o self, jak i wtedy, gdy mowa o Me czy I. Nie zachowuje również znaczącej różnicy wielkich i małych liter używanych przez Jamesa.
46
Ch.H. Cooley, Human Nature and Social Order, Schocken Books, New York 1964 [1902], s. 168.
47
Por. J.A. Holstein, J.F. Gubrium, The Self We Live By. Narrative Identity in a Postmodern World, Oxford University Press, New York–Oxford 2000, s. 27.
48
G.H. Mead, Mind, Self, and Society. From the Standpoint of a Social Behaviorist, University of Chicago Press, Chicago 2009, s. 175. W kwestii zapisu: inaczej niż James, Mead zapisywał me bez użycia wielkiej litery.
49
Cyt. za: A. Elliott, Koncepcje „ja”, tłum. S. Królak, Sic!, Warszawa 2007, s. 35 (Concepts of the Self, Polity Press, Cambridge 2006) – zmodyfikowane przez S. Królaka tłumaczenie G.H. Mead, Umysł, osobowość i społeczeństwo…, op. cit.
50
W. James, Psychologia…, op. cit., s. 123. W oryginale: „Properly speaking, a man has as many social selves as there are individuals who recognize him and carry an image of him in their mind” (W. James, Psychology…, op. cit., s. 162).
51
H. Blumer, Symbolic Interactionism. Perspective and Method, University of California Press, Berkeley 1969 (pol. Interakcjonizm symboliczny, tłum. G. Woroniecka, Nomos, Kraków 2007); idem, Society as Symbolic Interaction, [w:] Human Behavior and Social Process. An Interactionist Approach, ed. A.M. Rose, Houghton-Mifflin, Boston 1962 (pol. Społeczeństwo jako symboliczna interakcja, tłum. E. Morawska, [w:] Kryzys i schizma. Antyscjentystyczne tendencje w socjologii współczesnej, cz. 1, red. E. Mokrzycki, PIW, Warszawa 1984). Por. także H. Blumer, Implikacjesocjologiczne myśli George’a Herberta Meada, tłum. D. Niklas, [w:] Elementy teorii socjologicznych. Materiały do dziejów współczesnej socjologii zachodniej, red. W. Derczyński, A. Jasińska-Kania, J. Szacki, PWN, Warszawa 1975.
52
H. Blumer, Społeczeństwo jako…, op. cit., s. 71–72.
53
A. Elliott, Koncepcje „ja”…, op. cit., s. 37.
54
„Tego rodzaju pojęcie jaźni wydaje się składać z trzech podstawowych elementów: wyobrażenia naszego obrazu dla innej osoby, wyobrażenia jej opinii o tym obrazie oraz pewnego rodzaju uczucia związanego z jaźnią, takiego jak duma lub upokorzenie”. Ch.H. Cooley, Human Nature and Social Order…, op. cit., cyt. za: L. Koczanowicz, G.H. Mead…, op. cit., s. 42).
55
G.H. Mead, Umysł, osobowość i społeczeństwo…, op. cit., s. 284 [zmodyfikowane – R.S].
56
E. Goffman, The Presentation of Self in Everyday Life, University of Edinburgh, Edinburgh 1956 (pol. Człowiek w teatrze życia codziennego, tłum. P. Śpiewak, H. Danter-Śpiewak, PIW, Warszawa 2000).
57
Emergencyjny charakter self u Meada i Goffmana otrzymuje radykalne ujęcie: to nie self (jaźń) jest źródłem działań, nie jest równoważna „superkognicji”, świadomości, nie jest synonimem „umysłu”. Jest skutkiem działań, a nie czynnikiem, który je inicjuje.
58
E. Goffman, Człowiek w teatrze…, s. 277, cyt. za przekładem S. Królaka z: A. Elliott, Koncepcje „ja”…, op. cit., s. 44. Przekład P. Śpiewaka i H. Danter-Śpiewak w tym miejscu brzmi następująco: „samo ‘ja’ kształtuje nie jednostka, do której owo ‘ja’ przynależy, lecz cała sceneria jej działalności, ponieważ ‘ja’ tworzy się dzięki temu, że świadkowie czynią jednostkę przedmiotem interpretacji. Właściwie wystawiona i odegrana scena powoduje, że publiczność przypisuje jakieś ‘ja’ przedstawionej postaci, ale to przypisanie jest rezultatem zaprezentowanej sceny, a nie jej przyczyną” (E. Goffman, Człowiek w teatrze…, op. cit., s. 277).
59
E. Goffman, Człowiek w teatrze…, op. cit., s. 44.
60
W. James, Psychologia…, op. cit., s. 119.
61
A. Zawadzki, Autor…, op. cit., s. 220.
62
Centralną kategorią w analizie Giddensa jest refleksyjność – znana już z tekstu Meada, zastosowana jednak szerzej, by odpowiedzieć na pytanie o funkcjonowanie jednostki pod wpływem wielkich procesów społecznych, jak globalizacja czy technologizacja. Refleksyjność nowoczesności polega na nieustannym odnoszeniu się do siebie elementów społecznej struktury: „We wszystkich kulturach praktyki społeczne stale są zmieniane w świetle nowych odkryć […]. Jednak tylko w nowoczesności korekta konwencji uległa takiemu zaostrzeniu, że odnosi się (z zasady) do wszystkich aspektów ludzkiego życia, włączając wynalazki technologiczne w sferę świata materialnego. […] Charakterystyczną cechą nowoczesności jest nie tyle fascynacja nowością dla samej nowości, ile założenie pełnej refleksyjności, która oczywiście obejmuje także refleksję nad naturą samej refleksji” – A. Giddens, Konsekwencje nowoczesności, tłum. E. Klekot, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2008, s. 28.
63
A. Giddens, Modernity and Self-Identity. Self and Society in the Late Modern Age, Stanford University Press, Stanford 1991 (pol. Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, tłum. A. Szulżycka, PWN, Warszawa 2002); D. Riesman, The Lonely Crowd. A Study of the Changing American Character, Yale University Press, New Haven 1950 (pol. Samotny tłum, tłum. J. Strzelecki, Muza, Warszawa 1996); R. Sennett, The Fall of Public Man, Knopf, New York 1977 (pol. Upadek człowieka publicznego, tłum. H. Jankowska, Muza, Warszawa 2009); Ch. Lasch, The Culture of Narcissism. American Life in an Age of Diminishing Expectations, Norton, New York 1979 (pol. [fragment] Narcystyczna osobowość naszych czasów, tłum. M. Szuster, „Res Publica Nowa” 2002, nr 1); idem, The Minimal Self. Psychic Survival in Troubled Times, Norton, New York 1984.
64
Ch. Lasch, The Minimal Self…, op. cit., s. 30.
65
„[…] którą tymczasowo możemy zdefiniować jako dyspozycję do postrzegania świata jako lustra, a w szczególności jako odbicia własnych lęków i pragnień” (ibidem, s. 33).
66
S. Turkle, Life on the Screen, Weidenfeld and Nicolson, New York 1995, s. 177–178.
67
Znów – możliwe jest to w cyberprzestrzeni, gdzie biografia awatara nie musi odpowiadać tej ze świata realnego.
68
A. Giddens, Nowoczesność i tożsamość…, op. cit., s. 138.
69
C.O. Schrag, The Self after Postmodernity, Yale University Press, New Haven– –London 1997. Por. rozdział pierwszy tej pracy: The Self in Discourse.
o 