soms opstandig. In hulle huis kom emosies so maklik, hoofsaaklik danksy Gert se warm persoonlikheid. Hy is meer as ’n persoon vir sy vroumense. Hy is terselfdertyd brug, beskermer, toevlug … altyd daar, altyd toereikend. Hoe vertroetel hy hulle nie, sonder dat hy ooit valse waardes aan hulle voorgehou het.
Sy trek haar asem in met iets tussen ’n sug en ’n snik.
“Ontroer deur die sonsondergang?” wil Isidor weet sonder om na haar of die sonsondergang te kyk.
“Ek verlang al klaar na my pa,” sê sy moedswillig, om hom te straf oor sy ongevoeligheid in die aangesig van soveel mooiheid.
“Ek het net die regte ding vir jou,” is sy reaksie. “Gee ’n bietjie daardie klein tassie van my op die agterkussing aan.”
Sy gehoorsaam en wonder wat hy nou weer in die mou voer. Dis in elk geval tog afwisseling. Hy neem sy linkerhand weg van die stuurwiel, knip die tassie oop en vroetel tussen die inhoud van toiletware en rookgoed rond. Sy hoor sellofaan kraak en toe bring hy dit te voorskyn: ’n splinternuwe fopspeen, een van die groot, goedkoop rubbersoort.
Terwyl hy dit in haar rigting hou sonder om na haar te kyk, wonder sy wat om te doen. Dat hy spesiaal die ding gaan koop het, lyk vir haar na hansworsery, indien nie opsetlike wreedheid nie. Sy kan dit sonder meer deur die venster skiet, maar dis kinderagtig. Dus neem sy maar die aangebode geskenk en skeur die sellofaan af.
“Sit dit in jou mond,” beveel hy, maar sy het nie lus vir die belaglikheid nie. Dit was vir haar ’n mooi oomblik van verlange en oorpeinsing. Waarom wil hy dit vernietig?
Hy gryp die fopspeen uit haar hand en probeer dit in haar mond druk, maar sy draai haar kop weg. Die motor swaai. “Jy sal ons verongeluk, Isidor!” roep sy kwaad.
Hy bring sowaar die motor tot stilstand en probeer haar tot oorgawe dwing. “Toe, kom nou, ek wil jou net wys hoe relatief jou liewe pa is; die lewe gebruik ouers om ’n kind te fop.” Dis die eerste keer wat sy nodig het om haar liggaamskrag teen hom te meet. Sy slaan haar tande in die hand wat haar gesig kneus.
“Hel!” roep hy en laat los. “Jou klein pes. Is dit die goed opgevoede Pullen-girl?”
“Ja, en dis wat jy kry as jy my soos ’n hond behandel. Of wat praat ek? Ons sal dit nie met ons hond doen nie. Dan wil jy my nog teen my eie ouers probeer opstook.” Sy ril van woede en sit in die verste hoekie van hom af.
Hy smyt nou self die oorsaak van die twis deur die venster en bring die motor, wat heeltyd geluier het, in beweging. Hy praat nie ’n woord nie. Sy gesig is absoluut geslote en hy was nog nooit vir haar so ’n totale vreemdeling, nie eens daardie eerste aand onder sy sambreel nie.
Na ’n rukkie bekyk sy hom uit die hoek van haar oog, merk die blou merke op sy hand. Sy het nie besef dat sy so hard byt nie, en skaamte en vernedering spoel deur haar. Sy krap in die tassie wat nog steeds tussen hulle oopstaan en vind ongelukkig niks meer as naskeermiddel wat sy kan gebruik nie. Sy skroef die prop af, drup van die inhoud op ’n skoon snesie en druk dit saggies op die merke.
Die geur vul die motor en herinner haar noodwendig aan die aande van geluk as hy haar by die koshuis se voordeur kom haal, gladgeskeer en versorg ter wille van haar. Terwyl sy roerloos die snesie op sy hand bly druk, trek hy haar nader. Sy lê vas teen hom aan. Pas nog was sy verder van hom as ooit tevore. Nou, nader as ooit. Hy sal my net soms gelukkig maak, baie gelukkig, besef sy. Maar meer dikwels ongelukkig, baie ongelukkig.
Vir die res van die reis is hulle stillerig. Geen geskerts, geen gedagtewisseling nie. Sy gee egter in ’n gebaar van toegeeflikheid sy rookgoed vir hom aan. Hy aanvaar dit dankbaar. Die rook laat haar oë brand en haar neus toetrek. Sy besluit egter om dit te verduur, ook toe hy ’n tweede en derde sigaret aansteek.
