туппуттар уонна куйах кэтэрдибиттэр. Куйахтанан баран, Тиэтэйбит наахаралары кыргыбыт. Оҕуурдуулларыгар биир суон тииккэ быаларын сөрүү туппуттара, тиит хатырыга үрүҥ этигэр диэри быстыбыт. Ол быстыбыта кэнники улахан ур буолбут. Онон тумулу Урдаах диэбиттэр. Ол урдаах тиит саҥардыыҥҥа диэри баара үһү.
Спиридон Спиридонович Капитонов. Амма улууһа, Сулҕаччы. 1986 с. 62 саастааҕа.
ТОҤУС КЫЫҺА
Бу Соморсуҥҥа, Халаалы Үрэх төрдүгэр Тоҥус Кыыһа диэн улахан күөл баар. Ол үрдүгэр тоҥус кыыһын уҥуоҕа баар диэн. Онон ол күөл Тоҥус Кыыһа диэн аатырбыт.
Бу күөл тоҕо аатырбыта? Тоҕо диэтэххэ, илин Уус Маайа, Нуотара диэкиттэн былыр тоҥус дьахтара, кыыл табаны эккирэтэн, хайыһарынан айаннаабыт. Ол кэлэн, саамай үрдүк таас хайа оройуттан хайаттан мүччү ыстанан кэбиһэр. Соҕотохто көтөн хаалбыт, Халаалы төрдүгэр хонууга кэлэн түспүт. Ол Тоҥус Кыыһа диэн күөлгэ тиийэ халтарыйан кэлбит. Балай да ыраах сир. Икки километр курдук хочону. Ол кэлэн, эчэйиититтэн өлбүт. Ону оччотооҕу сахалар күөл үрдүгэр кистээбиттэр. Уҥуоҕун. Онон Тоҥус Кыыһа диэн ааттаммыт дииллэр.
Семен Семенович Дьячковскай. Амма улууһа, Чакыр нэһилиэгэ. Бырдах аҕатын ууһа. 1986 с. 86 саастааҕа.
МЭКЭ ТҮСПҮТ
Эмэкэт түспүт сирэ. Үрүйэ тахсан алааһыйаланан тарҕанар сирэ. Былыр манна бастаан чакырдар үөскээн, тыыллан-хабыллан олордохторуна баайдара (киһитин аатын урут өйдүүр этим да, билигин умнан кэбиспиппин) онно былыргы күрэхтэһиигэ табык көтүппүттэр. Абааһыны дуу, айыыны дуу. Сирин аата Кураанах Алаас диэн. Ол табыктарын икки сиргэ кынаттаан көтүппүттэр эбит. Маҥнайгы кыната бу Амма уҥуор Дьэрэкээн Хайатыгар, иккиһэ бу хоту Көрдүгэн Хайатыгар илпиттэр. Онтон, дьэ, ойуун, удаҕан бөҕөнү мунньаннар кыырдаллар. Ыһыах ыһаллар. Сир аайыттан ааттаах ойууттары мунньан. Тириилэрин ыйааннар тыаһаталлар. Хаппыт тириилэрин. Ол тыаһатан аат ыыталлар, табык көтүппүттэр диэн. Тоҕус түүннээх күнү быһа кыырдаллар. Дьэ, тыаһаттараллар. Ону абааһы бииһин ууһа, сир-дойду иччитэ барыта сөбүлээтэ диэн бырааһынньык бөҕө буолар, ыһыах. Онтон аһаан-сиэн, ыһыахтаан бүтэллэр. Ол ыйаабыт көҥүллэхтэрэ тыаһаан үөрүү-көтүү буолаллар. Ол кыырар кэмнэригэр эмэкэт түһэр. Билигин Мэкэ Түспүт буолбут.
ТҮӨРТ УОН ТҮӨРТ ЧӨҤӨЧӨК
Ити Ньимиддьиэрэн диэн. «Түөрт уон түөрт чөҥөчөктөөх сиргэ олоробун», – диэн Бөтүрүөп Уйбаан кириитикэлэспит сирэ. Уолаттары кытта кириитикэлэһэн, тугу да билбэт киһибин диэн. Ол ону ити сир аатын ааттаабыттар дии.
Егор Васильевич Гоголев (1913). Амма улууһа, Абаҕа нэһилиэгэ. 1976 с. кэпсэппитим.
АЛТАН ЫМЫЙА
Сүрдээх баай эмээхсин олорбута үһү диэн сурах иһиллэр. Ол эмээхсин сүрдээх аһатымтыа, кэлбити-барбыты сырытыннарар, сэниэ, баай эмээхсин. Былыр алтан ымыйа диэн иһит баар буолбат дуо? Ол иһиккэ кутан, дьону аһатар буоллаҕа дии бу эмээхсин.
Ол дьоннор: «Били алтан ымыйалаахпытыгар аһаан ааһыахха», – диэн кэпсэтэллэрэ иҥэн, аат буолбут диэн буолара.
Иван
