jy wel leprose het nie. Ek is baie jammer dat ons in sulke omstandighede moet ontmoet, en tog is daar geen rede tot wanhoop nie, want leprose kan vandag genees word.”
Otto kyk die man strak aan.
“Jy bedoel dit werklik, dokter? Jy sê nie maar net so om …”
“Nee, meneer Viljoen. Dit is so. Leprose word vandag genees. Weliswaar kan ek nie nou sê hoe lank dit gaan duur om jou vrou weer gesond te maak nie, maar dit sal gebeur. Ek moet jou egter sê dat leprose van pasiënt tot pasiënt verskil en dat dit vir een miskien ’n maand of twee maande of ses maande duur om daarvan te genees. Vir ’n ander duur dit miskien tien jaar of … selfs ’n leeftyd.”
“ ’n … Leeftyd …” sê Karen met ontsetting, en dokter Tertius Louw vervolg vinnig:
“Ja, maar dis die baie gevorderde gevalle. Hoe gouer ’n geval onder ons aandag kom, hoe gouer is daar resultate. Party pasiënte is ook aansteeklik, ander nie, en dié wat aansteeklik is, moet natuurlik in afsondering gehou word ter wille van die mense daar buite. Dit is met elke ander aansteeklike siekte die geval. Ek wil julle asseblief vra om leprose nie as ’n siekte afsonderlik van enige ander siekte te beskou nie. Dis heeltemal verkeerd; soos talle ander siektes word dit deur ’n kiem gedra.
“Baie mense beskou leprose as ’n vloek, ’n soort bonatuurlike ding wat op jou neerdaal. Dis nie so nie. Die grootste vloek aan leprose verbonde, is die vrees wat die mens daarvoor het, ’n buitensporige vrees wat geen grond het nie.”
Karen kyk hom verbysterd aan. Wil hierdie man voorgee dat dit niks is om melaats te wees nie? Hy moet van sy sinne af wees!
Dis of die dokter haar gedagtes lees, want hy vervolg:
“Dis waar, mevrou: die meeste siektes in ’n gevorderde stadium is gewoonlik aanstootlik. Jare gelede, toe die mediese wetenskap nog nie so ver gevorder het soos vandag nie, was alle siektes iets om te vrees, iets om ’n afsku van te hê, nie net melaatsheid nie. Maar intussen het die mediese wetenskap ontwikkel. So het ons vandag inenting teen pokke – ’n afgryslike, walglike siekte wat die afskuwelikste verminking meebring indien dit nie behandel word nie. En jy dra geen buitensporige vrees vir pokke in jou hart om nie, of hoe? En wat van kanker? So oud soos die berge self en seker een van die gedugste siektes waarmee ons te doen het, en een waarvoor daar nog geen onfeilbare geneesmiddel gevind is nie, veral in sy gevorderde stadium … en tog is jy banger vir melaatsheid wat gewoonlik baie min pyn meebring en genees kán word. Kan jy nou sien, mevrou, dat jy geen grond het vir hierdie ontsettende vrees vir die siekte nie?”
Karen sluk swaar. Met haar hele hart wil sy gryp na hierdie dinge wat hy haar vertel het, en tog is sy bang … Die ingewortelde vrees by die mensdom vir melaatsheid is ook in haar hart gewortel.
Otto staar die dokter fronsend aan. Ook hy glo moeilik wat hy hoor.
“Maar die Bybel sê …” begin hy aarselend.
Dokter Louw hou sy hand op om hom tot swye te bring.
“Ek weet. En nou moet jy dit wat ek nou gaan sê, nie as kettery beskou nie. Ek loop my elke keer teen dieselfde muur vas wanneer ek ’n nuwe pasiënt opneem. Min glo my as ek hulle vertel dat melaatsheid nie so buitensporig gevrees hoef te word oor wat ‘die Bybel sê’ nie …
“Jy en die deursneemens se kennis van melaatsheid strek sover as wat julle daarvan in die Bybel lees. Die tragedie van die hele ding is dat jy meestal glad nie van melaatsheid lees nie, al word dit in die Bybel so genoem.
“Sover dit geskiedkundig vasgestel kan word, was daar geen melaatsheid in Israel in die dae van die Ou Testament nie … nie dit wat ons vandag melaatsheid noem nie. In die Hebreeuse skrif is velsiektes van verskillende soorte onder die naam terui Saraath saamgevoeg. Hieronder is velsiektes soos lekkerjeuk (jeuksiekte), omloop, psoriase en ander saamgevat, en ons Bybelvertalers het hierdie terui as melaatsheid vertaal. Die siekte wat ons vandag melaatsheid noem, is nie wat in die Bybel onder hierdie groepering voorkom nie.