Dalk was die onsmaaklike klein kragmeting nodig. Dalk verstaan hy nou dat sy ten ene male nie vatbaar is vir sy ewige grapmakery nie. En sy, wat was die les vir haar? Dat hy gewelddadig sal kan raak met die nodige aanleiding? In hierdie geval het hy self die aanleiding gegee, en onnodig daarby. Sy sidder innerlik as sy die krag van sy greep onthou, sonder enige toegeneentheid of terglus. Dit was geweld in verbloemde vorm, en dit lyk asof hy self daarvoor geskrik het. Hy is nou slap, drifloos, swygsaam.
En hy moet al baie moeg wees. Dalk was dit net ’n fisieke reaksie op die spanning van die rit. Maar nee, sy moenie verskonings vir sy optrede soek nie. Dit was al menige vrou se ondergang, en sal dit altyd wees. Sy verstaan skielik meer van haar ma se kommer vanoggend op die lughawe. Dit moet ’n kommer wees wat lankal vreet, die laaste ses maande sedert sy Isidor naweke begin huis toe bring het.
Dalk, dink Janetta met ’n opvroliking van haar gemoed, kan sy haar ma na hierdie vakansie in die oë kyk en sê: “Ma, ek verstaan nou Ma se kommer beter, maar ek verstaan ook vir Isidor Eksteen beter. En daar is geen rede tot kommer nie. Regtig, noudat ek by sy huis was …” Helaas, dis wensdenkery. Die nabye toekoms sal wys of sy hom ooit beter sal leer deurgrond.
“Nou is dit nie meer te doodver nie.” Dis die eerste woorde wat Isidor in meer as twee uur praat. Die reis het voorspoedig verloop en hulle het op sy berekening tyd gewen. Enkele kere het die kop en horings van ’n koedoe opgedoem in die verste ligbane wat die motor uitskiet, maar nie een het die gevaarlike en dikwels noodlottige sprong waarvoor hulle bekend is, gewaag nie. Isidor het ook die dakliggie aangeskakel, wat glo help. “Tot dit verkeerd bewys word,” het hy met selfspot bygevoeg.
Noudat hulle so naby kom, word Janetta se vrese deur opgewondenheid vervang. Want dis asof ook Isidor opgewonde raak. Hy moes tog veel huis toe verlang het. Hy praat weer eerste: “As dit in die dag was, sou jy die groenigheid van die rivier op ons linkerhand kon sien. Waar dit ’n bog maak.”
“Jy kan my in daglig wys.”
“Van ons af is dit nie so naby nie. Hoewel dit met die groot vloede van die verlede, voor die tyd van noodwalle, tot naby ons huis gekom het, ’n kilometer ver.”
Hulle manier van praat is beleef, asof hulle versigtig is vir wat hulle in mekaar ontdek het. Ontketen het, eerder. “Onthou jy self so ’n vloed?” vra sy.
“Daar was ’n paar jaar terug ’n grote, maar daar was al erger.”
“En wie dra dan die skade, jou pa of die huurder?”
“Albei verloor maar.” Hy raak nogal mededeelsaam: “Onthou net dat ’n groot deel van die plaas eintlik droë veld is, weg van die rivier af.”
“En daar boer jou pa met vee.”
“Ja.” Dan weer stilte. “Hier is ons bure se hek,” sê hy ’n kwartier later. Hy het betyds gepraat, sodat sy tyd het om te kyk toe die motorligte oor die uitdraaipad vee. Daar hang ’n wit geverfde motorband waarop in swart letters geskryf is: P. Saayman, Donkerwater.
“Dit klink morbied,” merk sy op, terwyl die geverfde letters nog binne haar moeë ooglede lewe.
“Ja, en ek is bevrees dit is waar ook. Hulle word van altyd af deur die ongeluk gery.”
Dalk hou hy die geselsery vol om wakker te bly, want ’n paar keer het sy hom al verdink dat hy oomblikke lank agter die stuurwiel indut. As die atmosfeer heeltemal ontspanne was, sou sy aan die hand gedoen het dat hulle sing om wakker te bly. Nou is dit egter nie meer ver nie en hy is opeens ook sommer helder wakker.
Dis nie nodig dat hy hulle aankoms by hulle bestemming aankondig nie, want sy lees duidelik die woorde op die naambord van smeedyster wat in die motorlig opdoem: Otto Eksteen, Stroomlangs.
