M. Kopczyński, Między konserwatyzmem i nacjonalizmem. Myśl politycznaOttona von Bismarcka, Toruń 2013, s. 199–280.
60
Część z antykatolickich ustaw epoki O. von Bismarcka nadal zachowuje moc prawną. Można w tym miejscu wskazać na niemożność zawarcia związku małżeńskiego – który w Polsce popularnie nazywany jest mianem „konkordatowego” – czyli kościelnego, pociągającego za sobą skutki w prawie cywilnym. W Niemczech nadal najpierw należy zawrzeć związek małżeński cywilny, a dopiero potem możliwe jest zawarcie małżeństwa kościelnego.
61
O. von Bismarck, Le retablissement du pouvoir temporel du pape [tyt.oryg.?], Paris 1885, s. 70–74.
62
G. Kucharczyk, Kulturkampf, op.cit., s. 221–40.
63
Czynią tak tylko nieliczni badacze, a mianowicie J. Bendersky, Carl Schmitt, op.cit., s. 7, 13–14; H.O. Aguilar, Carl Schmitt, el teólogo y su sombra, [w:] Idem (red.), Carl Schmitt. Téologo de la politica, Mexico 2001, s. 9–10; D. Cumin, Carl Schmitt, op.cit., s. 31–46.
64
Ch. Lindner, Der Bahnhof von Finnentrop, op.cit., s. 31–35. Warte polecenia w tej kwestii są także dwa teksty dostępne on–line: C. Ruiz Miguel, Carl Schmitt, teoria politica y catolicismo, na stronie internetowej web.usc.es [09.10.2012]; U. Thiele, Demokratische Diktatur.Carl Schmitts Interpretation der politischen Philosophie der Aufklärung, na stronie internetowej gesellschaftswissenschaften.unifrankfurt.de [09.10.2012].
65
R. Mehring, Carl Schmitt. Aufstieg…, s. 70.
66
A. Mohler, Carl Schmitt und die „konservative Revolution”, [w:] H. Quaritsch (red.), Complexio Oppositorum, op.cit., s. 133.
67
M. Luter, Die reformatischen Schriften, T. II, Darmstadt 1847, s. 173–218.
68
B. McGinn, Antychryst.Dwa tysiące lat fascynacji człowieka złem, Warszawa 1998, s. 268–276; A. Zwoliński, Antychryst, Kraków 2012, s. 50–53.
69
R. Mehring, Carl Schmitt. Aufstieg…, s. 21.
70
C. Schmitt, Un giurista davanti a se stesso (a cura diF. Lanchester), „Quaderni Constituzionali”, 1983, nr 3, s. 6.
71
Chodzi o następujące książki: M. Stirner, Jedyny i jego własność, Warszawa 1995; D. Strauß, Das Leben Jesu, kritisch bearbeitet, T. I–II, Tübingen 1835–1836 (z dosyć prymitywnymi materialistycznymi poglądami tego religioznawcy i filozofa czytelnik polski może zapoznać się dzięki pracy idem, Stara i nowa wiara, Warszawa b.r.w.). O tych młodzieńczych lekturach C. Schmitta piszą m.in. P. Noack, Carl Schmitt, op.cit., s. 17; Ch. Lindner, Der Bahnhof von Finnentrop, op.cit., s. 245–246.
72
Na temat niechętnego stosunku niemieckich katolików do pontyfikalnej nieomylności zob. G. Denzler, Das 1. Vatikanische Konzil und die Theologische Fakultät München, „Annuarium Historiae Conciliorum”, 1969, nr 1, 412–455; R. Reinhardt, Deutsche Professoren und das Vatikanum I, „Theologische Quartalschrift” 1972, nr 152, s. 30–35; E. Cecconi, Histoire du Concile du Vatican, T. III, Paris 1887, s. 312–370, 379–381, 384–410 (dokumenty nr CLVI–CLXIII, CLXV, CLXVII).
