Rynek i ratusz. Niall Ferguson

      Dokument chroniony elektronicznym znakiem wodnym

      This ebook was bought on LitRes

      Przedmowa

      Historyk w sieciach

      Żyjemy w świecie pełnym sieci, a przynajmniej taki właśnie komunikat wciąż do nas dociera. Samo słowo „sieć”, które weszło do powszechnego użycia dopiero pod koniec XIX wieku, dziś spotyka się właściwie wszędzie, odmieniane przez wszystkie przypadki. Ambitny młody człowiek zawsze znajdzie czas i ochotę, by zjawić się na kolejnej imprezie, niezależnie od tego, na jak późną porę ją zaplanowano, bo przecież nie może wypaść z obiegu. Z dwojga złego lepiej już, by zabrakło mu snu, niż miałoby jego samego zabraknąć w s i e c i^[1*]. To samo słowo ma jednak zupełnie inne konotacje dla przedstawiciela starszego pokolenia, sytuującego się poza centrum wydarzeń. On żywi raczej podejrzenie, że sieci to jakieś złowrogie i potężne siły kontrolujące skrycie cały świat: może to być międzynarodowa finansjera, rząd czy w ogóle cała klasa polityczna, „system”, Żydzi, masoni albo iluminaci. Niemal wszystko, co publikuje się w tym właśnie duchu, to tak naprawdę bzdury, ale też wydaje się wysoce nieprawdopodobne, by owe teorie spiskowe jedną za drugą wymyślano i powtarzano, gdyby tego rodzaju sieci w ogóle nie istniały.

      Problem z wyznawcami teorii spiskowych polega na tym, że sytuując się z założenia poza takimi sieciami i uznając je z definicji za coś złego, niezmiennie wykazują się niezrozumieniem zasad ich funkcjonowania i fałszywie je przedstawiają. W szczególności zaś wydają się z góry zakładać, że tego rodzaju elitarne sieci i powiązania skrycie i podstępnie przejmują kontrolę nad formalnymi strukturami władzy. Moje badania – ale także moje własne doświadczenia – sugerują, że w rzeczywistości wcale tak nie jest. Wręcz przeciwnie, nieformalne sieci mają zazwyczaj wysoce ambiwalentny stosunek do stanowionych instytucji, a czasami nawet przyjmują wobec nich postawę otwarcie wrogą. Z kolei zawodowi historycy jeszcze do niedawna z reguły w ogóle ignorowali albo przynajmniej pomniejszali rolę takich struktur. Również dziś większość badaczy historii ma tendencję do zajmowania się tylko tymi instytucjami, które wytwarzają i przechowują materiały archiwalne. Tak jakby te, które nie zostawiają po sobie starannie uporządkowanych papierowych śladów, nie miały żadnego znaczenia. Tymczasem, jak już wspominałem, moje badania i moje doświadczenia nauczyły mnie, by wystrzegać się tyranii archiwów. Największe zmiany w historii zachodziły często za sprawą jedynie luźno i nieformalnie powiązanych grup ludzi, którzy zostawili po sobie nad wyraz skąpą dokumentację.

      Książka ta traktuje właśnie o takich nierównomiernych cyklach naszych dziejów. Jak zobaczymy, były takie długie epoki, w których dominowały struktury hierarchiczne, ale zdarzały się też i rzadsze, za to bardziej dynamiczne okresy charakteryzujące się przewagą sieci, osiągniętą przynajmniej po części dzięki zmianom technologicznym. Ujmując rzecz możliwie prosto: kiedy światem rządzi hierarchia, jedynym sposobem, by coś w nim znaczyć, jest mozolne wspinanie się po szczeblach systemu władzy politycznej, korporacji czy innej uporządkowanej pionowo organizacji albo instytucji. Kiedy zaś do głosu dochodzą sieci, można mieć tyle wpływów, ile zdoła się osiągnąć, wyrabiając

Скачать книгу