(daw.) – mówić. [przypis edytorski]
98
samoczwart (starop.) – we cztery osoby (wraz z osobą mówiącą). [przypis edytorski]
99
prosił jej (daw. składnia) – dziś popr.: prosił ją. [przypis edytorski]
100
wraży (daw.) – obcy. [przypis edytorski]
101
hajduczek – zdr. od hajduk: członek piechoty polsko-węgierskiej, formacji wojsk Rzeczypospolitej, zorganizowanej jeszcze w w XVI w. przez Stefana Batorego; hajducy stanowili gwardię przyboczną władców Polski i hetmanów Rzeczypospolitej, później potocznie nazywano tak piechurów również w nadwornych wojskach polskich magnatów. [przypis edytorski]
102
Joannes Casimirus (łac.) – Jan Kazimierz. [przypis edytorski]
103
comparationes (łac.) – porównania. [przypis edytorski]
104
pawęż a. pawęża – tarcza drewniana, czworokątna, wysoka, sięgająca niekiedy od ziemi do ramion żołnierza; używana przez jazdę, a następnie również piechotę. [przypis edytorski]
105
parantela (z łac. parens, parentis: rodzic płci męskiej lub żeńskiej, przodek) – pokrewieństwo, powinowactwo, zwł. ze znanym rodem; wyraz najczęściej używany w lm: parantele. [przypis edytorski]
106
szturmak – tu: broń palna z rozszerzoną u wylotu lufą używana w XVII i XVIII w. w Europie. [przypis edytorski]
107
hajdamak a. hajdamaka (daw.; z tur. hajdamak: napadać, grabić) – zawadiaka, hultaj, łobuz; Kozak; powstaniec kozacki, czyli uczestnik hajdamaczyzny, ruchu chłopskiego przeciw uciskowi szlachty polskiej na Ukrainie w XVIII w. [przypis edytorski]
108
guldynka – rodzaj broni myśliwskiej, strzelba kulowa, gwintowana używana w XVII i XVIII w. [przypis edytorski]
109
imainować a. imaginować (z łac. imaginare) – wyobrażać sobie. [przypis edytorski]
110
kułak – pięść; tu: cios pięścią. [przypis edytorski]
111
ile że – jako że, ponieważ. [przypis edytorski]
112
szermierzów – dziś popr.: szermierzy. [przypis edytorski]
113
władnie – dziś popr.: włada. [przypis edytorski]
114
eksperiencja (z łac.) – doświadczenie. [przypis edytorski]
115
chycić (gw.) – chwycić. [przypis edytorski]
116
jubka a. jupka – ubiór charakterystyczny zwł. dla XVII–XVIII w.; kobiece okrycie wierzchnie; kaftanik na ciepłej podszewce, często podszyty futrem, rozkloszowany na plecach, z rękawami do łokcia. [przypis edytorski]
117
nie zlazę (reg.) – dziś popr.: nie zlezę. [przypis edytorski]
118
prospekt – tu: widok. [przypis edytorski]
119
złożyć ręce w małdrzyk – złożyć dłonie na krzyż, wnętrzem do siebie. [przypis edytorski]
120
ul na wyroju – ul podczas rozdzielenia roju na dwie części, z których jedna ma opuścić ul wraz z młodą królową i założyć ul nowy; rozdzielaniu się roju pszczół towarzyszy wzmożone brzęczenie pszczół i szum. [przypis edytorski]
121
konfidować – zwierzać się. [przypis edytorski]
122
mars – surowy wyraz twarzy; od imienia boga wojny w mit. rzym., Marsa. [przypis edytorski]
123
infima (daw.) – najniższa klasa w szkołach polskich. [przypis edytorski]
124
kania – duży ptak drapieżny z rodziny jastrzębiowatych. [przypis edytorski]
125
pardwa – średni ptak łowny z rodziny kurowatych. [przypis edytorski]
126
ordyńcy – członkowie Ordy tatarskiej. [przypis edytorski]
127
roście (starop. forma 3 os. lp) – rośnie. [przypis edytorski]
128
barbarus (łac.) – barbarzyńca; przen.: człowiek nieokrzesany, niecywilizowany. [przypis edytorski]
129
panis bene merentium (łac.) – dosł. chleb dobrze zasłużonych, przen. nagroda za dotychczasowe zasługi, owoce pracy. [przypis edytorski]
130
kulbaka