73
B. Schneider, Der SyllabusPius IX und die deutschen Jesuiten, „Archivum Historiae Pontificiae”, 1968, nr 6, s. 371–392.
74
Przede wszystkim klasyczne prace: W.E. von Ketteler, Das unfehlbare Lehramt des Papstes nach der Entscheidung des vatikanischen Concils, Mainz 1871, passim (szczególnie analiza dokumentów soborowych na s. 52–55); J. Fessler, Die wahre und die falsche Unfehlbarkeit der Päpste.Zur Abwehr gegen Herrn Prof. dr Schulte, Wien 1871. Ta druga praca to dzieło polemiczne z teoriami starokatolików, odrzucającymi nieomylność (§ 14–27). Ważny jest także dokument niemieckiego episkopatu z 1875 roku, stanowiący odpowiedź na osobisty atak kanclerza O. von Bismarcka na zasadę ultramontańską. W dostępnej nam wersji francuskojęzycznej zamieszczony jako Déclaration de l’Episcopat allemand [1875], [w:] G. Thils, Primauté et infallibilité du Pontife Romain à Vatican I et autres études d’ecclesiologie, Leuven 1989, s. 108–112.
75
Przez kilkadziesiąt lat katoliccy historycy retuszowali ten fragment historii Kościoła w Niemczech (np. O. Pfülf, Bischof Ketteler. Eine geschichtliche Darstellung, T. III, Mainz 1899, s. 1–120; C. Mirbt, Die Geschichtsschreibung des Vatikanischen Konzil, „Historische Zeitschrift”, 1908, nr 101, s. 529–601; T. Granderath, Geschichte des Vatikanischen Konzils von seiner ersten Ankündigung bis zu seiner Vertrag, T. II, Freiburg 1903, s. 264–265). O kwestii tej zaczęto szerzej pisać dopiero w czasie Soboru Watykańskiego II (np. V. Conzemius, Acton, Döllinger und Ketteler. Zum Verständnis des Ketteler–Bildes in den Quirinus–Briefen und zur Kritik an Vigeners Darstellung Kettelers auf dem Vatikanum I, „Archiv für Mittelrheinische Kirchengeschichte”, 1962, nr 14, s. 194–238; R. Aubert, Motivations théologiques et extra–théologiques des partisans et des adversaires de la définition dogmatique de l’Infaillibilité du Pape à Vatican I, [w:] L’Infaillibilité.Son aspect philosophique et théologique, Paris 1970, s. 91–130.
76
M. Kopczyński, Między konserwatyzmem…, s. 215–217, 223–224, 230–231, 383–384.
77
A. Wielomski, Dziewiętnastowieczna dyskusja o dogmacie o nieomylności papieża, [w:] U. Cierniak, J. Grabowski (red.), Dziedzictwo chrześcijańskiego Wschodu i Zachodu, Częstochowa 2006, s. 447–458; idem, Spór o suwerenność państwa wobec Rzymu w katolickiej myśli francuskiej epoki nowożytnej, [w:] Idem, S. Jaczyński (red.), Suwerenność państwa w dobie integracji i globalizacji, Siedlce 2007, s. 36–53.
78
R. Mehring, Carl Schmitt. Aufstieg…, s. 23.
79
A. Doremus, Introduction à la pensée…, s. 593; G. Le Brezidec, René Capitant, Carl Schmitt: crise et réforme du parlamentarisme. De Weimar à la Cinquième République, Paris 1998, s. 21.
80
H. Quaritsch, Positionen und Begriffe Carl Schmitts, Berlin 1995, s. 23–24; P. Noack, Carl Schmitt, op.cit., s. 24–26; R. Mehring, Carl Schmitt.Aufstieg…, s. 47–56.
81
C. Schmitt, Der Wahnmonolog und eine Philosopie des Als–ob, „Bayereuther Blätte”, 1912, nr 6, s. 239–241.
82
H. Vaihinger, Die Philosophie des Als Ob. System der theoretischen, praktischen und religiösen Fiktionen der Menschheit auf Grund eines idealistischen Positivismus, Leipzig 1922 [wyd. oryg. 1911]. Na temat problemu „fikcji
s. 276–278).