“Onder meer word daar gepraat van melaatsheid van huise, van klere … en ons ken die siekte nie só nie. Mirjam is byvoorbeeld uit die laer gestuur, ‘melaats, wit soos sneeu’, en Gehasi, ‘melaats, wit soos sneeu’. Wat ons vandag melaatsheid noem, is nooit wit nie. Jy kan dus sien dat ’n wanindruk gewek is, en so is ’n tradisionele weersin deur die eeue teen hierdie besondere siekte opgebou. Daar het ’n stigma aan melaatsheid begin kleef wat die siekte nie verdien nie. Melaatsheid is afkomstig van ’n kiem waarmee ’n mens in aanraking kom, hoe en waar weet ’n mens gewoonlik nie. En tog wek, om een voorbeeld te noem, sifilis, wat ’n ‘vuil’ oorsprong het, nie die weersin in die mens op soos wat leprose doen nie. Die stigma wat eintlik eersgenoemde toekom, kleef aan laasgenoemde.”
Sy oë gaan beurtelings van die een na die ander. “Dan moet julle ook in ag neem dat leprose baie moeiliker aansteek as baie van die ander siektes waarmee julle daagliks in aanraking kom. Tering is byvoorbeeld baie aansteekliker as melaatsheid, en tog sal julle met groter vrymoedigheid by ’n teringinrigting instap as wat julle vanoggend hier ingery het, nie waar nie?”
Hy sien die erkenning in Otto se oë, en sug saggies. Soos talle kere tevore voel hy weer asof iets binne-in hom wil losbreek.
Die algehele onkunde van die gewone mens in verband met leprose is soos ’n doring in sy vlees. In verband met ander siektes word die mensdom gedurig opgevoed. So word die eerste gevaartekens van kanker byvoorbeeld gereeld onder die openbare aandag gebring, sodat daar gou en vinnig in die beginstadium opgetree kan word. Maar die onderwerp van melaatsheid word soos die pes vermy, amper asof dit iets onbehoorliks is.
As hierdie pragtige jong vroutjie byvoorbeeld kennis gedra het van die eerste tekens van melaatsheid, soos wat sy stellig kennis dra van die eerste tekens van borskanker, sou sy miskien nou al gesond en terug by haar huis gewees het. Maar nou … Hy is nie van plan om dit vir haar te sê nie, maar sy is reeds in ’n redelik gevorderde stadium van leprose. Karen Viljoen het al van ’n jaar tot agt jaar lank leprose volgens die simptome. Tog is hierdie feit eers ’n dag gelede geopenbaar! Ontsettend! En hy is magteloos om iets daaraan te doen.
Hy weet dat die kennis wat deur enkeles opgedoen word, nooit daar buite versprei word wanneer ’n pasiënt terugkeer na die samelewing nie. Geen mens, wat een keer in ’n melaatse-inrigting was, loop daarmee te koop nie. Nee, hy sterf liewer voordat hy aan die mensdom gaan vertel dat hy melaats was. Hulle sal nie glo dat daar genesing vir melaatsheid kan wees nie. Een maal melaats, altyd melaats … al het ’n dokter jou ’n honderd keer gesond verklaar.
Soos so dikwels in die verlede, loop hy hom weer teen die muur van onkunde vas. Hy sug diep en staan op.
“Ek wil jou in elk geval self deeglik ondersoek. Daar is die kleedkamer. Gaan trek jou asseblief solank uit.” Sy stem klink nou saaklik, en Otto verdwyn by die deur uit na buite.
Hy staan rusteloos op die grasperk rond. Binne-in hom maal die woorde van die dokter, maar dis of die feite wat genoem is, nie tot sy gesonde verstand wil deurdring nie. Sy verstand sê hom dat hy tog sekerlik die woord van hierdie man, wat daagliks met leprose werk, kan glo, maar die tradisionele weersin teen hierdie siekte behou die oorhand.
Toe ’n paar pasiënte daar verbykom – die een vrou se verminkte, verwronge hande duidelik sigbaar, die ander se gesig oortrek met ’n afskuwelike swelsel sodat haar uitdrukking satanies en walglik vertoon – maak hy dat hy in sy motor kom, en sonder dat hy dit doelbewus bedink, draai hy die vensterruit op.
’n Lang ruk later kom ’n verpleegster hom sê dat die dokter hom wil spreek. Toe hy binnestap, sit dokter Louw agter sy lessenaar,
