voorkom en kronies as dit langer as drie maande duur. Hierdie definisie van trauma maak ook voorsiening daarvoor dat ’n reeks kleiner, afsonderlike gebeurtenisse wat nie lewensbedreigend is nie, die potensiaal het om in PTSV te ontwikkel. Scott en Stradling wys daarop dat die simptome van PTSV soms deur depressie of dwelmafhanklikheid beïnvloed word.23
Die ontvanklikheid vir PTSV hang af van verskeie faktore soos genetiese predisposisie, persoonlike samestelling, lewenservarings van die verlede, gemoedstoestand, fase van volwassenheid, sosiale ondersteuning voor en ná die trauma, selfvoldaanheid en die intensiteit van die gebeurtenis. Die kwesbaarheid vir PTSV word vererger deur ander psigologiese versteurings, veral wanneer dit verband hou met vorige trauma, swak selfbeeld, gesinsprobleme en swak hanteringsmeganismes. ’n Persoon se algemene lewensvaardigheid (konflikhantering, buigbaarheid en hantering van stres) en die doeltreffendheid van sy ondersteuningstruktuur is ook aanduidings van hoe doeltreffend hy die emosionele gevolge van ’n traumatiese gebeurtenis sal kan hanteer.
Verskillende mense ervaar traumatiese ervarings of krisisse op verskillende maniere. Sommige persone wat aan ernstige trauma blootgestel word, beskik oor uitstekende hanteringsmeganismes en word nie getraumatiseer nie, terwyl ander wat slegs aan ’n ontstellende gebeurtenis blootgestel word, getraumatiseer word.24 Daarom is dit nodig om vas te stel wanneer ’n krisis of traumatiese gebeurtenis van só ’n aard is dat dit nie sonder ingryping opgelos kan word nie.
Ron Langer is ’n psigoterapeut wat in die behandeling van militêre veterane spesialiseer. Hy het ’n paar opmerkings oor veterane van die Tweede Wêreldoorlog gemaak wat vir die militêre veterane in Suid-Afrika van waarde kan wees:
1.Hoewel die simptome van PTSV by veterane van die Tweede Wêreldoorlog direk ná die oorlog afgeneem het, was dit ná twee dekades weer teenwoordig. Die rede hiervoor is waarskynlik omdat die veterane aanvanklik soos helde behandel is. Die simptome van PTSV was ook tydens lewenskrisisse teenwoordig, wat daarop kan dui dat nuwe trauma, lewenskrisisse of die afwesigheid van sin en betekenis van die lewe die simptome weer kan aktiveer.
2.Die veterane van die Tweede Wêreldoorlog het die impak van hulle persoonlike trauma onderskat en het eers ná die bekendstelling van PTSV ná die Viëtnamese oorlog oor hulle ervarings begin praat. In daardie vergange era was daar ook nog ’n stigma daaraan verbonde om van ’n geestesongesteldheid te praat of om ’n sielkundige te raadpleeg. Die gebruik van alkohol om emosionele seer te hanteer, was algemeen. Sommige dienspligtiges wat diens gedoen het tydens die Grensoorlog het op dieselfde manier as die veterane van die Tweede Wêreldoorlog reageer. Daar is ook aanduidings dat hulle hul eie maniere om die emosionele seer te behandel, ontwikkel het, waarvan alkoholgebruik een is.
3.Gevegsverwante trauma (combat-related trauma) verskil van PTSV in dié opsig dat dit nie die dinge wat die persoon ervaar het, insluit nie, maar ook wat hy of sy gedoen het. Indien ’n persoon iemand per ongeluk doodgemaak het (soos byvoorbeeld lede van die onskuldige plaaslike bevolking), veroorsaak dit dat gevegsverwante trauma (CRT) nie net psigologiese trauma is nie. Dit kan dan ook ’n psigo-geestelike dimensie hê waar morele aspekte na vore tree. CRT kan tot volle PTSV of gedeeltelike PTSV lei. Die kenmerkende simptome is depressie, skuldgevoelens en skaamte, ’n obsessie met onderwerpe en voorwerpe van oorlog, afhanklikheidsprobleme en woede.
Psigologiese trauma het verder ook ’n baie negatiewe invloed op veterane se gesinslewe gehad. Sestig persent van die gevangenes van die Tweede Wêreldoorlog het hulle aan verbale geweld skuldig gemaak. Twaalf persent het hulle aan fisieke geweld skuldig gemaak.
