зразумелай, не сумнявацца і верыць у блізкасьць усеагульнага шчасьця, суцэльную беларусізацыю і перамогу ідэалаў, а ідэалам была патрыярхальная вясковасьць. Такі сабе нацыяналістычна-сялянскі камунізм. Гэтая плынь ставілася да НН і ёй падобных насьцярожана: занадта складана, занадта шмат розуму, рэалізму або, наадварот, містыкі, занадта шмат Эўропы, Захаду, мадэрнізму і постмадэрнізму. Занадта шмат выбрыкаў і гульні. Занадта шмат гэтых модных інтэлектуальных штучак – народу такое ня трэба. Народ мудрэйшы за інтэлектуалаў, ён чысты, ахвярны і нявінны, і на яго трэба маліцца.
Маліцца на народ і пакланяцца прарокам і апосталам мне зусім не хацелася. Тая, другая плынь (і яе ўвасаблялі для мяне НН, «Тутэйшыя» і беларускі рок) была мне значна бліжэйшая: тонкасьць і элітарнасьць, інтэлект і сумнеў, крытыка і сучаснае мастацтва (рок, авангард, экспэрымэнт, эсэ як самы творчы і плённы жанр), арыентаванасьць на моладзь, адмова ад вечнай беларускай культурнай герантафіліі. Спроба асэнсаваць новую культурную сытуацыю – і жаданьне стварыць новыя герархіі, з уключэньнем туды забытых, выкрасьленых і зусім новых імёнаў.
Зрэшты, абедзьве плыні гаварылі, пісалі і сьпявалі па-беларуску. І гэты падзел не выключаў дыфузіі, узаемапранікненьня, уплываў, супольнай працы. Мова тады злучала ўсіх – маленькая беларуская культура была значна больш маналітнай, чым цяпер, беларускамоўнасьць была галоўным маркерам і паролем: размаўляючы па-беларуску, ты мог быць пэўны, што цябе прымуць паўсюль, дзе ёсьць «нашы». Сэкта? Так. Але яна імкліва пашыралася. І вырасла ў нацыю. Сэкта была адкрытай, нацыя пачала шукаць сабе ворагаў. У 2000-я і пазьней падзел ня зьнікне – а, наадварот, зробіцца яшчэ больш выразным. Лібэралы супраць кансэрватараў. Два вобразы Беларусі, два праекты адной краіны.
Але пакуль што я быў «сваім» для ўсіх беларускамоўных: мова яднала зь першага слова. І ня важна, якім тое слова было: «бог», «Купала» або «правакацыя». Клясычны прыклад прывяла неяк у адным са сваіх тэкстаў Марыя Мартысевіч, якой пашчасьціла пабываць у 90-х на канцэрце майго гурту ў Доме літаратара. Што б я толькі ні вырабляў на сцэне, што б ні крычаў у мікрафон, як бы ні выкручваўся, каб зрабіць нейкую брыду, бабулькі-нацыяналісткі ў залі ўсё роўна замілавана ўсьміхаліся: «Брыдкі хлопец, але ж наш, беларускамоўны». Па-сапраўднаму абразіць кагосьці зь іх можна было толькі абразіўшы іхных сьвятых. Што я і зрабіў – але ўжо ў другой палове дзевяностых.
Зрэшты, тая, другая, сымпатычная мне плынь беларускасьці мела свой адметны моўны знак, які я прыняў яшчэ ў школе і які з гонарам нашу дагэтуль.
І імя яму: тарашкевіца.
Тарашкевіца
Я ўжо шмат разоў тлумачыў, чаму некалі абраў яе: раз і назаўсёды. Калі коратка, мае аргумэнты такія.
Тарашкевіца лепш перадае асаблівасьці беларускай мовы. Наркамаўка (не сама па сабе, а як палітычна-гістарычнае наступства імпэрскай экспансіі) нішчыць беларускую фанэтыку, скрыўляе мову.
Тарашкевіца – добрая перашкода русыфікацыі. Проста таму, што аддаляе беларускую мову ад расейскай,
