Asseblief, ek verstaan hoe Pa voel, maar ons moet nou ons verstand gebruik. Waarmee gaan ons aangaan met boer as daar nie geld is nie? En wat as die droogte langer duur? Ons moes reeds begin voer en …”
“Ons sal regkom, Janneman. Ons sal regkom, seun. Daaroor bekommer ek my nie.” Hy sug diep, klop die reeds dooie pyp teen die kant van die klip uit. “As die operasie net sal help om klein Helgard se lewe te red. Geld is nie van belang nie.” Hy beduie met die hand na benede sodat Janneman saam met hom afkyk na die begraafplaas aan die voet van die koppie. “Wat beteken geld as jy eers dáár lê? So min soos die stof waarvan jy weer deel geword het.”
“Maar hulle wat nie daar lê nie, het wel geld nodig om te kan lewe. Pa, dit gaan nie om mý nie. Ek dink aan Ma en Pa en Hantie as dinge moet skeefloop.”
“Ek weet. Maar dinge sal nie skeefloop nie.” Hy staan op, druk ’n oomblik ’n hand swaar op die jonger man se skouer. “Moet jou nie bekommer nie, my seun. Pa sal sorg dat dinge reg gaan. Daar ry die dominee nou. Kom ons gaan huis toe.”
2
Die paar dae voordat Isabé en Hantie met klein Helgard Kaap toe vertrek, is ’n tyd vol stryd en onuitgesproke gedagtes vir al Paradys se mense. Maar in almal se harte lê daar ook die een groot versugting: Mag alles nie tevergeefs wees nie.
Elise se stryd met haar gewete oor Nols en die feit dat hy nie weet van sy kind en van dié se siekte nie, bly ’n stryd wat sy alleen moet stry, ’n vraag waaroor sy in haarself helderheid moet kry. Toe sy eindelik die motor van die werf af sien wegtrek, is sy nog niks nader aan ’n oplossing nie.
Die dag voor die vertrek lê die dogter van die buurplaas besoek af by die Retiefs. ’n Pligsbesoekie, soos almal weet, maar nietemin word dit waardeer, veral deur Janneman. Mense het in die verlede graag op Paradys gekuier, maar die afgelope jare het dit selde gebeur dat iemand gevoel het om die Retiefs, veral die jonger egpaar, te besoek. Die besoekers het altyd die gevoel gekry hulle is in die pad, dat hulle Hantie hinder in die versorging van haar siek kindjie. Daar het maar min werklike vriende oorgebly, besef Janneman toe hy die hupse stappie van die buurplaas se dogter betrag terwyl sy nader stap. Net San-Marié het bly kom, meesal net vir ’n inloertjie, soos sy dit genoem het, maar nogtans. Dit het nog altyd sy hart goed gedoen om haar vrolike gesiggie te sien. En sy is ’n voorslag-boeredogter daarby. Die man wat haar eendag kry, kan van geluk spreek. Dat sy baiekeer nie eens vir Hantie met ’n oog gesien het wanneer sy inloer nie, het nie vreemd voorgekom nie. Hantie is maar altyd besig met die versorging van klein Helgard. Meesal was dit net Janneman en sy wat ná ’n snikhete, droë Karoodag ’n koue biertjie saam geniet en oor boerdery-aangeleenthede gesels het.
Vanmiddag stap sy egter doelbewus na die kinderkamer waar sy weet sy Hantie sal aantref. Vir ’n oomblik beskou sy in stilte die jong vrou wat besig is met inpak. Daar is seker niks wat ’n mens so aftakel as om vier-en-twintig uur lank dag-in en daguit na ’n sieke om te sien nie. Hantie lyk vanmiddag dubbel haar ouderdom. Maar dis ook haar eie skuld, dink San-Marié in haar enigheid. Sy wou nog nooit iemand naby haar kind toelaat nie. Selfs Isabé het selde die voorreg gehad om vir ’n halfuur na die kleintjie om te sien, ten spyte van die feit dat sy ’n opgeleide verpleegsuster is. Bewonderenswaardige toewyding – maar intussen is sy gestroop van haar jeug en lewensvreugde. Hoe hou Janneman dit uit? kom die vraag vir die hoeveelste keer by San-Marié op, net om vir die hoeveelste keer streng onderdruk te word. Dis met ’n tikkie skuldgevoel in die hart dat sy nader stap en Hantie soen. Maar wat sy sê, bedoel sy opreg.
