буюк синовларидан ўтиш қийинроқ (менинг тингловчиларимда ҳар доим бу баёнотга дарҳол рози бўлган бир гуруҳ одамлар бор – ёш ота-оналар). Aгар сиз сурункали уйқусизликдан азият чексангиз, кун охирида яна васвасага берилиб кетганингиз ёки ишни кейинга қолдирганингиздан афсусланишингиз мумкин. Бу шармандалик ва айб гирдобига тушиб қолиш жуда осон. Яхши инсон бўлиш учун яхши дам олиш керак деган фикр камдан-кам учрайди.
Нега уйқу етишмаслиги иродани сусайтиради? Янги бошланувчилар учун у глюкоза истеъмолини бузади – энергиянинг асосий манбаи. Чарчаганингизда, ҳужайралар қон оқимидан глюкоза олиши қийин. Улар оч қолишади, сиз еса чарчаб қоласиз. Сизнинг танангиз ва миянгиз энергияга жуда муҳтож бўлгани учун сиз ширинликлар ёки кофеинга интиласиз. Aммо шакар ёки қаҳва билан ёнилғи қуйишга ҳаракат қилсангиз ҳам, тана ҳам, мия ҳам керакли енергияни олмайди, чунки улар ундан самарали фойдалана олмайди. Бу ўз-ўзини назорат қилиш учун ёмон янгилик, мия чекланган ёқилғи захираларидан фойдаланиши мумкин бўлган энг кўп энергия талаб қиладиган вазифа.
Миянинг айниқса енергия талаб қиладиган қисми бўлган префронтал кортекс сизнинг шахсий енергия инқирозингизга биринчи бўлиб тушади. Кутиш бўйича тадқиқотчилар ушбу ҳолат учун енг ёқимли лақабни, "енгил префронтал дисфункция" ни топишди. Ҳушёр бўлинг ва сиз Пҳинеас Гаге каби, вақтинчалик бўлса ҳам, мия бузилиши билан уйғонасиз. Тажрибалар натижаларига кўра, уйқу етишмаслигининг мияга таъсири енгил интоксикацияга тенг – кўпчилик бу ҳолат ўз-ўзини назорат қилиш учун озгина ёрдам беришига рози бўлади.
Префронтал кортекс заифлашганда, у миянинг бошқа қисмлари устидан назоратни йўқотади. У одатда сигнал тизимини тинчлантиришга муваффақ бўлади, шунинг учун сиз стресс ва иштиёқ билан курашишингиз мумкин. Aммо бир кеча-кундуз уйқусизлик миянинг бу соҳаларини узиб қўяди. Қаровсиз қолдирилган огоҳлантириш тизими оддий кундалик ишларга ҳаддан ташқари жавоб беради. Тана жанг ёки парвоз ҳолатида музлайди, кўп миқдорда стресс гормонларини ишлаб чиқаради ва юрак тезлигининг ўзгарувчанлигини камайтиради. Натижада кўпроқ стресс ва ўз-ўзини назорат қилиш камроқ бўлади.
Яхши хабар шундаки, буларнинг барчаси тескари. Уйқусиз одам тунги уйқуга кетганидан сўнг, мия сканерлари префронтал кортексдаги бу ўзгаришларни кўрсатмайди. Aслида, мия яхши дам олган кўринади. Гиёҳвандлик бўйича олимлар ҳатто алкоголизмни уйқу билан даволайдиган тажрибани бошладилар. Битта тадқиқотда беш дақиқа нафас олиш медитацияси беморларга ухлаб қолишга ёрдам берди. Бунга кечаси бир соатлик уйқу қўшилди, бу еса, ўз навбатида, бузилиш хавфини сезиларли даражада камайтиради. Шундай қилиб, иродангизни кучайтириш учун аллақачон ухлаб қолинг.
Тажриба: хрррррр
Aммо саккиз соат давомида танаффуссиз ухлай олмасангиз ҳам ҳар кечада кичик янгиликлар сизга катта ёрдам беради. Тадқиқотларга кўра, атиги бир кеча-кундуз яхши, соғлом уйқу мия фаолиятини оптимал даражага қайтаради. Aгар сиз ҳафта бўйи кеч
