a. krotochwila (starop.) – żart. [przypis redakcyjny]
268
salamandra – istota fantastyczna, opisana w XVI w. przez Paracelsusa, żywiołak ognia. [przypis redakcyjny]
269
Agamemnon (mit. gr.) – bohater Iliady, król Argolidy, wódz Greków w wojnie trojańskiej. [przypis redakcyjny]
270
tentować (z łac.) – próbować. [przypis redakcyjny]
271
deest (łac. desum, deesse) – jest niobecny, brakuje. [przypis redakcyjny]
272
kontempt (z łac.) – lekceważenie, pogarda. [przypis redakcyjny]
273
permisję (łac. permisio: pozwolenie) – zwolnienie. [przypis redakcyjny]
274
lubo (daw.) – chociaż. [przypis redakcyjny]
275
wziąść – dziś popr.: wziąć. [przypis redakcyjny]
276
potraw – łąka po sianokosach. [przypis redakcyjny]
277
Karol X Gustaw Wittelsbach (1622–1660) – król Szwecji w latach 1654–1660. [przypis redakcyjny]
278
język – jeniec, od którego można wymusić informacje. [przypis redakcyjny]
279
wziąść – dziś popr.: wziąć. [przypis redakcyjny]
280
wilią wyroju – tj. tuż przed wyrojeniem się, kiedy to część pszczół z młodą królową opuszcza ul, by szukać miejsca na nowe gniazdo. [przypis redakcyjny]
281
jaźwiec – borsuk. [przypis redakcyjny]
282
wziąść – dziś popr.: wziąć. [przypis redakcyjny]
283
Vivat Carolus Gustavus rex (łac.) – niech żyje król Karol Gustaw. [przypis redakcyjny]
284
veto (łac.) – nie pozwalam. [przypis redakcyjny]
285
konsystencja (z łac.) – tu: zakładanie obozu, obozowanie. [przypis redakcyjny]
286
egzakcja (z łac.) – pobór podatków. [przypis redakcyjny]
287
mane, tekel, fares (z aramejskiego) – policzono, zważono, rozdzielono; takie słowa miały się pojawić na ścianie w czasie świętokradczej uczty króla babilońskiego Baltazara, było to proroctwo śmierci Baltazara i upadku Babilonu (Dn 5, 1-31). [przypis redakcyjny]
288
spust – spuszczenie wody ze stawu w celu wyciągnięcia ryb. [przypis redakcyjny]
289
więcierz – pułapka na ryby, sieć lub kosz wiklinowy w kształcie długiego walca. [przypis redakcyjny]
290
febra – tu: choroba, objawiająca się dreszczami. [przypis redakcyjny]
291
zbarażczyk – tu: weteran spod Zbaraża; w obronie Zbaraża (1649) przed Kozakami Chmielnickiego i Tatarami brały udział wojska polskie pod komendą trzech regimentarzy i księcia Jeremiego Wiśniowieckiego. [przypis redakcyjny]
292
consuetudo altera natura (łac.) – przyzwyczajenie jest drugą naturą. [przypis redakcyjny]
293
kupić się (daw.) – zbierać się, gromadzić się (por. skupiać się). [przypis redakcyjny]
294
inkursja (z łac.) – najazd, napad. [przypis redakcyjny]
295
Koniecpolski, Stanisław (1591–1646) – hetman wielki koronny w latach 1632–1646, kasztelan krakowski, uznawany za jednego z najwybitniejszych polskich wodzów. [przypis redakcyjny]
296
jasyr (z tur.) – niewola. [przypis redakcyjny]
297
Gustaw II Adolf (1594–1632) – król Szwecji w latach 1611–1632, uzdolniony dowódca i reformator armii. [przypis redakcyjny]
298
spyskać – stratować, przeryć ryjami. [przypis redakcyjny]
299
powietrze – tj. morowe powietrze, czyli zarazę. [przypis redakcyjny]
300
obywatelów – dziś popr. forma D. lm: obywateli. [przypis redakcyjny]
301
głową robić (daw.) – myśleć, zastanawiać się. [przypis redakcyjny]
302