“Hantie, ek wil hê jy moet weet ek dink aan jou in dié tyd, en dat ek vir jou en klein Helgard sal bid.”
Hantie knik. Sy is so suf dat sy kwalik meer ’n emosie kan voel. “Dankie, San-Marié. Ja, ek en my kind gaan gebede nodig hê.”
Ek en my kind … Sy praat altyd so. Nooit “ons kind” nie. Dis altyd “my kind”.
Ten spyte van die jammerte in die hart verstyf die besoekster se gesig effens. Sy wens sy kan ’n slag hierdie vrou aan die skouers gryp en deeglik skud.
“En Janneman natuurlik ook,” sê sy doelbewus. “Wanneer ry julle? Môreoggend? Ek wil juis vir oom Helgard gaan sê hy moet maar op my nommer druk as …”
“Janneman gaan nie saam nie. Isabé vergesel my. Ja, ons ry môreoggend.”
“Maar … hoekom gaan hy nie saam nie? Ek kan mos maar vir oom Helgard met die voerdery kom help as hy vasbrand.”
“Ag, dis nie net oor die droogte nie. Wat sal hy tog heeltyd in die Kaap maak? Hy sal net in die pad voel. Hy kan maar later kom wanneer die operasie verby is.”
“O”. San-Marié groet vinnig, stap uit, ’n diep frons op haar andersins vrolike gelaat. Hoe kan ’n vrou se man in die pad wees wanneer julle die grootste krisis en vuurproef van jul lewe ondervind? Hantie, jy is ’n gek …
“Jou bier gaan laf word as jy langer so fronsend daarna kyk.”
Sy kyk op, sê reguit: “Hantie sê jy gaan nie saam nie. As dit oor die boerdery is … Ek sal oom Helgard kom help tot jy terug is.”
Hy skud sy kop, die oë versluier. “Dankie, maar ek sal maar later gaan, indien nodig. Wat sal ek tog nou daar gaan maak? Eintlik net in die pad wees.”
“Is dit soos jy voel – of is dit vir jou voorgesê?”
Hy frons liggies en antwoord ontwykend: “Maak dit eintlik saak?”
Haar bierglas word hard neergesit en vir die eerste keer sien hy San-Marié kwaad.
“Jy weet, Janneman Retief, soms wonder ek …” Sy sluk ongeoorloofde woorde terug, maar bars dan weer los: “Soms wonder ek wat jy eintlik is – ’n gek of ’n engel.”
“Op dees aarde!” Janneman lyk eerlik verbaas. Hy ken haar nie só nie. “Gek kan ek verstaan, maar waar jy ’n engel in my sien …”
“Nee, jy is reg. Engele vlieg in die hemel rond, loop nie met nommer tien plat pote op die aarde rond nie. Dan is jy ’n gek.”
“San-Marié?”
“Jy maak my soms siek. Amper net so siek as wat Hantie my maak.” Sy sien die onmiddellike verstywing van sy gesig en sê bot: “Goed. Ek het gewaag om jou volmaakte vrou te kritiseer, en nou is jy kwaad. Maar ek sê jou eerlik, ek begin moeg raak daarvoor om julle jammer te kry. Ek begin my nou vervies.”
“Mag ek weet waaroor hierdie tirade gaan? Vir wie is jy kwaad en hoekom?”
Juis die feit dat sy nie kan verduidelik nie, maak haar net meer ontsteld. O, soms is sy lus en skud hóm ook tot sy tande kletter! Die stommerik, kan hy nie sien hoe moeilik hy dit vir háár ook maak nie? Sy spring op, die bier vergete.
“Dit sal nie help om met jou te praat nie. Niemand is so blind soos hy wat hom blind wíl hou nie. Maar jy vergeet een ding: Tyd staan nie stil nie. Elke dag wat verbyrol, is … verby.”
Hy is totaal verdwaas. Hy sou nie kon glo die altyd vrolike, soms amper ligsinnige San-Marié kan so ernstig raak nie. En waarop sou sy sinspeel?
“En op twintig weet jy alles van tyd wat verbyrol af,” probeer hy liggies skerts, maar sy oë beskou haar ernstig.
“En jý het op sewe-en-twintig nog nie hierdie groot feit van die lewe ontdek nie!” kap sy terug.
