динсиз бир одамдир. Евфимия унинг ўйнаши ва ирсият қонунининг қурбонидир. У руҳий жиҳатдан айнигани ошкора кўриниб турган шахс. Декадентликнинг энг тубан намояндаларида бўлган хусусиятларни ўзида мужассамлаштирган Маслова жиноятнинг асосий сабабчисидир.
– Бу хотин, – дерди прокурор ёрдамчиси унга қарамай, – илмли, биз бу ерда, судда, бекасининг гапини эшитдик. У ўқиш-ёзишдан ташқари, французчани ҳам билади. У етимча, жинояткорлик, балки, насабида ҳам бўлгандир. Бу хотин маданий дворянь оиласида тарбия топган, демак, ҳалол меҳнат билан кун кўриши мумкин эди; йўқ, бу киши валинеъматларини ташлаб кетади, шаҳвоний ҳирс кўйига тушади ва уни излаб исловатхонага киради. Исловатхонада у илми билан, энг муҳими, ҳозир бекасидан ўз қулоғингиз билан эшитдингиз, жаноб маслаҳатчилар, мижозларга таъсир этиш қобилияти билан, яъни сўнгги пайтларда фан томонидан, айниқса, Шарко мактаби томонидан аниқланган, таъсир этиш деб номланган хусусияти билан бошқа жувонлардан ажралиб туради. У худди ана шу хусусияти билан очиқ кўнгилли рус паҳлавонини, кўнгилчан Садкони – бадавлат меҳмоннинг бошини айлантиради ва унинг анойилигидан фойдаланиб бор-йўғини шилади, кейин, шафқатсизларча ҳаётидан маҳрум қилади.
– Жуда ошириб юборди-ку, – деди раис илжайиб, жиддий қиёфадаги суд аъзоси томонга энгашиб.
– Қип-қизил аҳмоқ, – деди жиддий қиёфадаги суд аъзоси.
– Жаноб маслаҳатчилар, – деб давом этди бу орада прокурор ёрдамчиси хипча белини биланглатиб, – мана шу шахсларнинг тақдири сизларнинг қўлингизда. Шунингдек, жамият тақдири ҳам қисман сизнинг қўлингизда, чунки сиз ўз ҳукмингиз билан бунга таъсир қиласиз. Сизлар ушбу жиноятнинг моҳиятини, мана шу Маслова каби ғайритабиий шахсларнинг жамият учун қандай хавфли эканини синчиклаб ўрганинг ва жамиятни заҳарланишдан, бу жамиятдаги иффатли, мустаҳкам кишиларни заҳарланишдан ва бекор ҳалок бўлиб кетишдан ҳимоя қилинг.
Ўз нутқига ўзи қойил қолган прокурор ёрдамчиси суд томонидан қабул қилинадиган қарорнинг муҳимлигидан ларзага келгандай ўтириб қолди.
Қочириқ гапларини мустасно қилганда, нутқининг мазмуни шундан иборат эдики, Маслова савдогарнинг бошини айлантириб, унинг ишончини қозонган-да, калит билан номерга келиб, пулнинг ҳаммасини ўзи олмоқчи бўлган, лекин Симон билан Евфимия унинг устидан чиқиб қолишгандан кейин бўлишиб олишга мажбур бўлган. Кейин жиноятни яшириш мақсадида савдогар билан меҳмонхонага қайтиб келган ва уни заҳарлаган.
Прокурор ёрдамчисининг нутқидан кейин жиноятчилар столи ёнида ўтирган фрак кийган, оппоқ кўйлагининг кўкраги крахмалланган ўрта ёшлардаги киши ўрнидан турди ва Картинкин билан Бочковани ёқлаб нутқ сўзлади. Бу одам Картинкин билан Бочкова уч юз сўмга ёллаган адвокат эди. У ҳамма айбни Масловага тўнкаб, буларнинг икковини оқлашга уринди.
Адвокат Маслованинг: «Пул олаётганимда тепамда Бочкова билан Картинкин бор эди», деган гапини рад қилиб, заҳар бериб одам ўлдиришда айбланган аёлнинг сўзи инобатга
