на «Вы» і да т. п. Адначасова рабіліся спробы знайсці замену мінімалістычнаму эстэтычнаму канону часоў ваеннага камунізму, бо гэты канон ужо адыходзіў у нябыт. Пытанні партыйнай этыкі разглядаў спецыяльны пленум Цэнтральнай кантрольнай камісіі КП(б)Б, які адбыўся 16 лістапада 1924 г. у Мінску. Старшыня кантрольнай камісіі стары рэвалюцыянер В. П. Грузель звярнуў увагу яго ўдзельнікаў на «анэпванне» часткі беларускіх камуністаў, што праявілася ў тым ліку ў крызісе сямейных адносін. Грузель звярнуў асаблівую ўвагу прысутных на камсамол, дзе, на яго думку, панавала «…палавая бесклапотнасць, палавая разбэшчанасць, пагібельнае выдаткаванне энергіі»[139].
Увядзенне 8-гадзіннага працоўнага дня дало працоўным шмат вольнага часу. Канструктары «новага быту» не збіраліся кардынальна змяняць формы яго баўлення, якія ўжо сталі звыклыя для гарадскога насельніцтва, – чытанне, тэатр, кіно, танцы. Было вырашана напоўніць старыя формы новым сацыялістычным зместам. У першую чаргу гэта тычыла чытання.
Пачынаючы са студзеня 1921 г., калі Прэзідыум ЦВК БССР прыняў пастанову «Аб стварэнні Дзяржаўнага выдавецтва Беларусі (ДВБ) і цэнтралізацыі друку», у гэтым выдавецтве канцэнтравалася ўся літаратурна-выдавецкая дзейнасць, а таксама распаўсюд друкаванай прадукцыі ў рэспубліцы. У ДВБ меўся палітычны аддзел, які адказваў за «ўвязку выдавецкай справы з задачамі сацыялістычнага будаўніцтва», а таксама фарміраваў выдавецкі план, дзе прыярытэтам карысталіся марксісцкая літаратура і падручнікі[140]. На з’яўленне новых дзяржаўных і кааператыўных выдавецтваў партыйнае кіраўніцтва БССР адрэагавала стварэннем у 1922 г. пададдзела друку ў апараце ЦК і спецыяльнага цэнзурнага ведамства (Галоўлітбел). Пра рэпертуар чытання ў БССР сярэдзіны 1920-х гг. дае ўяўленне размеркаванне наборных аркушаў у БДВ, дзе выдавалася абсалютная большасць беларускіх кніг. Так, уся літаратура, запланаваная да выдання на 1925–1926 навучальны год, па жанрах размяркоўвалася наступным чынам: падручнікі – 350 аркушаў (з іх 150 – палітычныя); мастацкая – 170 аркушаў; ленінская – 125 аркушаў; папулярна-палітычная – 100 аркушаў; музычная – 100 аркушаў; сялянская – 80 аркушаў; камсамольская і піянерская – 50 аркушаў; жаночая – 20 аркушаў; ваенная – 15 аркушаў[141].
Тэатр, кінематограф, эстрада адразу ж звярнулі на сябе павышаную ўвагу партыйнага кіраўніцтва з прычыны іх масавасці і запатрабаванасці з боку моладзі, што адкрывала шырокія перспектывы іх выкарыстання ў прапагандысцкіх мэтах. Гэта, у сваю чаргу, вымагала ўсталявання жорсткага і ўсеабдымнага кантролю за імі. Да таго ж тэатры, кінатэатры, цыркі выклікалі падазронасць па кадравым складзе – у іх працавалі пераважна беспартыйныя інтэлігенты, «спадарожнікі». Ад ідэалагічнага кіраўніцтва партыі паступалі ўстаноўкі, якія зводзіліся да засцярогі творчай думкі ад любых контррэвалюцыйных праяў, усталёўвалі прыярытэт выхаваўчых функцый над забаўляльнымі, а таксама аднолькавыя эстэтычныя стандарты ў дачыненні да ўсіх відаў мастацтваў.
У
Пленум ЦКК КПБ. Об отдельных болезнях нашей партии // Звезда. 1924. 21 нояб. № 269. С. 2.
НАРБ. Ф. 42. Воп. 1. Спр. 134. Арк. 5.
НАРБ. Ф. 4п. Воп. 1. Спр. 2356. Арк. 13–14.
