кайсыдыр:
– Үсә Баттал! – дип шаяртты. – Һәм
