in sy stem, en skielik begin dit binne-in haar pyn.
Sy antwoord nie, maar lig haar oë direk na hom op.
“My vroutjie, ek … jy moenie sommer aanvaar wat dokter Jan gesê het nie. Dit sal nie die eerste keer wees dat hulle ’n verkeerde diagnose doen nie. Ek is seker daarvan dit kan nie reg wees nie …”
Sy stem breek af. Dis of die stilte om hulle nou nog intenser is. Haar roerlose oë antwoord hom. Daar lees hy die waarheid soos hy dit ook in sy eie hart lees en hy wéét: Ek praat maar sommer net; ek sê maar net iets omdat ek voel ek moet iets sê … vir Karen, maar ook vir myself.
Ver op die agtergrond skel die telefoon skielik uit ’n ander wêreld, waarvan hulle tot nou toe deel was en wat skielik oneindig ver verwyder van hulle voel. Dit lui weer en weer, en nog staan Otto en Karen in roerlose swye teenoor mekaar.
“Meneer …” Die bejaarde huishulp huiwer in die deur. Hier is iets vreemds aan die gang. Selfs sy kan dit aanvoel. Dit lyk amper asof die meneer en die mevrou kwaad is. Hul gesigte lyk so strak en streng. Toe waag sy dit om by te voeg: “Meneer, die foon lui in die study,” en skuifel vinnig weg.
Otto stap by die beweginglose figuur van sy vrou verby na die studeerkamer. Toe hy ’n rukkie later terugkom, is die sitkamer leeg.
Hy aarsel … Hy is bang om hulle slaapkamer binne te stap. Hy weet Karen is daar, en alles binne-in hom skree om na haar te gaan, maar … die volgende oomblik swaai hy weg en stap by die voordeur uit.
In die slaapkamer lig Karen nie eens haar kop op toe die dreuning van die motor opklink nie. Sy sit op die kant van die dubbelbed, haar oë strak op die mat voor haar gerig.
Melaats …
Haar geskokte verstand probeer onthou … Wat weet sy van melaatsheid af? Ja … die Bybel … Die Bybel is vol daarvan. Dit was die vreeslikste siekte wat ’n mens in die Bybelse tyd kon kry … Dis iets om voor skaam te wees. Dit simboliseer iets vuils. Dit staan tog talle kere in die Bybel: Onrein! Onrein! Die ongelukkiges wat in die ou tyd die siekte opgedoen het, is met afgryse en sonder genade uit familie- en huiskring en meestal vir ewig uit die samelewing verstoot. Hulle is uit die stad verban, uitgedryf na die onherbergsame berge en grotte, en daar was geen kans op terugkeer nie.
Wit soos sneeu, noem hulle dit in die Bybel. Wit, etterende sere wat die hele liggaam en ook die gesig oortrek. Die vlees vrot aan die gebeente, en ’n mens raak vermink … ontsettend, weersinwekkend vermink. ’n Mens raak ’n gedrog sodat jy vir jouself bang word en walg. Dit het sy êrens gelees. ’n Mens raak onherkenbaar vir jouself en dié wat jou ken – ’n karikatuur, ’n spotbeeld van die mens wat jy was …’n banneling, ’n vereensaamde.
’n Siddering ruk deur haar hele liggaam. Is dit wat op haar wag, op háár, Karen Viljoen? Waar, wáár kom hierdie verskriklike ding vandaan wat so plotseling, so onverwags op haar neergedaal het? Sy ken geen mens wat melaatsheid het nie. Of is dit nie iets wat aansteek nie? Is dit maar net ’n vloek wat op jou neerdaal sonder oorsaak, sonder rede, sonder sin?
Melaats! ’n Woord wat selde of nooit deur die gewone mens op sy lippe geneem word; ’n woord wat in geselskap vermy word. ’n Mens praat nie daarvan nie, spreek dit nie hardop uit nie. Agterin jou geheue, daar waar ’n mens selde delf, weet jy dat daar so iets bestaan, al eeue der eeue lank bestaan. ’n Mens weet vaagweg dat êrens in die wye wêreld daar nog sulke mense is en in afsondering en eensaamheid deur barmhartige Samaritane verpleeg word. As jy miskien per toeval aan daardie mense dink of aan hulle herinner word, is jou hart met innige medelye vervul. Maar net vlugtig, en dan vergeet ’n mens weer van hulle, want hulle lewe in ’n ander wêreld as joune, amper asof hulle op ’n ander planeet lewe. Hul paaie en joune sal nooit kruis nie. Jy hoef geen vrees daarvoor te hê nie.
