na die ontstelde gesigte om haar.
“Miskien het die waarheid julle almal ’n bietjie seergemaak,” sê sy kalm. “Ons hou nie een daarvan om te hoor dat ons gefaal het nie.” Sy hou haar hand omhoog toe die ander wil protesteer. “Laat my klaar praat. Cornelius, jy is ’n ryk en gesiene boer. Eunice is veilig getroud met ’n ryk nyweraar. Philip, jy is besig om goed te vaar op die effektebeurs. Jy is besig om jouself skatryk te maak. Suzanne weet dat sy nooit ’n tekort sal hê nie. Julle is almal suksesvol, maar julle het nogtans gefaal. Julle het julle oupa en ouma jammerlik gefaal. Julle familietrots is ’n geveins.”
Philip knip sy oë ongelowig. “Ek kan sulke woorde nie van ú glo nie, tante Sophia!”
Sy kyk met moeë oë na hom. “Rust der Vrede het ’n huis van hartseer geword, Philip. Die mooi dae van onskuld en opregtheid is vir altyd verby.”
“Hoe kan jy so sê, Sophia?” wil Cornelius weet.
Haar gesig lyk skielik oud en afgeleef.
“Ek het julle almal voor my sien grootword, Cornelius. Jy is vyftien jaar jonger as ek en dus weet ek waarvan ek praat. Julle het almal vergeet van die dae toe ons nog gedurende die Kerstyd en Nuwejaar as ’n gesin saam na Rust der Vrede gekom het. Julle het vergeet hoe lekker dit was net om te weet dat ons nog saam is. Suzanne en Philip en Eunice en Engela het nog soos kinders saam baljaar. Nou is julle almal besig om aan julle eie paleise en droomkastele te bou. Net ek en Rust der Vrede is nog dieselfde.”
Engela byt haar bewende onderlip vas. Sy mag nie nou huil nie. Haar hele lewe lank nog het sy ’n bewondering gehad vir die trotse, aristokratiese tante Sophia. Sy het nog nooit aan die ou dame se oordeel getwyfel nie. Sophia en Rust der Vrede was vir haar ’n hawe waar sy teen die storms kon skuil, waar sy altyd weer kalmte gevind het.
Die feit dat sy kan lees en skryf, het sy aan Sophia te danke. Daar was nooit genoeg geld dat sy kon skool toe gaan nie. Dit was Sophia wat aan haar verduidelik het dat die belangrikste in ’n mens se lewe nie noodwendig geld moet wees nie. ’n Blymoedige aanvaarding van jou lot kan jou deur baie donker dae help. Sy het hierdie lewensfilosofie uitgeleef, en in die twee klein kamertjies waarin sy en haar ma gewoon het, was hulle betreklik gelukkig.
“Ons kan Rust der Vrede restoureer,” sê Cornelius teësinnig, “maar wat is die sin daarin as ons nie weet aan wie jy dit gaan nalaat nie? As dit na Lood gaan, weier ek om ’n pennie daaraan te bestee.”
Sophia se oë word koud.
“Jy het baie duidelik bewys wat ek probeer sê het, Cornelius. Dit gaan nie vir jou om die behoud van Rust der Vrede nie. Dit gaan vir jou om wat jý daaruit kan kry.”
Cornelius bly stil. Hy het nog altyd ’n hoë agting vir Sophia gehad, maar sy het in ’n vitterige, patriotiese oujongnooi ontaard. Al wat hom gerusstel, is dat sy nie die huis sal bemaak aan iemand wat dit nie kan bekostig om dit reg te maak nie.
“Ek kan met Alfred praat om by te dra,” sê Eunice na ’n lang stilte.
Suzanne glimlag minagtend. “Hy sal nie ’n dooie duit gee nie. Hy haat die Van Wyngaardts.”
Eunice kyk na haar niggie. “Soms voel ek presies soos hy,” sê sy ysig. “Jy het my nog nooit tot groot familieliefde geïnspireer nie, my liewe Suzanne.”
“En jý heg net waarde aan jou prestige en aansien onder die rykes in Johannesburg,” antwoord Suzanne vinnig.
Philip glimlag skeef. “Kietsie, kietsie!” Hy grinnik toe die twee vroue hom woedend aangluur. “Ek wonder wat julle in julle toe kamers oor die stomme Engela te sê het. Iets moois kan onmoontlik uit sulke bitterbekke kom.”
