nie? Ek bedoel, sy voel nie juis siek nie. Sy kla oor niks nie.”
Karen is doodstil. Iets, iets onverklaarbaars binne-in haar het saamgetrek in gespanne afwagting. Haar grys oë blink skielik soos twee vlamme in haar gesig toe sy tussenin praat.
“Die uitslag van die smere wat dokter Kok geneem het, het gekom, nie waar nie, oom Jan?”
Teësinnig dwaal sy blik van Otto se gesig na dié van die jong vroutjie voor hom. Waar hy die moed vandaan haal om in daardie grys oë te kyk, weet hy nie, en tog hou hulle hom soos ’n magneet gevange. Hy knik en dwing sy oë af na die verslag voor hom.
Otto Viljoen frons. Daar is iets in die atmosfeer wat hy nie kan plaas nie, iets wat skielik ingesluip het, iets wat hom eensklaps, die eerste keer in jare, bang laat voel.
“Wel?”
Sy vraag val soos ’n knal in die stilte – bevelend, skielik beangs. Nog kan die ervare ou dokter hom nie sover bring om die geuiterde vraag en die ongeuiterde vrae in die twee paar oë voor hom te beantwoord nie. Daar móét ’n fout wees! sê hy weer vir homself. En tog weet hy daar is geen fout nie. Sulke foute kom net nie voor nie.
Karen se vingers knel die stoelleunings só styf vas dat haar kneukels wit deurskyn, en haar vraag is net ’n fluistering toe sy haar man se vraag opvolg: “Wat makeer ek, oom Jan?”
Jan Dekker kyk op. Die eerste keer in sy loopbaan as dokter moet hy die oordeel vel:
“Jy het leprose, Karen.”
Stilte. ’n Lang, lang stilte. Toe is Otto, ’n wasbleek Otto, op sy voete. Onbeheerste woede straal uit sy oë, maar agter daardie woede kan die ou dokter ook onbeheerste angs raaksien.
“Hoe durf u … hoe durf u beweer dat Karen … dat Káren … my vrou … melaats is!”
Dokter Dekker laat sy kop ’n oomblik in sy hande sak. Toe staan hy op.
“Ek is jammer. Die Here hoor my, ek is innig jammer, maar … dis die waarheid! Karen is melaats!”
2
Melaats!
Die woord bly hang in die grafstilte wat op die dokter se woorde volg.
Karen Viljoen sit roerloos onder die oordeel wat so pas oor haar uitgespreek is. Alles in haar – haar hartklop, haar verstand – het tot stilstand geruk. Dis of sy oomblikke lank in ’n lugleegte verplaas is, ’n vakuum waarin daar geen gevoel, geen gedagtes is nie.
En toe … toe begin die vakuum vul … stadig, onafwendbaar, met iets so afgryslik dat dit haar steeds roerloos laat.
Otto Viljoen staar die man agter die lessenaar aan asof hy ’n vreemde visioen voor hom sien. Sy sonverbruinde vel vertoon skielik goudbleek oor die wange. Toe flits sy oë na sy vrou, terug na die dokter. Hy leun ver vorentoe in sy stoel, maar hy weet dit nie.
“Dis … dis ’n leuen! ’n Infame leuen! Hoe kan Karen … Daar moet ’n fout wees! Ek sê jou, daar het ’n fout ingesluip … êrens moes daar …”
“Dit is geen fout nie, Otto-seun.” Daar is begrip, meegevoel, beslistheid in die stem wat die jonger man in die rede val. ’n Oomblik lank kom rus sy hand swaar op die een breë, jong skouer. Toe kyk hy na Karen … en draai weg. ’n Oomblik lank is hy nie die dokter nie, maar die vertroude vriend, die pa. Sy hele hart gaan uit na hierdie jong vroutjie wat hy in die lewe help bring het, wat voor hom grootgeword en ontluik het tot die pragtige vrou. Daar is ’n begeerte in hom om haar soos ’n pa in sy arms te neem en teen hom vas te druk, maar … net een blik in Karen se rigting weerhou hom. ’n Mens kyk net na ’n standbeeld; jy omhels dit nie.