En dan, op ’n dag, onverwags, bots daardie twee wêrelde teen mekaar. Op ’n dag moet jy tot die ontnugtering kom dat daardie ander wêreld, die skaduwêreld, nie so ver was nie. Op ’n dag moet ’n mens uit ’n diep nagmerrie wakker skrik en aanvaar dat jy nie te goed is om melaats, onrein te word nie.
Wat doen jy dan? vra Karen haarself af. Dan sit jy op die kant van jou bed en kyk hoe jou hele wêreld in en om jou intuimel totdat daar nie eens ruïnes bly staan nie. Jy huil nie, want binne-in jou het alles opgedroog – al jou trane, al jou gevoel, alle lewe. Jy sit net en wag … op wát weet jy self nie.
En terwyl Karen soos ’n gegote standbeeld in hul slaapkamer sit, sit Otto agter sy lessenaar in sy kantoor. ’n Paar keer al het sy hand na die telefoon voor hom uitgereik en dan het hy dit weer teruggetrek. Toe, met ’n besliste beweging, skakel hy ’n nommer. ’n Rukkie later klink sy stem gespanne op.
“Dokter Jan, dis Otto.”
“Ek hoor so.”
“Ek … bel net om te hoor … te sê … Ek is jammer oor my gedrag van netnou, dokter. Maar dit was die skok en … en …”
“Ek begryp, ou seun. Ek begryp heeltemal.”
Onwetend van mekaar bal die twee mans se hande krampagtig tot vuiste saam; op albei gesigte is die spanning duidelik sigbaar.
“Oom Jan, ek wou net weer seker maak … Daar is … daar bestaan geen twyfel …?” Otto Viljoen is besig om te pleit, en die ou dokter voel sy hart saamkrimp in medelye en magteloosheid. Maar hy weet daar kan net een antwoord wees.
“Ek is jammer, Otto, maar daar bestaan geen twyfel nie.”
Daar volg ’n kort stilte wat duideliker as woorde spreek. Toe kom die vraag, gedemp, skor:
“Wat nou, dokter?”
“Sy moet so gou moontlik stad toe na die inrigting vir sulke gevalle, sodat sy deegliker getoets kan word.”
Otto se stem klink openlik verbaas.
“Is daar dan … e … sulke mense hier naby ons? Ek bedoel, in die stad? Ek het nie geweet … daardie siekte bestaan nog vandag nie? Ek het gedink dis net iets waarvan ’n mens in die Bybel lees.”
“Ek wens dit was, maar ongelukkig is melaatsheid vandag nog net so ’n werklikheid as eeue gelede. O ja, daar is ’n afsonderingsinrigting vir melaatses naby die stad. Om die waarheid te sê, ek weet nie eens wat die plek se naam is nie, want ek het nog nooit vantevore ’n leprosegeval gehad nie.”
Hy swyg vinnig en albei mans se gedagtes is eenders – ironies dat Karen die eerste geval moet wees. En in albei harte lê die vraag so helder dat dit vir hulle voel asof dit hardop uitgespreek is: Hoekom Karen? Hoekom Káren?
Dokter Jan vervolg:
“Ek sal meer besonderhede van dokter Kok kry. Hy was gedurende sy studietyd daar vir lesings.”
“Is dit absoluut noodsaaklik om haar na daardie plek te neem? Kan die toetse nie op ’n ander plek gedoen word nie?”
“Ek is bevrees ons het geen keuse nie, Otto. Karen word deur die wet verplig om daarheen te gaan, soos dit met elke aansteeklike siekte die geval is.”
“Aansteeklik?” Otto verbleek. “U bedoel … melaatsheid is aansteeklik?”
“In sommige gevalle, ja.”
“Maar … maar dan moes sy dit mos van iemand gekry het?” sê Otto met ontsetting en met ’n koue rilling deur hom.