Baie slagoffers van CRT ervaar ook herinnerings (of terugflitse) en drome van traumatiese ervarings. Daar ontwikkel dikwels ’n storie rondom hierdie herinnerings wat homself herhaal. BA van der Kolk wys daarop dat mense hierdie herinnerings beter kan hanteer of verwerk deur oor die ervarings te praat. Sodoende begin hulle betekenis aan hierdie herinnerings koppel deur die leemtes in hulle stories te identifiseer en in te vul. Hulle kan dus deur die vertel van die storie die leemtes invul om die prent te voltooi en betekenis in hulle lewe kry.25
Die invloed van die gemeenskap
Judith Herman wys daarop dat soldate wat terugkom van ’n oorlog af gewoonlik baie sensitief is oor die openbare erkenning wat hulle van die gemeenskap kry. Ná elke oorlog was daar aanduidings van ontevredenheid oor die gebrek aan openbare erkenning. Die veterane van die Eerste Wêreldoorlog het na dié oorlog as die “great unmentionable” verwys. Veterane wil gewoonlik seker maak dat dit wat hulle gedoen en opgeoffer het, nie uit die openbare oog sal verdwyn nie. Hulle vrees dat hulle offers verniet was en dring gewoonlik aan op medaljes, monumente, parades en openbare seremonies. Hulle wil ook bevestiging hê dat dit wat hulle gedoen het deur die gemeenskap goedgekeur word en as heldedade vereer word. Dit help hulle dan ook om weer in die gemeenskap aan te pas en daarin geïntegreer te word.26
In teenstelling hiermee het die Viëtnamese oorlog, volgens Herman, glad nie aan hierdie vereistes voldoen nie en dit het die veterane wat teruggekeer het weer getraumatiseer. Miljoene soldate was verplig om aan ’n oorlog deel te neem wat nie ’n behoorlik geformuleerde doel gehad het nie en gekenmerk was deur politieke verdeeldheid. Soos wat die ongevalle toegeneem het, het die openbare weerstand ook toegeneem. As gevolg daarvan het soldate as individue teruggekeer en nie die geleentheid gehad om hulle kamerade behoorlik te groet nie.27
Toe ek hierdie gedeelte die eerste keer lees, het ek verstaan waarom ek aan die einde van die Grensoorlog so ontnugter was. Toe die ou Suid-Afrikaanse vlag gestryk en die vlag van Namibië gehys is, kon ek myself glad nie met die Namibiërs se vreugde vereenselwig nie. Ek het gevoel ons het die oorlog verloor omdat ons voormalige vyand, SWAPO, die verkiesing gewen het. Vandag het ek ’n beter perspektief van wat werklik gebeur het en wonder ek of ek nie ook moes juig nie. Moes ek nie saam met hulle bly gewees het omdat dit waarvoor ek in Suidwes-Afrika geveg het, verwesenlik is nie? Dit het mos nie vir Suid-Afrika om die wen van die oorlog gegaan nie, maar eerder oor die vestiging van ’n stabiele regering in Namibië.
Hoewel dit vir my as Afrikaner en die regering nie die ideaal was dat SWAPO in Namibië moes regeer nie, het die destydse Suid-Afrikaanse regering wel in baie moeilike omstandighede in sy oorspronklike doel geslaag. In daardie stadium het ek nie besef dat die proses wat toe gevolg is tot ’n stabiele regering in ’n Namibië sonder negatiewe Kubaanse of kommunistiese invloed, soos tans die geval is, sou lei nie.
Herman wys daarop dat die veterane vir ’n tweede keer getraumatiseer is toe hulle blootgestel is aan die openbare kritiek oor die oorlog wat hulle verloor het. Waar die SAW aan die einde van die Grensoorlog die erkenning moes kry vir sy reuse-aandeel in die totstandkoming van ’n stabiele demokratiese regering in Namibië, is hulle met die propaganda van die Kubane wat wou voorgee dat die SAW nie in sy doel geslaag het nie en by Cuito Cuanavale verslaan is, gebombardeer. Tereg wys David Williams in sy boek Op die grens daarop dat genl Geldenhuys openlik erken het dat die SAW die propaganda-oorlog verloor het en die Suid-Afrikaanse publiek nooit ’n volledige of selfs net ’n gedeeltelike prentjie gekry het van wat op die grens aan die gebeur was nie. Oorwinnings wat in ander lande tot militêre trots en gelukwense sou lei, is nooit behoorlik aan die lig gebring om die regte perspektief van die SAW se suksesse te vestig nie.
Die meningsverskil oor Cuito Cuanavale trek ook die aandag af van die taktiese en strategiese oorwinning wat die SAW wel op 1 April 1988 behaal het. SWAPO se laat en roekelose opmars met ongeveer 1 600 vegters wat die grens tussen Angola en Suidwes-Afrika oorgesteek het – nadat oorgangsooreenkomste reeds aangegaan is en vyandelikhede gestaak is – het tot ’n negedag-oorlog gelei. Met die Verenigde Nasies (VN) se toestemming het die SAW meer as 300 van hulle gedood met ’n verlies van 26 lewens. Daar is dus geen twyfel wie hierdie skermutseling gewen het nie.28 In teenstelling met SWAPO se inval het die SAW ingevolge die voorskrifte van die politieke skikking ordelik uit Namibië onttrek.
Veral die onbesliste gevegte by Cuito Cuanavale en die onttrekking van die SAW daarna, omdat die politieke onderhandelingsproses uiteindelik aan die
