ана шундай ҳислар кўнглидан кечарди.
XX
Аксига иш чўзилиб кетди: гувоҳларни ва экспертни якка-якка чақириб сўралгандан кейин ва прокурор ёрдамчиси, адвокатлар томонидан берилиши зарур деб ҳисобланган бетайин саволлардан кейин раис далилий ашёларни кўздан кечиришни таклиф этди. Далилий ашёлар – йўғон кўрсаткич бармоққа тақиладиган бриллиант кўзли катта узук ва фильтрдан иборат эди. Текшириш шу фильтрда заҳар борлигини кўрсатган эди. Бу буюмлар печатлаб қўйилган ва ҳар бирининг устига ёрлиқ ёпиштирилган эди.
Маслаҳатчилар далилий ашёларни кўрмоқчи бўлиб турганларида прокурор ёрдамчиси ўрнидан туриб, далилий ашёларни кўздан кечиришдан олдин, жасадни текширган врачнинг хулосаларини ўқишни таклиф этди.
Маъшуқасининг олдига эртароқ бориш учун ишни мумкин қадар тезлаштиришга уринган раис бу қоғозни ўқиш кишини зериктиришдан ва вақтни олишдан бошқа фойдаси йўқлигини билса-да, прокурор ёрдамчиси буни талаб қилишга ҳақи борлигини кўрсатиш учунгина талаб этаётганини тушунса-да, унинг илтимосини рад этмади, розилик билдирди. Котиб қоғозни олди, яна соқовланиб, «л» ва «р» товушларини аниқ талаффуз этолмай маъюс овоз билан ўқий бошлади.
– «Ташқи кўринишидан қуйидагилар аниқланди:
1. Ферапонт Смельковнинг бўйи – 2 газ 12 вершок.
– Бўйдан ҳам берган экан, – деб шивирлади савдогар Нехлюдовнинг қулоғига.
2. Кўринишидан ёши тахминан қирқларда.
3. Ўлик шишиб кетган.
4. Бадани кўкарган, ҳар ер ҳар ерида қорамтир доғлар пайдо бўлган.
5. Териси пуфак-пуфак бўлиб шишиб чиққан, катта-кичиклиги турлича, баъзи ерида ёрилиб, парча-парча бўлиб осилиб қолган.
6. Сочи тўқ сариқ, қалин, қўл теккизилганда теридан ажралиб чиқяпти.
7. Кўзи косасидан чиқиб кетган, шох соққаси хира тортган.
8. Бурун тешикларидан, иккала қулоғидан ва оғзидан кўпиксимон қон аралаш шилимшиқ оқиб турибди, оғзи ярим очиқ.
9. Юзи ва кўкраги шишиб кетганидан бўйни билинмай кетган».
Ва ҳоказо, ва ҳоказо.
Шаҳарда айш-ишрат қилган семиз савдогарнинг бадбуруш ва шишиб кетган жасадини ташқи кўрикдан ўтказиш натижалари тўрт бетга йигирма етти банд қилиб, батафсил ёзилган эди. Жирканиб ўтирган Нехлюдов жасад тасвири ўқилганда баттар сесканиб кетди. Катюшанинг ҳаёти ҳам, бурун катакларидан оқиб турган қонли йиринг ҳам, косасидан чиқиб кетган кўзлар ҳам, қизга нисбатан ўзининг қилган иши ҳам – ана шуларнинг ҳаммаси унинг назарида бир-биридан баттар нарсалар эди, у ҳар тарафдан шу нарсалар билан ўралиб, гирдобга тушган эди. Ниҳоят, ташқи кўрикдан ўтказиш натижалари ўқиб бўлингач, раис, тугаган бўлса керак, деган умидда чуқур тин олиб, бошини кўтарди. Аммо котиб шу замоноқ ички текшириш тасвирини ўқий бошлади.
Раис яна бошини қуйи солди ва қўлига таяниб, кўзини юмди: Нехлюдовнинг ёнида ўтирган савдогар мудраб ўтирар, аҳён-аҳёнда бир чайқалиб қўярди;
