style="font-size:15px;"> polityka (z łac.) – uprzejmość, dobry obyczaj. [przypis redakcyjny]
235
aza (starop.) – czyż. [przypis redakcyjny]
236
zbarażczyk – tu: weteran spod Zbaraża; w obronie Zbaraża (1649) przed Kozakami Chmielnickiego i Tatarami brały udział wojska polskie pod komendą trzech regimentarzy i księcia Jeremiego Wiśniowieckiego. [przypis redakcyjny]
237
komunik – jazda, kawaleria. [przypis redakcyjny]
238
wiktoryja (z łac.) – zwycięstwo. [przypis redakcyjny]
239
rapt (z łac.) – porwanie. [przypis redakcyjny]
240
łyczek (daw., pogard.) – mieszczanin. [przypis redakcyjny]
241
subiectum (łac.) – obiekt. [przypis edytorski]
242
spostponować (z łac.) – obrazić, zlekceważyć. [przypis redakcyjny]
243
Dzikie Pola – płd.-wsch. część Ukrainy, poniżej porohów Dniepru, niezamieszkany step, oddzielający Sicz Zaporoską od Chanatu Krymskiego, miejsce, gdzie chronili się zbiegowie. [przypis redakcyjny]
244
legacja (z łac.) – poselstwo. [przypis redakcyjny]
245
Gustaw II Adolf (1594–1632) – król Szwecji w latach 1611–1632, uzdolniony dowódca i reformator armii. [przypis redakcyjny]
246
Koniecpolski, Stanisław (1591–1646) – hetman wielki koronny w latach 1632–1646, kasztelan krakowski, uznawany za jednego z najwybitniejszych polskich wodzów. [przypis redakcyjny]
247
piechota łanowa – wojsko zaciężne narodowego autoramentu, złożone z chłopów z dóbr królewskich, szlacheckich i kościelnych, powoływanych po jednym z każdych 15 łanów, tj. z ok. 200 ha. [przypis redakcyjny]
248
nad chłopy (daw.) – dziś popr. forma N. lm: nad chłopami. [przypis redakcyjny]
249
zbarażczyk – tu: weteran spod Zbaraża; w obronie Zbaraża (1649) przed Kozakami Chmielnickiego i Tatarami brały udział wojska polskie pod komendą trzech regimentarzy i księcia Jeremiego Wiśniowieckiego. [przypis redakcyjny]
250
inkaust (daw.) – atrament. [przypis redakcyjny]
251
pro die 27 praesentis (łac.) – na dzień 27 niniejszego miesiąca. [przypis redakcyjny]
252
non deesse patriae (łac.) – nie opuścić ojczyzyny. [przypis redakcyjny]
253
luterska wojna – tj. wojna trzydziestoletnia (1618–1648), konflikt między państwami protestanckimi a dynastią Habsburgów. [przypis redakcyjny]
254
wiktoria (z łac.) – zwycięstwo. [przypis redakcyjny]
255
koleśno – w kolasach, tj. w karetach. [przypis redakcyjny]
256
kopij – dziś popr. forma D. lm: kopii. [przypis redakcyjny]
257
wziąść – dziś popr.: wziąć. [przypis redakcyjny]
258
hajduk – zbrojny służący, lokaj. [przypis redakcyjny]
259
rajtar – średniozbrojny żołnierz konny, posługujący się w walce głównie bronią palną. [przypis redakcyjny]
260
absolutum dominium (łac.) – panowanie absolutne, władza absolutna. [przypis redakcyjny]
261
igne et ferro (łac.) – ogniem i żelazem. [przypis redakcyjny]
262
Jan I Olbracht (1459–1501) – król Polski w latach 1492–1501, w 1497 r. zorganizował wyprawę pospolitego ruszenia przeciko Turcji i pod Koźminem na Bukowinie (dziś płd. Ukraina) poniósł klęskę, którą miało przypłacić życiem ok. 5000 szlachty polskiej. [przypis redakcyjny]
263
Po bracie się pocieszył koroną i żoną – Jan Kazimierz ożenił się z Marią Ludwiką Gonzagą, wdową po Władysławie IV. [przypis redakcyjny]
264
podkanclerzy – mowa o Hieronimie Radziejowskim (1612–1667), wygnanym za spiskowanie przeciwko królowi. [przypis redakcyjny]
265
Marek Porcjusz Katon – w Rzymie było dwóch polityków tego samego nazwiska, pradziad, zwany Cenzorem (234–149 p.n.e.) i jego prawnuk, zwany Utyceńskim lub Katonem Młodszym (95–46 p.n.e.), obaj byli zagorzałymi obrońcami cnót obywatelskich i republiki. [przypis redakcyjny]
266
totam Rempublicam