Eunice kyk hom ergerlik aan.
“Jý kan nie juis praat nie, Philip! Jou reputasie onder die vroue is wyd en syd bekend. ’n Regte haan wat nie ’n snars omgee hoeveel harte hy breek nie.”
Philip lag gemoedelik. “Maar nie een van hulle is sulke venynige katte soos jy en Suzanne nie.”
Suzanne se oë glinster. “Jou sjarme is ’n dun, aangeplakte lagie, my neef. Daaronder is jy meer gewetenloos as ’n geldskieter.”
Philip se glimlag verstyf.
“Jy sal jou woorde nog sluk, Suzanne,” sê hy stadig. “Jy is niks meer as ’n duur flerrie nie.”
Sophia staan vinnig op. “Dis nou genoeg! Ek het vanaand genoeg van julle wedersydse haat en minagting gesien om te weet dat ek die regte ding doen!”
Almal draai onbegrypend na haar.
“Waarvan praat jy, Sophia?” wil Cornelius weet.
Sy staan regop soos ’n kers aan die bopunt van die tafel. Die lamplig blink op haar wit hare en versag die diep lyne op haar verrimpelde gesig. Hartseer trek aan haar mondhoeke en laat die ou oë bleek en leeg lyk.
Daar heers ’n onrustige stilte. Die sielewroeging op Sophia se gesig is iets wat hulle nie kan begryp nie.
Sy kyk van die een na die ander, sien die onsekerheid op hulle gesigte en besef dat hulle vermoed iets gaan gebeur. Binne-in haar is daar net die eindelose moegheid van die las wat sy al soveel jare met haar saamdra … ’n las wat nou net te veel vir haar geword het. Ook sý het gefaal. Sy kon hulle nie bymekaar hou soos wat haar oorlede vader en moeder gedoen het nie. Sy kon nie die harmonie wat daar was, behou nie. Dit is alles ruïnes, soos Alfred gesê het. Die huis … die familie … alles wat eens mooi was, het vergaan.
“Daar is ’n jong man op Vredestad,” begin sy skielik sag praat. “Hy kom uit ’n ou, ou gesiene familie. Sy grootvader was die hertog van Savoye, ’n edelman in hart en siel. Armand de Savoye is ’n edelman soos wat sy grootvader was. Hy het die grootmoedigheid en opregtheid van die werklike aristokrasie. Hy is vir my soos ’n eie seun, en as hy een van ons was, sou oupa Lodewyk trots op hom kon wees. Hy dra die naam van sy familie hoog … As ek kon, sou ek dit aan hom gegee het, maar ek het die geld bitter nodig … Ek het Rust der Vrede aan hom verkoop!”
Pandemonium bars los om die tafel. Almal spring gelyk op en probeer mekaar doodpraat. Engela bly sit met haar hande oor haar ore gedruk. Sy hoor hoe die ander protesteer en op mekaar skree en verwyte heen en weer slinger.
Hulle baklei om die behoud van die laaste familievesting. Rust der Vrede was die hele spil waarom hulle trots gegaan het … ’n valse trots wat nou met een hou onder hulle uitgeruk word. Die fondamente van hulle belangrikheid verkrummel en hulle bly as gewone mense agter. Sonder Rust der Vrede is daar gaan Van Wyngaardt-tradisie nie. Hulle wil nie terugsak tussen die gewone mense nie. Die huis en die ou familietradisie het hulle nog van die ander onderskei. Daarsonder is hulle … net mense.
Sophia bly roerloos staan. Haar grys oë blink onnatuurlik toe sy haar stem bo die geraas probeer hoorbaar maak.
“Armand de Savoye sal die nuwe eienaar van Rust der Vrede wees!” roep sy uit en die gepraat bedaar effens. “Die naam sal bly omdat hy óns voorouers en tradisies respekteer!” Dis nou doodstil om die tafel, en almal kyk met gloeiende oë na Sophia. “Hy sal hier kom woon soos ’n edelman … Hy sal die huis na sy oorspronklike glorie terugbring …” Dan voeg sy sag, skaars hoorbaar, met ’n snik in haar stem by: “Hy is Rust der Vrede waardig …!”
2
Daar