Hy sak weer agter sy lessenaar neer. Hy weet hy moet verder praat, verduidelik … maar daar is geen woorde in hom nie.
“Otto … Karen …”
Haar oë brand vreemd blink in syne. Tog is dit of daar iets in daardie oë is wat hom vertel dat sy reeds die oordeel wat oor haar uitgespreek is, aanvaar het. Dis Otto wat nog desperaat teen die prikkels bly skop.
“Oom Jan, luister, ek aanvaar nie hierdie diagnose van u nie. Ek gaan Karen onmiddellik stad toe neem en …”
“Jy kan dit doen, Otto, maar besef jy dan nie dat dit hopeloos sal wees nie? Die spesialis sal ook maar presies dieselfde doen as ek en Kok – ’n paar velsmere neem, wegstuur na die laboratorium en … dieselfde uitslag terugkry. Dis nie my diagnose nie. Dié eer moet ek aan my jong vennoot gee. Hy was die man wat onmiddellik die regte vermoede gekry het. Maar die werklike diagnose lê hier voor my vasgepen op hierdie vorms.”
“Die eer gee?” Otto is weer op sy voete. “Moet ek daardie jong gek eer omdat hy my vrou as melaats gediagnoseer het? Karen as iets … iets onreins … O, Here, nee!”
“Otto, dit help nie, my seun! Hoe kan jy teen Kok uitvaar omdat hy die regte diagnose gedoen het? Sit dat ons kan praat. Ek moet aan julle verduidelik …”
“Nee!” Die eerste keer kom daar ’n woord van Karen se kant af. Die twee mans kyk vinnig na mekaar. “Nee, ek … wil eers huis toe gaan!” Sy staan op. “Asseblief, ek wil eers huis toe gaan. Later … kan ons praat.”
“Karen-kind, ek weet hoe jy voel, maar … miskien is dit beter dat julle eers na my luister …”
“Nee. Ons gaan eers huis toe. Ek … ek het genoeg gehoor vir een dag … Ek …”
Otto neem haar aan die arm. “Kom, my skat.”
Dokter Dekker swyg. Hy sien die deur agter hulle toegaan. Hy staan op en sy voete dra hom werktuiglik na die venster. Hy sien hoe hulle in die motor klim, wegry …
Agter sy rug het die deur weer oopgegaan. Die ontvangsdame se stem klink op.
“Kan ek maar die volgende pasiënt instuur, dokter?”
Dis stil in die motor op pad huis toe, maar nie een van die twee kom dit agter nie. In tye soos hierdie raak die tong van die mens stil, is daar niks te sê nie … nie eens tussen man en vrou nie. Dán raak een van die waardevolste instrumente wat die Skepper aan die mens gegee het – die gesproke woord – sinloos, leeg.
Selfs die onverskilligste, die selfversekerdste onder die mense swyg wanneer God praat …
By die huis aangekom, dra hul voete hulle werktuiglik na die weelderige sitkamer waar hulle doelloos bly staan en oral kyk behalwe in mekaar se oë. Die instinktiewe vrees in die mens om die erkenning van ’n komende vuurproef in die ander se oë te lees, laat hulle mekaar se oë ontwyk.
Hulle kyk rond … na die ougoudkleurige fraiings aan die bank, die Dresden-poppie op die vuurherd, die glimmende rooikoperasbak op die tafeltjie … sonder om iets raak te sien. Want hierdie goed, hierdie weelde wat soveel geld gekos het, wat met soveel sorg bymekaar gemaak is en soveel vreugde tot hiertoe gegee het, is eensklaps waardeloos. Watter waarde kan dooie, siellose aardse besittings dan ook hê wanneer ’n dokter vir jou sê: Jy is melaats!
Binne een enkele oomblik werp drie woordjies jou sin vir waardes so omver dat jy soos ’n vreemdeling teenoor jouself staan. In hierdie oomblik van bitter swye, van totale magteloosheid teen groter magte, ondervind man en vrou dít: dié dinge wat tot hiertoe waarde gehad het,
